نقش گسل‌ها در جابجایی کانون‌های واگرای متواتر و تکامل مخروط افکنه درختنگان درکواترنر

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 1، دوره 6، شماره 10، آذر 1387   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v6i10.4267

نویسندگان

رامشت رامشت^* ؛ شاه زیدی شاه زیدی

چکیده

مخروط افکنه حوضه‌ی آبریز درختنگان، یکی از مخروط افکنه‌های بزرگ ایران در ناحیه ای کاملاً خشک، یعنی شمال شرق کرمان ، است . این مخروط افکنه به واسطه‌ی فرسایش مواد در حوضه‌ی آبریز رودخانه‌ی درختنگان و نهشته شدن آنها دربخش انتهایی این حوضه، یعنی دشت لوت، شکل گرفته است. تکتونیک، به عنوان یکی از عوامل درونی، در شکل‌گیری وگسترش و جابه جایی کانون‌های ایجاد فرمت مخروط افکنه، نقش اساسی داشته است . فعّالیّت گسل‌ها با تأثیرگذاری درمحل استقرارکانون‌های واگرای مخروط افکنه رودخانه‌ی درختنگان، در تحـوّل وتکا مل امروزی آن مؤثّر بوده است .حوضه‌ی رودخانه‌ی درختنگان که از شرق به کویر لوت، از غرب به کوه‌های باغ بالا وکلیسکی و از طرف شمال به ارتفاعات دهران واز جنوب به کوه جفتان محدود است، به استناد ارزشیابی روش‌‌های متعدد تکتونیک جنبا جزو مناطق فعّال تکتونیکی محسوب می‌شود. از مهمترین شواهد تکتونیکی در منطقه می‌توان به وجود گسل‌‌های متعدد اشاره نمود . مهمترین گسل منطقه ، گسل بزرگ نایبند ، گسل جنوبی شهداد و رشته گسل‌هایی با جهت شمال غرب ـ جنوب شرق و شمالی ‌ـ جنوبی است .در این پژوهش با تحلیل زمانی وترتیب نسبی ایجاد گسل‌ها سعی در باز شناسی نقش پدیده‌ی تکتونیک در نحوه‌ی تکوین وتغییر کانون‌های واگرای متواتر مخروطه افکنه درختنگان داشته وحاصل بررسی‌ها در این زمینه نشان می‌دهد که اگرچه گسل نای بند به عنوان قدیمی‌ترین پدیده‌ی تحرّک پوسته‌ای کانون واگرای را به عنوان هسته‌ی اصلی واگرای برداری مخروط درختنگان به وجود آورده است، ولی تحرّکات بعدی آن سبب شکستگی رأس مخروط افکنه در روستای چهار فرسخ شده ورخنمون مارن‌های قرمز رنگ در رأس مخروطه افکنه پدیده‌ی گالی‌های عمیق را در این ناحیه به وجود آورده است .
کلیدواژه‌ها: درختنگان ، مخروطه افکنه ، تکتونیک جنبا ، کانون‌های همگرا و واگرا