منشورهای شهری؛ بستر تحقق حق شهرنشینی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 24، اسفند 1393، صفحه 51-76   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v11i2.17994

نویسندگان

مژگان عظیمی هاشمی¹؛ ندا رضوی زاده^{* 1}؛ عبدالرّضا جوان جعفری²

¹پژوهشکدۀ گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

شهرها اگرچه کانون فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی و محمل رشد و توسعه‌اند؛ اما رشد سریع شهرنشینی طی سدۀ اخیر به‌ویژه در کشورهای جهان سوم، شهرها را با مشکلات گوناگونی مواجه کرده است. همین امر منجر به طرح مبحث توسعۀ پایدار شهری شده است. از آن‌جا که پایداری شهرها با مصرف متعادل و تخصیص و توزیع عادلانۀ منابع مرتبط است، تعیین حدود و ثغور حقوق شهرنشینان نیز در طراحی و برنامه‌ریزی شهر پایدار اهمیت می‌یابد. تدوین و تصویب منشورهای شهری راه‌حلی است که طی دو دهۀ اخیر در سطوح محلی و بین‌المللی برای تصریح حقوق شهرنشینان، مورد توجه حکومت‌های محلی و سازمان‌های جامعۀ مدنی قرار گرفته است. در همین راستا، به منظور شناخت و معرفی تجارب جهانی در این زمینه، تحقیق حاضر به روش اسنادی، پس از واکاوی ادبیات و مبانی نظری حق شهرنشینی، ویژگی‌های تدوین و محتوای منشورهای شهری موجود در جهان را (تا زمان تدوین این مقاله) به‌طور منفرد و تطبیقی بررسی و ارایه کرده است. عمده‌ترین حقوق مورد تأکید عبارت‌اند از: برابری و عدم تبعیض، مدیریت دموکراتیک شهر، مشارکت سیاسی، شفافیت در مدیریت، بهره‌مندی از اطلاعات، حفاظت از گروه‌های آسیب‌پذیر، توسعۀ پایدار، خدمات شهری، محیط زیست، مسکن، آب، غذا، انرژی، بهداشت و سلامت، کار، آزادی، آموزش، تفریح، فرهنگ و تنوع میراث فرهنگی، یکپارچگی و انسجام (وظایف)، امنیت، همکاری بین‌المللی. در پایان، دلالت-هایی برای تدوین و اجرای منشورهای شهری در ایران ارایه شده است.

کلیدواژه‌ها

حق شهرنشینی؛ حق بر شهر؛ حق شهروندی؛ حقوق شهری؛ منشور شهری

مراجع

1. پیران، پرویز. (بی‌تا). گزارش طرح به سوی پایداری و شهروند‌مداری. کتاب‌خانۀ مرکز پژوهش-های شورای شهر (منتشرنشده)

2. ترنر، تام. (1376). شهر همچون چشم‌انداز؛ نگرشی فراتر از فرانوگرایی به طراحی و برنامه‌ریزی شهری. ترجمۀ فرشاد نوریان. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری

3. فیالکوف، یانکل. (1383). جامعه‌شناسی شهر. ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: آگه

4. موسی کاظمی محمدی، سیدمهدی. (1380). «توسعۀ پایدار شهری: مفاهیم و دیدگاه‌ها»، تحقیقات جغرافیایی. 63. صص 94-113.

5. نجاتی حسینی، سید‌محمد. (1385). «جایگاه شهروندی، در گفتمان شوراهای اسلامی». ماه‌نامۀ شوراها. 5. صص 14-16.

6. Brown, Alison and Annali, Kristiansen. (2009). “Urban Policies and the Right to the City Rights, responsibilities and citizenship”. UNESCO & UN-HABITAT, may.

7. Dikeç, Mustafa & Liette, Gilbert. (2002). “Right to the City: Homage or a New Societal Ethics?”. Capitalism Nature Socialism. 13 (2). Pp 58- 74

8. Harvey, David. (2009). “Urban Reform: the right to the city as an alternative to the neoliberalism”. COHRE Bulletin on Housing Rights and the Right to the city in Latin America.

9. Janoski, Thomas. (1997) citizenship and civil society a framework of rights and obligations in liberal traditional and social democratic regime. Cambridge:Cambridge university press.

10. Kristiansen, Annali (2005). "The European Charter For The Safeguarding of Human Rights In The City – Linking Urban Development With Social Equity and Justice". International Public Debates On Urban Policies and the right to the city, 18 March & 16-18 September. Paris: Unesco Headquarters. Paris.

11. McCann, Eugen. J. (2002). “Space, citizenship, and the right to the city: A brief overview”. GeoJourna. 58. Pp 77–79.

12. Mountain Association for Community Economic Development (MACED): Hart Environmental Data, Retrieved 2 30, 2010, from http://archive. rec.org/REC/programs/ sustainablecities/what.html

13. Purcell, Mark. (2003). "Citizenship and the Right to the Global City: Reimagining the Capitalist World Order", International Journal of Urban and Regional Research.. 27. pp 564-90

14. Shlay, Anne. B. & Rosen, Gillad. (2009). “Whose Rights to the City: Competing Claims to Spatial Citizenry in Jerusalem”. Retrieved 10 18, 2009, from http://astro.temple.edu/~ashlay/Rights.doc

15. Wheeler, Sthephen M. and Timothy Beathly.eds. (2004). The sustainable urban development reader. New York: Routledge.