تبیین نقش شاخص های کالبدی در راستای ارتقای امنیت شهروندان با رویکرد C.P.T.E.D (مطالعۀ موردی: بافت فرسودۀ محلۀ زینبیۀ اصفهان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، بهار و تابستان 1396، صفحه 1-21  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i1.25811

نویسندگان

فریبا بهرامی ؛ رضا مستوفی الممالکی؛ محمد حسین سرائی

دانشگاه یزد

چکیده

امنیت یکی از مهم‌ترین عوامل سازندۀ کیفیت مطلوب در طراحی شهری است که در حضور شهروندان مؤثر است. محله‌های شهری به مثابه یکی از اجزای اساسی ساخت کالبدی شهر از اهمیت زیادی برخوردارند. جرم معلول عوامل متعددی است که یکی از آن‌ها عوامل کالبدی است CPTED، طراحی مناسب و به‌کارگیری بهینۀ محیط مصنوع در راستای کاهش جرایم شهری است. بنابراین، هدف از انجام این پژوهش، ارتقای امنیت محیطی در محله‌های شهری با بهره‌گیری از رویکرد CPTED است. به این منظور به ارزیابی شاخص‌های کالبدی که در وقوع جرم در محله‌های شهری تأثیر می‌گذارند، می‌پردازد. مورد مطالعۀ این پژوهش، بافت فرسودۀ محلۀ زینبیۀ اصفهان است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و نوع آن از نظر هدف، کاربردی- توسعه‌ای است. با توجه به حجم نمونه تعداد 256 پرسش‌نامه جمع‌آوری شد و با استفاده از آزمون‌های «هم‌بستگی»، «خی‌دو»، «نسبت» و «فریدمن» در نرم‌افزار آماری SPSS تجزیه‌‌وتحلیل شد. بنابر نتایج حاصل، بین تمامی شاخص‌های کالبدی که از طریق پرسش‌نامه تجزیه‌‌وتحلیل شدند به‌جز پوشش گیاهی، به عنوان متغیر مستقل و امنیت (متغیر وابسته)، رابطۀ معنادار وجود دارد. همچنین، با توجه به نتایج آزمون هم‌بستگی، کاربری اراضی و مبلمان شهری بیشترین هم‌بستگی را با امنیت محیطی محدودۀ زینبیه داشته‌اند. از نظر شهروندان مبلمان شهری و کاربری اراضی و دانه‌بندی بافت بیشترین تأثیر را بر امنیت خواهند داشت. به منظور تحقق اهداف پژوهش راهبردهایی به صورت مجزا در مورد هر شاخص ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

امنیت؛ شاخص کالبدی؛ شهر اصفهان؛ محلۀ زینبیه؛ CPTED

مراجع

1. اریک، ف. (1360). جامعة سالم. (اکبر تبریزی، مترجم). تهران: بهجت

2. اشنایدر، ریچارد و تد، کیچن. (1387). برنامه‌ریزی شهری برای پیشگیری از جرم. (فرزان سجودی، مترجم). تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا پژوهشکدة امنیتی انتظامی

3. بمانیان، ا. ر. و محمودی نژاد، ه. (1388). امنیت و طراحی شهری. تهران: هله

4. پوراحمد، ا.، رهنمایی، م. و کلانتری، م. (1382). بررسی جغرافیایی جرایم در شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیایی، (42)، 98-81

5. پورجعفر، م.، محمودی‌نژاد، ه، رفیعیان، م. و انصاری، م. (1387). ارتقای امنیت محیطی و کاهش جرایم شهری با تأکید بر رویکرد CPTED. علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، 19 (6)، 82-73

6. پورموسوی، م.، زنگنه شهرکی، س.، احمدی فرد، ن. و عبدی، ن. (1390). تأثیر بلندمرتبه سازی بر میزان جرایم شهری (مطالعة موردی: مناطق22گانة تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (77)، 73-61

7. پیتر، ه. و اولریخ، ف. (1388). آیندة شهری قرن 21. (ا. صادقی و ن. صفایی، مترجمان). تهران: جامعة مهندسان مشاور ایران

8. تقوایی، ع.ا.، رفیعیان، م. و رضوان، غ. (1390). تحلیل رابطة بین مؤلفه‌های کاربری زمین با کاهش جرایم و ناامنی شهری (مطالعة موردی: منطقه 17شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (77)، 38-19

9. حسینی، ف. (1387). بررسی و ارائة شاخص‌های کالبدی-کارکردی موثر بر ارتقای امنیت فضاهای عمومی شهری (مطالعة موردی: پارک دانشجو). پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. تهران، ایران

