تأملی در«تکرار جرم»در فقه امامیه و حقوق ایران

فقه و اصول

مقاله 7، دوره 42، شماره 1 - شماره پیاپی 84، خرداد 1389   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.3168

نویسندگان

میرزا محمد واعظی^{* 1}؛ سیدمحمدتقی قبولی درافشان²

¹کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی

²استادیار دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

علل تشدید مجازات در نظام کیفری اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا تعیین مجازات متناسب با بزه انجام شده سبب رعایت اصول انسانی و اسلامی، مثل اصل عدالت کیفری و تناسب بین جرم و مجازات می‌شود و این امر سلامت روانی جامعه را بیشتر تامین می‌‌کند.
یکی از علل عام تشدید مجازات «تکرار جرم» می‌باشد که به نوبة خود تاثیر بسزایی در تأمین اهداف مجازات می‌گذارد و شخص بزه‌کار را از انجام مجدد جرم باز می‌دارد.
در این بحث تعیین شرایط لازم برای تحقق «تکرار جرم» و حدود تشدید در آن اهمیت مسأله را دو چندان می‌نماید؛ زیرا در صورت اشتباه، اگر میزان مجازات بزه‌کار کمتر یا بیشتر از میزان جرم او باشد، اصل عدالت کیفری زیر سؤال می‌‌رود و تشخیص دقیق این موضوع نیاز به تحقیقی صحیح دارد.

کلیدواژه‌ها

جهات عام؛ تشدید مجازات؛ تکرار جرم؛ جرم سابق؛ جرم لاحق

مراجع

قرآن کریم.

ابن ادریس حلی، السرائر ، قم:جامعه مدرسین، 1410ق.

اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، نشرمیزان، تهران، 1380.

اصفهانی نجفی، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه، 1363ش.

بهبهانی، علی،‌ الفوائد العلیه، اهواز: مکتب‌ دارالعلم، 1405 ق.

پرویز صانعی، حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات طرح نو،1382.

جمعی از نویسندگان، تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1385.

الحر العاملی، محمد بن‌حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیت، 1414.

خاوری ، یعقوب و همکاران (زیر نظر آیةالله عمید زنجانی )، واژه نامه تفصیلی فقه جزا، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد.

خویی غروی، ابوالقاسم ، مبانی تکملة المنهاج، قم: دارالهادی، 1407ق.

دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، مجموعه مقالات همایش ملی پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه، کتاب قرآن و حقوق، مشهد: مؤسسه انتشاراتی بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه، 1385.

دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه دهخـدا، انتشارات دانشگـاه تهـران، (دوره جدیـد)،1373.

شمس ناتری، محمد ابراهیم، بررسی تطبیقی مجازات اعدام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.

سید مرتضی علم‌الهدی، ابوالقاسم علی‌بن حسین، الانتصار، قم:مؤسسه نشر اسلامی، 1415ق.

شیخ مفید، المقنعة، قم،1410ق.

شهید اول، محمدبن جمال‌الدین مکی‌العاملی، المعة الدمشقیة، انتشارات قم: دار‌الفکر، 1411ق.

شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: انتشارات داوری، 1410ق.

شیخ طوسی، محمدبن‌حسن، الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1417ق.

ــــــــــــــــ ، النهایة فی المجرد الفقه و الفتاوی، قم: منشورات قدس، بی­تا.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1415ق.

عسگری، غلامحسین، بررسی و نقد ماده 18 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب، مجله فقه اهل بیت، ش 5، 1384.

علامه‌ حلی، ابومنصور حسن‌بن ‌یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم: جامعه مدرسین،1410ق.

علی‌آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی، تهران: انتشارات فردوسی، 1368.

فاضل لنکرانی، محمّد، جامع المسائل (استفتاءات)، قم: انتشارات امیر العلم، 1383.

فاضل مقداد سیوری، مقدادبن عبدالله، نضدالقواعد الفقهیة، قم: مکتب آیت‌الله مرعشی، 1403ق.

فیض کاشانی، محسن، مفاتیح الشرایع، قم: مجمع‌الذخائر الاسلامیة، 1401ق.

قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری 1378.

قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب اصلاحی 1381.

قانون مجازات اسلامی 8/5/1370.

قانون مجازات عمومی 1352.

قرائتی، محسن، تفسیر نور،  مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383.

کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1388ق.

لطفی، رضا، تشدید و تخفیف در مجازات، مجموعه حقوقی اداری فنی وزارت عدلیه، ش12، 1318.

مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی(زیر نظر آیةالله سید محمود هاشمی شاهرودی)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، 1384.

نوربهاء، رضا، زمینۀ حقوق جزای عمومی، کانون وکلای دادگستری، تهران، 1369.

همدانی، محمدباقر، ترجمه تفسیر المیزان، انتشارات اسلامی،‌ قم، 1380.

یثربی، محمدعلی، درسنامه قواعد فقه استدلالی1 (به ضمیمه 500 عنوان قاعده فقهی)، سازمان انتشارات جهاددانشگاهی، تهران، 1385.