ارزیابی سرانه و دسترسی پارک‌ها و فضاهای سبز شهری با رویکرد اکولوژیکی (مورد نمونه: پارک‌های محله‌ای کلان‌شهر تبریز)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 2، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 5، اسفند 1395، صفحه 19-33   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v3i2.47680

نویسندگان

راضیه تیموری^{* 1}؛ رسول قربانی¹؛ محمدرضا پورمحمدی¹؛ محسن احدنژاد²

¹دانشگاه تبریز

²دانشگاه زنجان

چکیده

توزیع مناسب فضاهای سبز شهری در تمامی محلات شهرها علاوه بر برقراری عدالت اجتماعی برای دستیابی عادلانۀ همۀ شهروندان، باعث خلق فضاهای سبز فعال، با بازدهی زیست‌محیطی مستمر می‌شود. این پژوهش با استفاده از تحلیل سرانه‌های موجود و قیاس آن با سرانه‌های استاندارد، مقدار مساحت فضاهای سبز مورد نیاز برای تمامی محلات کلان‌شهر تبریز را برآورد نموده و همچنین با استفاده از تحلیل شبکه معابر کلان‌شهر تبریز، میزان دسترسی به پارک‌های محله‌ای را در قالب زمان دسترسی پیاده تحلیل نموده و پهنه‌هایی را که خارج از شعاع دسترسی شهروندان هستند، برآورد نموده تا برای برنامه‌ریزی‌های آتی مدیران و مسئولین شهری در نظر گرفته شود. مطابق نتایج به‌دست‌آمده مناطق 9، 5، 7 به‌ترتیب دارای بیشترین سرانۀ فضاهای سبز می‌باشد و نیز مناطق 5، 7 و 3 شهرداری تبریز، به‌ترتیب دارای کمترین دسترسی به پارک‌های محله‌ای می‌باشند. این نتایج بیانگر عدم تعادل اکولوژیک در سطح شهر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

فضاهای سبز محله‌ای؛ تبریز؛ تحلیل شبکه؛ سرانه؛ دسترسی؛ رویکرد اکولوژیک

مراجع

1. ابراهیم‌زاده، ع.، و عبادی‌جوکندان، ا. (1387). تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری فضای سبز در منطقۀ سه شهری زاهدان. جغرافیا و توسعه، 6(11)، 39-58

2. اسمعیل‌پور، ن.، و عزیزپور، م. (1388). تغییر کاربری اراضی کشاورزی و افزایش نسبی دمای شهر یزد ناشی از رشد سریع آن. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 7(12)، 37-54

3. اکبرپور سراسکانرود، م.، قره‌خلو، م.، و نوروزی، م. (1388). ارزیابی و مکان‌یابی کاربری فضای سبز منطقۀ 9 شهرداری تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 11(14)، 75-104

4. بهشتی‌روی، م. (1391). تحلیلی بر موقعیت مکانی تفرجگاه‌های شهری در ایران با تأکید بر تفرجگاه‌های شهری تبریز. (رساله دکتری). دانشگاه تبریز، تبریز

5. پورمحمدی، م. (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: سمت

6. تیموری، ر.، روستایی، ش.، اصغری‌زمانی، ا.، و احدنژاد، م. (1389). ارزیابی تناسب فضایی مکانی پارک‌های شهری با استفاده از GIS، مطالعۀ موردی: پارک‌های محله‌ای منطقۀ 2 شهرداری تبریز. فضای جغرافیایی،10(30)، 137-168

7. حاتمی‌نژاد، ح.، و محمدپور، ص.، منوچهری، ا.، و مهدی. ح. (1390). بررسی و پیشنهاد معیار و استاندارد برنامه‌ریزی توسعۀ فضای سبز شهری؛ نمونۀ مورد منطقۀ 12 شهر تهران. تحقیقات جغرافیایی، 26(3)، 25-50

8. حسینی، ع. (1378). آشنایی با محیط‌های تحلیل شبکه و همپوشانی در نرم‌افزار ARC/Info. شیراز: سازمان برنامه و بودجه استان فارس

