تحلیل سلسله مراتبی عوامل موثر بر اطاعت محض اسماعیلیان با استفاده از الگوی فازی

تاریخ و فرهنگ

مقاله 2، دوره 45، شماره 2، دی 1392، صفحه 29-63   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/history.v45i8.17127

نویسندگان

علی اصغر سعدآبادی^* ؛ عالیه کاظمی؛ پورعزت علی اصغر

دانشگاه تهران

چکیده

سبک خاص رهبری حسن صباح و سبک ویژه اطاعت پیروانش، به علت اطاعت محض داوطلبانه پیروان از حسن صباح، یکی از شاخص‌ترین نمونه‌ها برای مطالعات سبک‌شناسی رهبری و فرایند اطاعت محض است. اطاعت مطلق از رهبر، در شرایط اختیار کامل و تا سر‌حد مرگ توسط اسماعیلیان از حسن صباح، ذهن کنجکاو هر خواننده‌ای را برای پیدا کردن دلایل این‌چنین اطاعتی تحریک می‌‌کند. در این پژوهش، ضمن بررسی دلایل این موضوع، تلاش شده ‌است تا با مطالعه موردی، رفتار گروه اجتماعی اسماعیلیان در دوران رهبری حسن صباح مورد بررسی قرار‌ گیرد. در این پژوهش ابتدا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوا، دلایل اطاعت محض اسماعیلیان از حسن صباح مورد شناسایی قرار گرفته است. سپس کدهای اولیه با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA چندین مرتبه مورد تحلیل و بازبینی قرار گرفته و در نهایت 4 شاخص اصلی و 18 زیر‌شاخص از مجموعه داده‌ها شناسایی گردید. در پایان، با مراجعه به خبرگان و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی، به اولویت‌بندی دلایل اطاعت محض اسماعیلیان پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که عواملی چون شان اجتماعی و موقعیت رهبر، قدرت اجبار رهبر و توان ارضاء نیاز‌های مادی کم‌ترین تاثیر را بر اطاعت محض این گروه داشته‌ و شاخص‌هایی چون رهبری مذهبی، فنون تاثیر‌گذاری اجتماعی رهبر و تعصبات دینی پیروان مهم‌ترین عوامل تاثیر‌گذار بر اطاعت محض داوطلبانه این گروه بوده‌ است. همچنین در بین شاخص‌های اصلی، سبک خاص رهبری حسن صباح به منزله مهم‌ترین عامل در فرایند اطاعت مطلق داوطلبانه اسماعیلیان شناخته شد.

کلیدواژه‌ها

اطاعت محض؛ اسماعیلیان؛ تحلیل سلسله مراتبی فازی گروهی؛ حسن صباح

مراجع

استرویوالود میلاولادیمیرنا، تاریخ اسماعیلیان در ایران، ترجمه پروین منزی، اشاره، تهران، 1371.

انصاف‌پور، غلامرضا، روند نهضت‌های ملی و اسلامی در ایران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1359.

آذر، عادل و علی رجب‌زاده، تصمیم‌گیری کاربردی با رویکرد MADM، نگاه دانش، تهران، 1389.

باسورث، ادموند کلیفورد، تاریخ دودمانی ایران (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان)، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده جی بویل، ترجمه حسن انوشه، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1371.

بنداری اصفهانی، زبدة النصره و نخبة العصره (تاریخ سلسله سلجوقی)، ترجمه محمد حسین خلیلی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1356.

بهرام، مهدی (1372)، نمونه‌گیری گلوله‌برفی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد آمار، دانشگاه تربیت مدرس، 1372.

پور مقدس، علی. (1367). روانشناسی اجتماعی، انتشارات مشعل، اصفهان، 1367.

پورعزت، علی‌اصغر و علی‌اصغر سعدآبادی. (1391). "تحلیل سلسله مراتبی موانع کارتیمی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با رویکرد فازی (مطالعه موردی: دانشگاه‌های شهر تهران)". فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات رفتار سازمانی، سال اول، شماره 3، ص110-87.

