تحلیل قابلیت‌ها و جایگاه شهر تهران ازنظر تحقق مفهوم شهر خلاق در مقایسه با سایر شهرهای دنیا

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 5، اسفند 1395، صفحه 69-85   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v3i2.50492

نویسندگان

سعید زنگنه شهرکی^* ؛ باقر فتوحی‌مهربانی؛ محمد پوراکرمی؛ محمدرضا سلیمان زاده

دانشگاه تهران

چکیده

هدف این پژوهش سنجش میزان تحقق مفهوم شهر خلاق در کلان‌شهر تهران است. این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی-توسعه‌ای و روش انجام آن توصیفی-تحلیلی است. برای گردآوری آمار از روش اسنادی- کتابخانه‌ای استفاده ‌شده است. برای سنجش میزان تحقق مفهوم شهر خلاق از 39 شاخص از شاخص‌های شهر خلاق در قالب 5 معیار کلی (فرهنگی-هنری و جاذبه‌های خلاق، سرمایۀ انسانی و تحقیق، جهانی‌شدن، فناوری، تنوع و تاب‌آوری) استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که شهر تهران علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان در مقایسه با شهر‌های مورد مطالعه با ضریب (Q) 957/0، در رتبۀ آخر قرار دارد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل یافته‌ها نشان داد که در 39 شاخص بررسی‌شده، تهران تنها در شاخص تعداد افراد در سن 14-25 جایگاه بهتری از سایر شهرها دارد اما در اکثر شاخص‌ها به‌ویژه در امکانات گردشگری برای گردشگران بین‌المللی، درصد افراد شاغل در فعالیت‌های تحقیق و توسعه، درصد کاربران اینترنت و اینترنت با سرعت‌بالا، درصد افراد خارجی ساکن در شهر، آزادی و سانسور مطبوعات، ضریب جینی، مشارکت در انتخابات گذشته وضعیت مناسبی ندارد. مهم‌ترین رویکردی که شهر تهران برای تحقق شهر خلاق می‌تواند به‌کار گیرد، اول بهبود محیط شهری خلاق در راستای پرورش شهروندان خلاق، دوم حفظ و جذب طبقۀ خلاق و شهروندان خلاق است.

کلیدواژه‌ها

شهر خلاق؛ شاخص شهر خلاق؛ پرورش و حفظ شهروندان خلاق؛ شهر تهران

مراجع

1. ابراهیمی، م. (1387). نشست شهر خلاق: مفاهبم، سیاست‌ها، مطالعه موردی از شهر های موفق تا ناموفق. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. 13 تیرماه 1387. فرهنگسرای نیاوران. تهران

2. ربانی خوارسنگانی، ع. ربانی خوارسنگانی، ر. ادیبی، م. موذنی، ا. (1390). بررسی نقش تنوّع اجتماعی در ایجاد شهرهای خلاق و نوآور موردمطالعه: شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 9(21)، 180–159

3. رفیعیان، م. (1389). درآمدی برمناطق و شهرهای خلاق. ماهنامه شهرداریها، 11(100)،15-12

4. سعیدی، ه. (1389). شهر خلاق. ماهنامه شهرداریها، 11 (100)، 11-5

5. شورای فرهنگ عمومی کشور. (1390). طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی): گزارش کلان شهرها. تهران: موسسه انتشارات کتاب نشر

6. صرافی، م. قورچی، م. و محمدی، ع. (1388). دیدگاه: جهانی‌شدن، شهرهای جهانی و کلان شهر تهران (نقدی بر دیدگاه نایجل هریس). اقتصاد شهر، (3)،97-88

7. فلوریدا، ر. (2002). شهرها و طبقه خلاق. ترجمه انصاری، ا. انصاری، م. (1390). چاپ اول. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان

8. قنادان، م. (1386). کلیات علم اقتصاد. چاپ اول، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تهران

9. مختاری ملک آبادی، ر. سقایی، م. ایمان، ف. (1393). سطح‌بندی مناطق پانزده‌گانه شهر اصفهان ازلحاظ شاخص‌های شهر خلاق با استفاده از مدل‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(16)، 120-105

10. مرکز آمار ایران. (1385). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران: مرکز آمار ایران دفتر انتشارات و اطلاع رسانی

11. مرکز آمار ایران. (1389). نتایج آمارگیری از کاربران اینترنت. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران: مرکز آمار ایران دفتر انتشارات و اطلاع رسانی

12. مرکز آمار ایران. (1389). نتایج آمارگیری از کارگاههای دارای فعالیت تحقیق و توسعه 1389. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران: مرکز آمار ایران دفتر انتشارات و اطلاع رسانی

13. مرکز آمار ایران. (1385). نتایج سرشماری کلی شهر تهران (مناطق 22 گانه). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران: مرکز آمار ایران دفتر انتشارات و اطلاع رسانی

14. رحیمی، م. مردعلی، م. داها، ا. فلاح زاده، ع. (1392). شهر خلاق (مبانی نظری و شاخص‌های). مجله دانش شهر، 4 (196)، 1-40

15. موسوی، م. (1393). رتبه‌بندی محلات سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تاکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و AHP. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری، 4 (10)، 38-19

16. Coletta, C. (2008). Fostering the creative city. CEOs for cities. Retrieved from https://ceosforcities.org/wp-content/uploads/2017/02/Fostering-the-Creative-City.pdf-.pdf

17. Costa, P., Magalhães, M., Vasconcelos, B., & Sugahara, G. (2007). A discussion on the governance of ‘creative cities’: Some insights for policy action. Norsk Geografisk Tidsskrift-Norwegian Journal of Geography, 61(3), 122-132

18. Fischer, G. (2005). Distances and diversity: Sources for social creativity. Proceedings of the 5th Conference on Creativity & Cognition, London, United Kingdom, 1-10

19. Florida, R. (2005). Cities and the creative class. London, UK: Routledge

20. Hartley, J., Potts, J., & MacDonald, T. (2012). Creative city index. Cultural Science, 5(1(, 1-144

21. Hospers, G. J., & Van Dalm, R. (2005). How to create a creative city? The viewpoints of Richard Florida and Jane Jacobs. Foresight, 7(4), 8-12

22. Jacobs, J. (1969). The economy of cities. London: Jonathan Cape

23. Landry, C. (2012). The creative city: A toolkit for urban innovators. London, UK: Earthscan

24. Paulus, P. B., & Nijstad, B. A. (2003). Group creativity: Innovation through collaboration.Oxford: Oxford University Press

25. Ratiu, D. E. (2013). Creative cities and/or sustainable cities: Discourses and practices. City, Culture and Society, 4(3), 125-135

26. Van Winden, W., Van den Berg, L., & Pol, P. (2007). European cities in the knowledge economy: Towards a typology. Urban Studies, 44(3), 525-549