9. رحیمی، ا. (1392). ارزیابی توسعۀ فضایی-کالبدی با تأکید بر توسعۀ میان‌افزا؛ نمونۀ موردی کلان‌شهر تبریز. (رساله دکتری). دانشگاه تبریز، تبریز

10. زنگی‌آبادی، ع. و رخشانی‌نسب، ح. (1388). تحلیل آماری فضایی نماگرهای توسعۀ فضای سبز شهری (مطالعۀ موردی: مناطق شهری اصفهان). محیط‌شناسی، 35(49)، 105-116

11. سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهری. (1394). اطلاعات مربوط به پارک‌های تبریز. شهرداری تبریز

12. صالحی، ا. رمضانی‌مهریان، م.، افراسیابی، ه.، داوودی، م.، و بصیری مژدهی، ر. (1392). ارزیابی توزیع مکانی پارک‌های شهری با استفاده از تحلیل شبکه؛ مطالعۀ موردی: شهر تهران. مدیریت شهری، 12(32)، 185-196

13. صدرموسوی، م.، و رحیمی، ا. (1391). تحلیلی بر توسعۀ کالبدی تبریز و تخریب اراضی کشاورزی و فضاهای سبز شهری. جغرافیا وآمایش شهری- منطقه ای، 2(4)، 99-109

14. فرج‌زاده، م.، و حکیمی، ه. (1388). تحلیل شبکه و کاربردهای آن در برنامه‌ریزی شهری. سپهر، 18(70)، 54-70

15. قربانی، ر. (1386). تحلیل فضایی توزیع پارک‌های شهری تبریز و نارسائی‌های موجود در آن. طرح تحقیقاتی. دانشگاه تبریز

16. معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تبریز. (1392). طرح تفصیلی تبریز. تبریز: شهرداری تبریز

17. مهندسین مشاور نقش محیط. (1394). طرح جامع شهر تبریز، مطالعات کالبدی. تبریز: استانداری آذربایجان شرقی

18. Barbosa, O., Tratalos, J. A., Armsworth, P. R., Davies, R. G., Fuller, R. A., Johnson, P., & Gaston, K. J. (2007). Who benefits from access to green space? A case study from Sheffield, UK. Landscape and Urban Planning, 83(2), 187-195

19. Catalan, B., Sauri, D., & Serra, P. (2008). Urban sprawl in the Mediterranean? Patterns of growth and change in the Barclona Metropolitan region 1993-2000. Journal of Landscape and Urban Planning, 85, (3-4), 174-184

20. Chiesura, A. (2004). The role of urban parks for the sustainable city. Landscape and Urban Planning, 68, 129-138

21. Gomez, F., & Salvador, P. (2006). A proposal for green planning in cities. International Journal of Sustainable Development and Planning, 1(1), 91-109

22. Jim, C. Y., & Chen, W. Y. (2008). Pattern and divergence of tree communities in Taipei’s main urban green spaces. Journal of Landscape and Urban Planning, 84, 312-323

23. Kakkar, A., & Supriya, M.S. (2014). Socio-economic benefits of open spaces toward sustainable housing. International Journal of Environment Research and Development, 4, 17-20

24. Min, L., Fangying, G., Jiawei, F., Meixuan, S., & He, Z. (2011). The sustainable approach to the green space layout in high density urban environment: A case study of Macau peninsula. Procedia Engineering, 21, 922-928

25. Oh, K., & Jeon, S. (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Landscape and Urban Planning, 82(1-2), 25-32

26. Roaf, S. (2010). Designing high- density cities for social and environmental sustainability. London: Earthscan

27. Shah, M., & Atiqul, H. (2011).Urban green spaces and an integrative approach to sustainable environment. Journal of Environmental Protection, 2,601-608

28. Turner, M. A. (2005). Landscape preferences and patterns of residential development. Journal of Urban Economics, 57(1), 19-54