بررسی و برآورد سیلاب‌های مسیر رودخانه‌های مئاندری با استناد به تغییرات قوس خمیدگی مسیر رود (مطالعه موردی : رودآجی چای در شمال غرب ایران)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 1، شماره 3، آذر 1391، صفحه 39-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v1i3.20263

نویسنده

مریم بیاتی خطیبی^*

دانشگاه تبریز

چکیده

با وقوع هر سیلاب، تغییرات عمده‌ای درمسیر رودخانه مئاندری به وجود می‌آید که با بررسی آنها می‌توان به قدرت سیلاب‌های گذشته پی برد. رودخانه آجی چای به عنوان شاخص‌ترین رودخانه‌های مئاندری واقع در شمال‌غرب کشور، سیلاب‌های زیادی در طول سال دارد و با توجه به شواهد موجود درمسیر جریان، سیلاب‌های بزرگ تری نیز در گذشته داشته است. دراین مقاله با هدف برآورد خطر وقوع سیلاب‌ها در مسیرآجی چای، سعی شده با به کارگیری روابط تجربی، خطر وقوع سیلاب در طول قطعات مختلف مسیر مئاندری این رودخانه برآورد گردد. با استفاده از داده‌های حاصل از اندازه‌گیری عوامل مربوط به مسیر خمیده کانال فعال، ابتدا پهنای کمربند قوس خمیدگی، سپس دبی و اندازه بزرگ ترین قوس خمیدگی محاسبه ودر نهایت با به کارگیری داده‌های حاصل از محاسبات مرحله‌ای، خطر وقوع سیل در مسیر آجی‌چای برآورد شده است. همچنین با استفاده از روش‌های کلاسیک، ویژگی‌های سیلاب خیزی حوضه رودخانه مذکور نیز مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج حاصل از محاسبات نشان می‌دهد خطر وقوع سیل در تمامی بخش‌های رودخانه آجی چای یکسان نبوده و از بخش میانی مسیر تا نزدیکی تبریز افزایش می‌یابد. بررسی تغییرات قوس خمیدگی ها نیز نشان می‌دهدخطر وقوع سیل در بخش‌های مختلف در طی زمان تغییر یافته است.

کلیدواژه‌ها

مئاندر؛ سیل؛ خطر سیل؛ کانال فعال؛ حوضۀ آجی چای؛ رود آجی چای

مراجع

Alfredo Ollero., 2010.n Channel changes and floodplain management in the meandering middle Ebro River, Spain. Geomorphology 117, 247–260.

Anderson, Kirk., C, Ted Neff., 2011.The influence of paleofloods on archaeological settlement patterns during A. D. 1050–1170 along the Colorado River in the Grand Canyon, USA. Catena 85, 168–186.

Bakker,V. R., 1988. Flood geomorphology ,J. Wiley pub.

Bayati,K,M., 2011. Investigation on potantial of flood hazard occurances on meandering rivers. Physical Geography Research Quarterly 75.

Bayati,K,M., 2006. Investigation on the cause of meanders formation and development in mountain vallyes. Roshede Geography 75.

Borisova , Olga., Aleksey Sidorchuk., Andrey Panin., 2006. Palaeohydrology of the Seim River basin, Mid-Russian Upland,based on palaeochannel morphology and palynological data,Catena 66, 53–73.

Boxalla, J. B., I. Guymerb., 2007. Longitudinal mixing in meandering channels: New experimental data set and verification of a predictive technique WAT E R RE S E A R C H.

Chen , D., J. G. Duan., 2006. Modeling width adjustment in meandering channels. Journal of Hydrology 321, 59–76.

Dong Xu., Yuchuan Bai., Jianmin Ma., Yan Tan., 2011. Numerical investigation of long-term planform dynamics and stability of river meandering on fluvial floodplains. PII: S0169-555X(11)00235-2 DOI: doi: 10. 1016/j. geomorph. 2011. 05. 009 Reference: GEOMORF 3595.

Fernando Magdaleno, Jose., A. Fernandez-Yuste., 2011. Meander dynamics in a changing river corridor. Geomorphology 130, 197–207.

Güneralp, İnci., Bruce L. Rhoads., 2010. Spatial autoregressive structure of meander evolution revisited. Geomorphology 120, 91–106.

Hau Xera., and Frank,Axel Voigt., 2007. Step meandering in epitaxial growth. Journal of Crystal Growth 303, 80–84.

Hooke, J. M., 2007. Complexity, self-organisation and variation in behaviour in meandering rivers. Geomorphology 91, 236–258.

Hooke, J. M., 2008. Temporal variations in fluvial processes on an active meandering river over a 20-year period. Geomorphology. vol. 100, 3–13.

Jahadi Toroghi, M., Hosseinzadeh, S,R, 2012. The Response of fuluvial Systems to large flood Events. Environmental Erosion Researches 4, 70-86.

Kemp, Justine., 2004. Flood channel morphology of a quiet river, the Lachlan downstream from Cowra, southeastern Australia. Geomorphology 60 , 171–190.

Kiss, Timea Kiss., Karoly Fiala., György Sipos., 2008. Alterations of channel parameters in response to river regulation works since 1840 on the Lower Tisza River (Hungary). Geomorphology 98, 96–110.

Loczy,D.,Kis,E.,Schweitzer,F., 2009. Local flood hazard assessed from channel korphology. Geomorphology 43,87-98.

Lofthouse,Caroline., Andre Robert., 2008. Riffle–pool sequences and meander morphology. Geomorphology 99 , 214–223.

Lottig, Noah R., Justin M. Fox., 2007. A potential mechanism for disturbance-mediated channel migration in a southeastern United States salt marsh. Geomorphology 86, 525–528.

Nohegar, A., and Yamani, M., 2005. Investigation on geomorphological property of meandering river and the role of its on bed and bank erosion of Minab river. Geography Research Quarterly 51.

Rezaei, M. M., and Khoshdel, K., 2009. Study of Ahar meander curvature on Azomdel plain, situated in Varzegan. Geography and Environmental planning . 33.

Shi, Yafeng., Qiang, Zhang., Zhongyuan, Chen., Tong, Jiang., Jinglu, Wu., 2007. Channel morphology and its impact on flood passage, the Tianjiazhen reach of the middle Yangtze River. Geomorphology 85,176–184.

Tima´r, Ga´bor., Pa´l Su¨megi., Frank Horva´th., 2005. Late Quaternary dynamics of the Tisza River: Evidence of climatic and tectonic controls. Tectonophysics 410, 97– 110.

Yamani, M., and Almizadeh, H., 2010. Investigation on the changing of meandering river and instability of bed river in north plain of Hormoz. Modares Human Sciences. 14.