توکلی، غلامرضا و بهنام بهشتی پور، دانشنامه رهبری، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران، 1390.

جوینی، علاءالدین عطا ملک، تاریخ جهانگشا، صبا، بی جا، 1355.

حافظ‌ابرو، عبداللّه‌بن لطف‌اللّه، مجمع التواریخ السلطانیه، چاپ محمد مدرسی زنجانى، اطلاعات، تهران، 1364.

خراسانی فدایی، محمد بن زین‌العابدین، تاریخ اسماعیلیه، تصحیح الکساندر سیمیونوف، اساطیر، تهران، 1362.

خلعتبری، اللهیار و حسن باستانی راد، "رویارویی سیاسی-نظامی حسن صباح با سلجوقیان"، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 51، پاییز 85، 99-118.

دانایی‌فرد، حسن و سیّدمجتبی امامی" استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأمّلی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد" اندیشه مدیریت، سال اوّل، شماره دوم، 97 – 69.

دفتری، فرهاد، «اسماعیلیه»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1377.

دفتری، فرهاد، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، فرزان روز، تهران، 1375.

دفتری، فرهاد، افسانه‌های حشاشین یا اسطوره‌های فدائیان اسماعیلی، ترجمه فریدون بدره‌ای، فرزان روز، تهران، 1376.

دفتری، فرهاد، حسن صباح و سرآغاز جنبش اسماعیلی نزاری در تاریخ و اندیشه‌های اسماعیلی در سده‌های میانه، ترجمه فریدون بدره‌ای، فرزان روز، تهران، 1382.

دفتری، فرهاد،تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، فرزان روز، تهران، 1383.

دفتری، فرهاد، «حسن صباح»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دانشنامه اسلامی، تهران، 1388.

روحانی، سیدکاظم، "تحلیلی بر نهضت‌های سیاسی ــ دینی ایران"، کیهان اندیشه، شماره 21، 100-87.

فضل الله همدانی، رشید الدین، جامع التواریخ، به کوشش محمد تقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1356.

کاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن علی بن محمد، زبدة التواریخ، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1366.

کریمی، یوسف، روان شناسی اجتماعی، نظریه‌ها، مفاهیم و کاربرد‌ها، نشر ارسباران، تهران، 1380.

لوئیس، برنارد، تاریخ اسماعیلیان، ترجمه فریدون بدره‌ای، انتشارات توس، تهران، 1362.

مادلونگ، ویلفرد، فرقه‌های اسلامی، ترجمه ابولقاسم سری، اساطیر، تهران، 1377.

مومنی، منصور، مباحث نوین تحقیق در عملیات، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، تهران، 1384.

مهرگان، محمدرضا، پژوهش عملیاتی پیشرفته، نشر کتاب دانشگاهی، تهران، 1383.

هاجسن، مارشال، اسماعیلیان در تاریخ (دولت اسماعیلیه)، ترجمه یعقوب آژند، مولی، تهران، 1363.

هاجسن، مارشال، فرقه اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1369.

Adair, J. Great Leaders, Talbot Adair Press, Guildford, 1989.

Badaracco, J. L. Jr. Beyond Heroic Moral Leadership, Conversation on Leadership of the Center for Public Leadership, Harvard College Publications, Boston, 2004.

Baltar, Fabiola, Ignasi Brunet, "Social research 2.0: virtual snowball sampling method using Facebook", Internet Research. 22 (1) 2012: 57 – 74.

Bass, B. M. "The Future of Leadership in Learning Organizations", Journal of Leadership Studies, 7, 2000, 18-40.

Benjamin of Tudela, The Itinerary of Benjamin of Tudela, Adler, London, 1907.

Beua, Danielle S. M. Ronald Buckley,"This is war: How the politically astute achieve crimes of obedience through the use of moral disengagement". The Leadership, 15. 2004, 551–568.

