بررسی تطبیقی حاشیه نشینی در شهرهای سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه و گناباد

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 5، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11، آذر 1387   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v6i11.4281

نویسندگان

مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای^* ؛ توانگر توانگر

چکیده

تحقیق حاضر، شناسایی محلّات و مناطق حاشیه نشین را در چهار شهر استان خراسان رضوی ( گناباد، تربت حیدریه، نیشابور و سبزوار ) مورد بررسی قرار داده است. در همین راستا تاریخچه‌ی حاشیه نشینی در جهان ، تئوری‌ها و الگوهای مقابله با آن ، اقدامات مجامع بین المللی و تجربیّات سایر کشورهای درگیر با پدیده‌ی حاشیه نشینی بررسی شده است. همچنین تحوّلات جمعیّتی ایران واستان خراسان رضوی طیّ چند دهه‌ی اخیر به دلیل نقش تحرّکات جمعیّتی در شکل دهی پدیده‌ی مهاجرت مورد توجه قرار گرفته است. پس از این مرحله ابتدا از طریق به کارگیری شاخص‌های وزارت مسکن و شهرسازی و طرّاحی پرسشنامه و مصاحبه با مسؤولان محلّی (شهرداری، فرمانداری و...) ، 23 محلّه‌ی حاشیه نشین در شهرهای مورد مطالعه شناسایی شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه ( 1000 پرسشنامه ، به تفکیک 250 پرسشنامه برای محلّات حاشیه نشین هریک از شهرها) تکمیل شد و اطّلاعات جمع آوری شده با استفاده از الگوهای آماری تحلیل شد. بر اساس مطالعات انجام شده در شهرهای نمونه ، رشد جمعیّت شهری در این شهرها طیّ دوره 85-1375 برابر 2.28 درصد در سال است. نسبت جمعیّت حاشیه نشین به کل جمعیّت برابر با 15درصد می باشد که در شهر سبزوار این شاخص معادل 10.7 درصد ، در نیشابور 11.9 درصد ، در تربت حیدریه 16.5 درصد و درگناباد 21 درصد به دست آمده است . در مقایسه ای که با توجه به بیش از 20 شاخص اجتماعی، اقتصادی و کالبدی، شناسایی محلّات حاشیه نشین صورت گرفته، مناطق مذکور با توجه به اولویّت نیاز به توسعه، با استفاده از الگوی کلاستر و گزینه‌ی درختی اولویّت بندی شدند. بر این اساس دو محلّه از شهر نیشابور ( رحمت آباد و سراب کوشک) و کلیه‌ی مناطق حاشیه نشین شهر سبزوار در اولویّت توسعه و ساماندهی قرار دارند و محلّات حاشیه نشین شهر گناباد در مقایسه باتربت حیدریه، نیشابور و سبزوار در اولویّت توسعه قرار ندارند.(1)
کلیدواژه‌ها: استان خراسان رضوی، اسکان غیر رسمی، حاشیه نشینی، ساماندهی