تحلیل همدیدی وقوع امواج سرمایی در شمال شرق ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 1، شماره 3، آذر 1391، صفحه 107-124   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v1i3.17466

نویسندگان

سلیمان صادقی^{* 1}؛ سیدرضا حسین زاده²؛ رضا دوستان²؛ زهرا آهنگرزاده²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²فردوسی مشهد

چکیده

هدف این پژوهش، تحلیل همدیدی وقوع امواج سرمایی به عنوان یکی از مخاطرات محیطی در منطقه شمال‌شرق ایران است. از این رو آمار حداقل دمای روزانه شش ماه سرد سال در 13 ایستگاه سینوپتیک منطقه مورد مطالعه طی دوره آماری 89-1368 استفاده و با توجه به آستانه درنظر گرفته شده، نمره استاندارد دمای حداقل کمتر از 2/1- برای هر ایستگاه، تعداد 203 روز به عنوان روزهای با سرمای شدید در منطقه انتخاب شده است. سپس داده‌های روزانه فشار سطح دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل سطح 500 هکتوپاسکال به صورت رقومی و با تفکیک مکانی5/2 درجه از سایت مرکزملی پیش بینی محیطی آمریکا برای روزهای انتخاب شده، استخراج گردیده است. برای به دست آوردن الگوهای سینوپتیکی مؤثر بر سرماهای حدی، داده‌های ارتفاع سطح 500 هکتوپاسکال برای روزهای انتخاب شده با استفاده از تحلیل مؤلفه اصلی کاهش یافته و سپس با استفاده ازروش آماری خوشه‌بندی و روش ادغام وارد، به شش گروه تقسیم شده است. این الگوها نشان می دهد، 90 درصد از سرماهای شدید منطقه، علت سینوپتیکی یا انتقالی دارند. به طوری که ریزش هوای سرد از عرض‌های بالاتر منجر به وقوع سرما در منطقه شده است. در شدیدترین سرماها، ریزش هوای سرد در شرق پشته بسیار قوی بر روی کوه-های اورال باعث عمیق شدن ناوه در شرق دریاچه آرال گردیده وحرکت کند ناوه و ایستایی آن، تداوم موج سرما به مدت چندین روز در منطقه را موجب می‌شود. دراکثر الگوها مهم ترین پدیده سینوپتیکی و عامل اصلی وقوع سرما در منطقه، قرارگیری منطقه در پشت ناوه عمیق واقع در دریاچه آرال است که تا عرض‌های پایین گسترش یافته و همچنین منجر به تقویت فرابار سیبری در سطح زمین می‌‌گردد. این فرابار، هوای سرد را با امواج سرما از عرض‌های بالا به منطقه شمال‌شرق ایران منتقل می‌کند. در بقیه موارد، علت سرماهای شدید منطقه، سرمایش سطح زمین و تأثیر توپوگرافی محلی است.

کلیدواژه‌ها

الگوهای سینوپتیکی؛ موج سرما

مراجع

Alijani, Bahlol; sober, Mahmoud; 2009. identify synoptic patterns of extreme colds in North West of Iran, Geography Studies 65, 1-16.

Alijani, Bahlol, 2006. synoptic climatology, Second Edition, published by Study and preparation of books of Human Sciences (samt Pulisher).

Azizi, Gh.1383. Synoptic assessment of spring frosts in the Middle West of Iran. Journal of humanities, 99-116.

Barati, G.1375, Design and spring frost prediction of synoptic patterns, Ph.D. thesis, Tarbiat Moallem University of Tehran.

Chokhachy Moghaddam, Mohammad Baqer; 1989. synoptic analysis of the effect of pressure on the temperature of the North-East of Siberia, PhD Thesis, Tehran University.

Hzhbrpvr, Gh.; Alijani, Bahlol, 2005.Time tracking of entry Siberian high to the southern coast of the Caspian Sea Journal of humanities, (4), 193-213.

Fattahi, E., Salehi clean, election, 2010, Analysis of synoptic patterns of winter frost, Geography and Development 13, 136-127.

Kaviani, Mohammad Reza; Masoudian, Abolfazl, 2008, identify temporal and spatial variability of Siberian high in sea level, geographically Research Journal 87, 48 -27.

Lashkari, H., 2008. synoptic analysis of cold wave sweeping 2003. Geography Studies 66, 1-18.

Lashkari, H; Keikhosravi, GH, 2010. Synoptic analysis of cold wave in 8-15 January 2006. Quarterly Agricultural Science (14), Issue 1151-177.

Masoudian, Abolfazl; having, M., 2011. Analysis of synoptic of pervasive cold wave at 2003 year in Iran. Geography and Development 22, 185-165.

Sarah, 2004. Study of cold trough position and its effect on the extreme cold weather in eat north of Iran. Meteorological Master's thesis, Islamic Azad University – North Branch of Tehran.

Prieto, L,et al, 2002. NAO influence on the extreme winter temperature in Madrid (Spain), Annals Geophysical, Volume 20.

Takahashi, H. 1990. Migration of the Cold Air Mass Related to Rain Belt Formation of the Chinese Continent and Atmospheric Systems During the Baiu Season (In apanese). Geographical Review of Japan; Series A 64,10-24.

Yarnal, Brent, 2006. Synoptic climatology and its application in environmental studies translated by Masoudian Abolfazl, first edition, publication in university of Esfahan.

Zhang, Kenneth R. Sperber and James S. Boyle, 1996. Climatology of East Asian Winter Monsoon and Cold Surges, PCMDI Report 38.

Van De Besselaar, E.J.M et al, 2009. Influence of circulation types on temperature extreme in Europe, Theoretical Applied Climatolog