سنجش پایداری توسعه در استان‌های ایران براساس شاخص جای پای اکولوژیک

اقتصاد و توسعه منطقه ای

مقاله 2، دوره 23، شماره 11، مرداد 1395، صفحه 1-47   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/erd.v23i11.53742

نویسندگان

حسن دلیری^{* 1}؛ نادر مهرگان²

¹دانشگاه گلستان

²بوعلی سینا

چکیده

شاخص جای پای اکولوژیک، یکی از مهم‌ترین ابزارها برای اندازه‌گیری اثرات فعالیت های اقتصادی و اجتماعی جوامع بر محیط‌زیست است. این شاخص می تواند مقدار فشاری را که برای تأمین نیازهای مصرفی، بر جغرافیا وارد می‌شود، اندازه‌گیری کند. با توجه به اهمیت این شاخص و عدم محاسبه آن برای استان‌های ایران، در مطالعه حاضر، این شاخص برای استان‌های ایران اندازه‌گیری و مقایسه شده است. به‌عبارت‌دیگر شاخص جای پا، برای هر یک از ساکنان استان‌های ایران، در بخش‌های مصرفی غذا، کالا و خدمات، حمل‌ونقل، و مسکن و همچنین در زیر بخش‌های زمین کشاورزی، مرتع، جنگل، ساخته شده و انرژی، اندازه‌گیری و استان‌ها از این حیث رتبه‌بندی شدند. نتایج نشان از آن دارد که در زمین کشاورزی، خراسان جنوبی بالاترین و فارس کمترین، در زمین انرژی، اصفهان بالاترین و سیستان و بلوچستان پایین‌ترین، در زمین مرتع، خراسان جنوبی بالاترین و قزوین پایین‌ترین، در زمین جنگل، تهران بالاترین و سیستان و بلوچستان پایین‌ترین و در زمین‌های ساخته شده، استان خراسان جنوبی بالاترین و استان آذربایجان غربی پایین‌ترین مقدار جای پای اکولوژیک را در بین سایر استان‌های ایران داشته‌اند. نتایج کلی حاصل از این محاسبه که از تجمیع تمام بخش‌های جای پای اکولوژیک حاصل می‌شود، نشان از آن دارد که ساکنان استان اصفهان با جای پایی به اندازه 412/2 هکتار برای هر نفر دارای بالاترین مقدار و ساکنان استان سیستان و بلوچستان با مقدار 269/1 هکتار برای هر نفر دارای کمترین مقدار جای پای اکولوژیک در میان استان‌های ایران می‌باشند. با توجه به نتایج سنجش پایداری توسعه، می توان بیان نمود که تمامی استان‌های ایران دارای ناپایداری اکولوژیک بوده و دراین‌بین استان‌های اصفهان، قم و تهران بالاترین ناپایداری را دارند.

کلیدواژه‌ها

جای پای اکولوژیک؛ ظرفیت زیستی؛ توسعه پایدار؛ استانهای ایران

مراجع

[1] Arabi Yazdi, A., A. Alizadeh , S. Nairizi. (2009). Study of food security based on the concept of virtual water trade and ecological water foot print (Case study: Khorasan Razavi Province) (in Persian). Agroecology journal, 1, No.1, 1-13. (in Persian)

[2] Arabi-Yazdi A., A. Alizadeh , F. Mohamadian. (2010). Study on Ecological Water Footprint in Agricultural Section of Iran (Text in Persian). Journal of water and soil, 23, NO.4, 1-10. (in Persian).