Block, P. Stewardship: Choosing Service over Self-Interest, Berrett-Koehler, San Francisco, 1996.

Bodily, S, E, Modern Decision Making, Printice Hall, 1990.

Burns, J. M. Leadership, Harper & Row, New York, 1978.

Carlyle, T. Thomas Carlyle on Heroes and Hero-Worship and the Heroic in History, AMS Press, New York, 1969.

Chang, D. Y. Applications of the Extent Analysis Method on Fuzzy AHP. European Journal of Operational Research, 95, 1996, 649-655.

Christensen, Tom. Per Lægreid, Paul G. Roness, Kjell Arne Rovik. Organization Theory and the Public Sector (Instrument, culture and myth), Routledge, New York, 2007.

Cinoğlu, Hüseyin."Sociological understanding of the relationship between terrorism and religion". International Journal of Human Sciences, 2, 2010, 199-209.

Daftari, Farhad. Great Encyclopedia of Ismaili, (V. VIII), The Great Islamic Encyclopedia, PCL publication, 1998.

Fiedler, F. E. The Leadership Situation and the Black Box in Contingency Theories, Academic Press, New York, 1993.

Gardner, H. Leading Minds: An Anatomy of Leadership, Basic Books, New York, 1995.

Gass, S. Decision Making, Models and Algorithm, John Wiley & Sons, 1985.

Giuliani, R. Leadership, Hyperion, New York, 2002.

Gosling, J. Change and Continuity. Routledge, New York, 2008.

Harvey, J. The Abilene Paradox, Lexington Books, Lexington, 1988.

Hoyt, C, Goethals, G. Riggio, R. "Leader-Follower Relations: Group Dynamics and the Role of Leadership", A Multidisciplinary Experiment, 1, 2006, 96-122.

Hsu T.H., Yang, T.H. “Application of fuzzy analytic hierarchy process in the selection of advertising media”, Journal of Management and Systems. 7. 2000, 583-599.

Jones, S. Gosling, J. Nelson`s Way: Leadership Lessons from the Great Commander, Nicholas Brealey, London, 2005.

Kazmi, S. Farhana, Tahir Pervez, "Socio Economic and Cultural Perspectives of Terrorism in Pakistan and The Madrassa (Mosque) Students", International Journal of Academic Research, 3, 2011, 578-581.

Khurana, R. Searching for a Corporation Savior: The Irrational Quest for Charismatic, Princeton University Press, Princeton, 2002.

Lord, R. G. Maher, K. J. Leadership and Information Processing: Linking Perceptions and Performance, Harper Collins, Boston, 1991.

Nafisi, Arash, "Ismailia from the Beginning to Modern Times", American Journal of Scientific Research, 24, 2011, 63-72.

Plato, Republic. G. M. A. Grube Hackett Publishing, Indianapolis, 1992.

Poonawala, K, Ismail. "Ismaili Literature in Persian and Arabic". The Encyclopaedia Iranica, Columbia University, 14, 2008, 197-204.

Scheffer-Boichorst, P. "Der Kaiserliche Notar und der Straddburger Vitztum Burchard", Zeitschrift Fur die Geschichte des Oberrheins, 43, 1889, 456-477.

Thomas C. David. "Old Men of the Mountains: A Comparative study of the Ghūrids and the Ismāīlīs of Alamūt", Journal of Historical and European Studies, 1, 2007, 7-22.

Tourish, D. "Charismatic Leadership and Corporate Cultism at Enron: the Elimination of Dissent, the Promotion of Conformity and Organizational Collapse". The Leadership, 1, 2005, 455-480.

Weber, M. The Theory of Social and Economic Organization, Hodge, London, 1947.

Werhane, Patricia. Hartman, Laura. Moberg, Dennis. Englehardt, Elaine. Pritchard, Michael. Parmar, Bidhan, "Social Constructivism, Mental Models, and Problems of Obedience", Journal of Business Ethics, 100, 2011, 103-118.

http://www.encyclopaediaislamica.com/