تنصیف مهریه در موت زوج قبل از آمیزش

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 41، شماره 2 - شماره پیاپی 83، دی 1388   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.3158

نویسندگان

امان الله علیمرادی^{* 1}؛ محمد محسنی دهکلانی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بافت

²عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بابل

چکیده

یکی از مسائل مربوط به مهریه در نکاح دائم، نصف شدن آن در برخی موارد است. هرگاه در عقد نکاح دائم، مهریه ای برای زوجه معیّن گردد ولی این ازدواج قبل از آمیزش، به موجب طلاق، منحل شود، زوجه مستحق نصف مهریه ی مفروض است. این نظریه ای است که اجماع فقیهان امامیه بر آن اقامه شده است. حال اگر جدایی میان زوجین به سبب فوت زوج باشد حکم مسأله چیست؟ آیا زوجه مستحق تمام مهریه ی تعیین شده است؟ و یا اینکه مانند طلاق قبل از دخول زوجه، صرفاً مستحق نصف مهریه می باشد؟
در پاسخ باید گفت: مشهور امامیه گزینه نخست را مختار خویش برگزیده و معتقدند قول به تنصیف مهر در «طلاق قبل از دخول»، مستند به دلیل خاص است و سرایت آن به فرض «فوت زوج قبل از دخول»، محتاج به مؤونه یی است که ادله را یارای تامین آن نیست؛ در نتیجه در فرض اخیر زوجه مستحق تمام مهر می باشد. در مقابل، کتب مفصل فقهی نظر دیگر را به شواذی از فقیهان منسوب دانسته اند.
نگارندگان متن حاضر با بازخوانی مسأله و با غور و تدقیق در همة ابعاد و زوایای موضوع و با واکاوی و کنکاش مجدد، قول نادر را مستند به ادله یافته اند و در مقایسه این نظر با نظریه مشهور، آن را با ضوابط اجتهاد مناسب تر دیده اند. همت مقاله، عیار سنجی و نقد اقوال و ارزیابی ادله ایشان و در پایان تبیین نظریه مختار خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

طـلاق قبل از آمیزش؛ فـوت قبل از آمیزش؛ تنصیف مهر؛ قـول مشهـور؛ رای نادر؛ نکاح

مراجع

ابن إدریس حلی، محمد بن منصور؛ السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثانیة،1410ق.

ابن براج طرابلسی، قاضی عبد العزیز؛ المهذب، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی­تا.

ابن حمزه طوسی، محمد بن علی؛  الوسیلة إلى نیل الفضیلة، قم، مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی، مطبعة الخیام، 1408ق.

ابن فهد الحلی، أحمد بن محمد؛ المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسة

النشر الإسلامی، 1407ق.‍

أراکی، الشیخ محمد علی؛ کتاب النکاح، قم، نور نگار، الطبعة الأولى‏، 1419ق.

بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی­تا.

بیهقی کیدری، قطب الدین، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، بی­جا، بی­نا، بی­تا.

حرعاملی، محمد بن الحسن؛  وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­تا.

حرعاملی، حسن بن یوسف؛  مختلف الشیعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الأولی،1412ق.

حلی، یحیى بن سعید، الجامع للشرایع، بی­جا، مؤسسة سید الشهداء العلمیة، بی­تا.

حلی، فخرالمحققین ابن حسن بن یوسف؛  إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، قم، المطبعة العلمیة، الطبعة الأولى، 1387ق.

خمینی،(امام)روح­الله؛ تحریر الوسیله، نجف اشرف، مطبعة الآداب، الطبعة الثانیة،1390ق.

سبزواری، محمدباقر؛ کفایةالأحکام، قم، المؤسسة النشرالإسلامی، الطبعةالأولى، 1423ق.

شهیدثانی، زین الدین؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، نجف اشرف، جامعة النجف الدینیة، الطبعة الثانیة، 1398.

شیخ مفید، محمد بن محمد؛ أحکام النساء، بی­جا، بی­نا، بی­تا.

صدوق، محمد بن علی؛ المقنع، قم، مؤسسة الإمام الهادی، 1415ق.

ــــــــــ ؛ من لا یحضره الفقیه، قم، منشورات جماعة المدرسین، الطبعة الثانیة، بی­تا.

طباطبائی، سید علی؛ ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی­تا.

طوسی، محمد بن الحسن‏، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الأولى‏،1390ق.

طوسـی، محمد بن الحسـن؛ تهذیـب الأحـکام فی شـرح المقنعه، تـهران، دارالکتـب

الاسلامیة، 1390ق.

عاملی، سید محمد ( صاحب المدارک )؛ نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الأولى، 1413ق.

علم الهدی، سید مرتضی، مسائل الناصریات، طهران،  مؤسسة الهدى، 1997م/1417ق.

فاضل لنکرانی، محمد؛ تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة(کتاب النکاح)، قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار علیهم السلام‏، الطبعة الأولى،‏1421ق.

فیض کاشانی، محمد محسن، النخبة فی الحکمة العملیة و الأحکام الشرعیة، طهران، مرکز الطباعة و النشر لمنظمة الإعلام الإسلامی، الطبعة الثانیة، 1418ق.

کرکی، علی بن الحسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعة الأولى ، 1408ق.

کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الثالثة،1388ق.

مجلسی، محمد باقر؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، طهران، دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الثانیة، 1404ق.

محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن الحسن؛‏ نکت النهایة( النهایة و نکتها)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الأولى،‏1412ق.

مظفر، محمد رضا، أصول الفقه، بی­جا، مؤسسة النشر الإسلامی، بی­تا.

نجفی، محمد حسن؛  جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بی­جا ، دارالکتب الاسلامیة، پائیز 1367.