[3] Azkia, M. and G., Ghaffari. (2003). sociology of development, Tehran, publisher of the universe. (in Persian)

[4] Daliri H. and N. Mehrgan. (2015). Measuring Sustainable Development in the Khorasan Provinces of Iran (Text in Persian). Journal of economy and regional development, 22, No.9, 1-30. (in Persian)

[5] Daliri, H. and S. Shahanvaz. (2015). Assessing the Sustainability of housing development in the provinces of Iran by using ecological footprint, Journal of Housing Economics (Ministry of Roads and Urban Development). No. 52, pp. 108-82. (in Persian)

[6] De Coster, P. (2002). chair of sustainable development, Mohsen Hakimi translation of a chapter of Greenpeace, Issue 10. (in Persian)

[7] Faryadi and samadpor, (2010). Determination of Optimum Portion use of Various Transportation Systems to Decrease the Ecological Footprint of Tehran (Text in Persian). Journal of Environmental Studies, 36, No. 54. 97.108. (in Persian)

[8] Gharakhloo, M., Hataminejad, H., Baghvand, A., Yalveh, M. (2013). Evaluation of urban sustainability by Ecological footprint method (case study kermanshah city) , Human Geography Research, No. 45 (2) 105-120.(in Persian)

[9] Gholamhossien pour jafari nejad A., A. Alizadeh, A. Neshat. (2013). Study on Ecological Water Footprint and indicators of virtual water in Agricultural Section of Kerman Province (Text in Persian). Irrigation & Water Engineering, 4, No. 13, 80-90. (in Persian)

[10] Goli, Z., Ashrafi, Y. ( 2010). Assessment of country energy intensity and the analysis Using the Fisher ideal index in iran, Economic Research and Policies No. 54, 35-54. (in Persian)

[11] Hajjilu F., B. Yazdkhasti, Mohammad Bagher Alizadeh. (2013). Examine the relationship between cultural capital ecological footprint canvas Shnakhtymvrd Study: Tabriz citizens, Bioethics, 3, no 8. 101-133. (in Persian)

[12] Hekmatnia, H. and A. Zangiabad. (2004). analyzed and stable levels in the city of Yazd and present strategies to improve it, Geographical Research, No. 72, 37-52. (in Persian).

[13] Hoseinzadeh dalir, k. and Sasanpour F. ( 2006). Ecological footprint method in sustainability of mega cities with the attitude of Tehran metropolis, Geographical Research, No. 82, 83-100. (in Persian)

[14] Hoseinzadeh dalir, k. and Sasanpour F. (2006). Ecological footprint method in sustainability of mega cities with the attitude of Tehran metropolis, Geographical Research, No. 82, 83-100. (in Persian)

[15] Jome pour, M., hataminejad, H., Shahanavaz , S. (2013). Sustainable development of Rasht county using ecological footprint, Human Geography Research, No. 45(3).191-208. (in Persian)

[16] Jome pour, M., hataminejad, H., Shahanavaz , S. (2013). Sustainable development of Rasht county using ecological footprint, Human Geography Research, No. 45(3).191-208. (in Persian)

[17] Mehrgan, N. and H. Daliri. (2015). examining of the sustainability of development in the Northern provinces using the ecological footprint index, geographical space planning, Volume 5, Issue 17, pp. 169-151. (in Persian)

[18] Pourjafar, M., Khodaee, Z., Pourkheiry, A. ( 2011). Analytical approach in understanding components, indicators Sustainable urban development, Iranian social development studies, No. 3, 25-37. (in Persian)

[19] Radcliffe, (1994). Sustainable Development, translated by Hussein Nir, published by the Center of Planning and Agricultural Economics Studies, Tehran. (in Persian)

[20] Saraei M. H. and Zareei A. (2009) The Ecological Footprint (EF) as the Indicator of Societies Sustainability, Journal of Environmental Studies, 35, No. 50, 15-36. (in Persian)

[21] Sarafi, M. (2001). the foundations of sustainable development in Tehran metropolis, anti-development, development and socio-cultural norms conference in Tehran. (in Persian)

[22] Shahanavaz S. (2012). Sustainable development of urban areas in Rasht using ecological footprints, M.A theis, Faculty of social sciences, Allameh Tabatabaee University. (in Persian)