10. خبیر، س. (1387). ارتقای امنیت محیطی در محله‌های شهری با تکیه بر دانش طراحی شهری (نمونة موردی: محله مسجد جامع نیشابور). پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علم و صنعت. تهران، ایران

11. رجبی‌پور، م. (1384). درآمدی بر عوامل موثر بر احساس امنیت، کنکاشی بر جنبه‌های مختلف. امنیت عمومی و پلیس. تهران: معاونت پژوهش دانشگاه علوم انتظامی

12. رضوان، ع. (1385). امنیت شهری و نقش برنامه‌ریزی شهری در ارتقا و بهبود آن (مورد مطالعه: منطقة 17 شهرداری تهران. پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. تهران، ایران

13. رهنما، م. ر. (1388). برنامه‌ریزی مناطق مرکزی شهرها (اصول، مبانی، تئوری‌ها، تجربیات و تکنیک‌ها). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد

14. زیاری، ک. ا. (1390). بررسی آسایش و امنیت در محله‌های شهر یزد. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (76)، 11-1

15. ستوده، س. (1390). بررسی امنیت شهروندان در محلات شهری (محلة جلفای اصفهان). پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان، ایران

16. سعیدنیا، ا. (1387). کاربری زمین شهری. جلد 2. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری

17. شاهیوندی، ا.، سلطانی، م. و احمدی، و. (1388). تحلیل جغرافیایی جرم در مناطق شهر اصفهان (نمونة موردی: زندانیان شهر اصفهان). اصفهان: دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان اصفهان

18. صالحی، ا. (1386). نقش آسایش محیطی فضاهای شهری در پیشگیری از ناهنجاری‌های رفتاری. محیط‌شناسی، 33 (44)، 94-83

19. صالحی، ا. (1387). ویژگی‌های محیطی فضاهای شهری امن. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری

20. عبدالهی، م. (1383). پیشگیری جرم از طریق برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری (مورد مطالعه: سرقت در شهر زنجان). پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه زنجان. زنجان، ایران

21. فرید طهرانی، س. (1388). راهنمای طراحی شهری با رویکرد کاهش ترس در فضاهای شهری کلان‌شهرها. پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران

22. فرید طهرانی، س. (1390). ترس در فضای شهری. تهران: آرمانشهر

23. قرایی، ف؛ راد جهانبانی، ن؛ و رشید‌پور، ن. (1389). بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری (نمونة موردی: مناطق 2 و 11 تهران). آرمانشهر، (4)، 32-17

24. قورچی بیگی، م. (1385). پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED). پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تهران. تهران، ایران

25. کامیار، غ. ر. (1382). حقوق شهرسازی. تهران: امجد

26. کلکوهن، ا. (1390). طراحی عاری از جرم: ایجاد منطقه‌های امن و پایدار. (مهرداد راجیان اصلی و حمیدرضا عامری سیاهویی، مترجمان). تهران: میزان

27. گلکار، ک. (1380). مؤلفه‌های سازندة کیفیت طراحی شهری. صفه. (32). 65-38

28. لینچ، کوین. (1372). تئوری شکل خوب شهر. (ح. بحرینی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران

29. الماسی‌فر، نینا و مجتبی انصاری. (1389). بررسی امنیت محیطی در پارک‌های منطقه‌ای به عنوان بخشی از فضای شهری. مدیریت شهری، (25)، 34-21

30. مؤمنی، م. و قیومی، ع. (1387). تحلیل داده‌های آماری با استفاده از SPSS. چاپ دوم. تهران: کتاب نو

31. Carmona, M., Heath, T., Taner, O., & Tiesdell, S. (2003). Public places, urban spaces. Oxford, England: Architectural Press

32. Coupland, A. (1997). Reclaiming the city: Mixed used development. Oxford, England: Alden Press

33. Crown, T. (2000). Crime prevention through environmental design: Applications of architectural design and space management concepts (2nd ed.). Boston, MA: Butterworth-Heinman

34. Lubava, J., & Mtani, A. (2004). Urban space and security: A case of the Dares Salaam- Safety audits for women Dares Salaam. Tanzania, 7, 13-17

35. Russ, H. (2006). Safe city strategy. New York, NY: Grow-Hill Companies.

36. Wekerl, G., & Whitzman, C. (1994). Safe cities: Guidelines for planning, designing and management. New York, NY: Van Nostrand Reinhold