[23] Shakoor A., M. Ghoraishi , M. Lashkari and Mahtab Jafari. (2011). Consequently and tourism sustainability in Behesht Gomshodah of Bovan Mamassani by using of ecologic trace method (Text in Persian). Quarterly Journal of Human Geography, 3, No. 3, 57-69. (in Persian)

[24] Zareei A. and Saraei M. H. (2011). Study of Ecological Capital with EF Index: Case Study, Iran, geograohy and environmental planning, Volume 22, Issue 1, Spring 2011, Page 97-106. (in Persian)

[25] Bagliani M., Galli A., Niccolucci V., Marchettini N. (2008). The ecological footprint analysis applied to a sub-national area: the case of the Province of Siena (Italy), Journal of Environmental Management, 86(2). 354-364.

[26] Bagliani Marco, .et al. (2006). Ecological footprint analysis applied to a sub-national area: The case of the Province of Siena (Italy). Environmental Management, 86, 354–364.

[27] Bagliani, M., Ferlaino, F., Procopio, S. (2003). The analysis of the environmental sustainability of the economic sectors of the Piedmont Region (Italy). In: Tiezzi E., Brebbia C.A., Uso J.L. (eds.). Ecosystems and Sustainable Development. WIT Press, Southampton, UK, pp. 613-622.

[28] Cheal ryu, H. (2005). Modeling the per Capita Ecological Footprint for Dallas County, Texas: Examining Demographic, Environmental Value, Land-Use, and Spatial. M&S. Dissertation. University of Texas.

[29] Costanza, R. (2000). The dynamics of the ecological footprint concept. Ecological Economics, 32, 341-345.

[30] Danish Environmental Assessment Institute. (2002). Assessing the ecological footprint: WWF’s living planet report.

[31] Dhanju Amardeep. (2008) An Analysis Of The Ecological Footprint Mapping By Urban Areas As A Sustainable Development Indicator, A thesis submitted to the Faculty of the University of Delaware in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts with a major in Urban Affairs and Public Policy.

[32] Ecological Footprint Atlas. (2010). Global Footprint Network. http://www.footprintnetwork.org/

[33] Ewing B., A. Reed, A. Galli, J. Kitzes, and M. Wackernagel. (2010). Calculation Methodology for the National Footprint Accounts, 2010 Edition. Oakland: Global Footprint Network.

[34] Ewing B., D. Moore, S. Goldfinger, A. Oursler, A. Reed, and M. Wackernagel. (B)(2010). The Ecological Footprint Atlas 2010. Oakland: Global Footprint Network.

[35] LU Ying, .et al. (2009) Ecological Footprint Dynamics of Yunnan, China, J. Mt. Sci. 6: 286–292.

[36] Medved, s. (2006). Present and future ecological footprint of Slovenia-The influence of energy demand scenarios, Ecological Modelling 192 (2006) 25–36.

[37] Rees W.E. (1992). Ecological footprints and appropriated carrying capacity: what urban economics leaves out. Environment and Urbanization 4(2). 121-130.

[38] Sasanpour Farzaneh, Mohamd Solymani Mehrejani. (2011). Evaluation on the Sustainability of Metropolitan Environment for Good Urban Management by Ecological Footprint Model, Journal of Sustainable Development, http://www.jourlib.org/paper/2892368#.ViPPol7N0eM

[39] Wackernagel, Mathis. (1994) ecological footprint and appropriated carrying capacity: a tool for planning toward sustainability, a thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philophy, university of British Colombia.

[40] Wackernagel, Mathis, William, Rees. (1996). Our ecological footprint: reducing human impact on the earth. Gabriola Island, Canada: New Society Publishers.

[41] Wilson, J., M., Anielski. (2005). Ecological Footprints of Canadian Municipalities and Regions. The CanadianFederationofCanadian Municipalities.

[42] Zurong, ding, jing li. (2010) Ecological Footprint and Reflections on Green Development of Hangzhou, Energy Procedia, 5, 118–124.