ارزیابی توان اکولوژیک کاربری شهری با مدل MCDM و GIS (مطالعۀ موردی: شهر سهند)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 4، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، شهریور 1396، صفحه 41-55   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i1.25904

نویسندگان

زیبا بهشتی^* ؛ مسعود منوری

دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

استفاده از سرزمین، بدون درنظرگرفتن تفاوت‌های اکولوژیک و پتانسیل‌های محیطی، باعث پیامدهای ناگوار و تخریب محیط زیست می‌شود که در نهایت، منابع طبیعی را در معرض تهدید قرار داده و محیط را از توسعۀ پایدار دور می‌کند. منطقۀ سهند با تنوع اکوسیستم‌های مناسب و مساعد برای زیست انسانی و تنوع جاذبه‌های طبیعی و چشم‌اندازها و مناظر باارزش زیست‌محیطی، از مهم‌ترین نقاط جمعیت‌پذیر استان آذربایجان شرقی است. از این ‌رو، رشد شهرها و سکونت‌گاه‌های روستایی و در پی آن سایر زیرساخت‌ها و تأسیسات انسانی مورد نیاز، ناگزیر از ارزیابی توان اکولوژیک کاربری مناسب و اختصاص پهنه‌هایی از منطقه برای این نوع کاربری شده است. پژوهش پیشِ رو با هدف تعیین کاربری مناسب توسعۀ شهری در منطقۀ سهند استان آذربایجان شرقی تهیه شده است. توسعۀ زیاد شهر سهند و فقدان مطالعات جامع علمی در خصوص ارزیابی توان اکولوژیک توسعة آن، موجب شد «ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعۀ شهری سهند با مدل تصمیم‌گیری چندمعیاری MCDM و GIS» به ‌عنوان موضوع پژوهش انتخاب شود. نتایج حاکی از آن است که از مجموعِ مساحتِ محدودۀ مطالعاتی سهند که در 1721 واحد اکولوژیک شناسایی شده و دارای 45200 هکتار مساحت است، 3326 هکتار دارای توان درجۀ 1 و 4279 هکتار دارای توان درجۀ 2 برای توسعۀ شهری است در حال حاضر، پراکنش فضایی مراکز جمعیتی شهرستان بیشتر در کاربری درجۀ 2 (متوسط) قرار دارد که از مهم‌ترین دلایل آن می‌توان به شیب متوسط، بافت نسبتاً خوب خاک، شرایط زه‌کشی مناسب و شرایط اقلیمی مساعد اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی توان اکولوژیک؛ توسعۀ شهری؛ شهر سهند، سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ مدل تصمیم‌گیری چندمعیاری

مراجع

1. امینی، م. (1385). مکان‌یابی بهینة دفن زباله‌های جامد شهری با روش‌های بولین و فازی شهر ساری. اطلاعات جغرافیایی، 24 (96)، 90-80

2. پاپلی، م؛ رجبی ستاجردی، ح. (1387). نظریه‌های شهر و پیرامون. تهران: سمت

3. جعفری، ح. (1384). مکان‌یابی عرصه‌های مناسب احداث صنعت در قم با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی GIS. محیط‌شناسی، 31 (37)، 52-45

4. جوزی، ع. (1388). ارزیابی توان اکولوژیک منطقة بوالحسن دزفول به منظور استقرار کاربری گردش‌گری به روش تصمیم‌گیری چندمعیاره. پژوهش‌های علوم و فنون دریایی، 4 (4)، 84-71

5. داداش‌پور، ب. (1381). ارزیابی میزان موفقیت شهرهای جدید، مطالعة موردی شهر جدید سهند. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز. تبریز، ایران

6. داده‌های آرشیو شرکت عمران شهر جدید سهند. (1386). مطالعات زیست‌محیطی شهر جدید سهند. تبریز: شرکت عمران شهر جدید سهند

7. رنجبر، غ. (1386). ارزیابی توان اکولوژی اراضی کشاورزی شهرستان مرند. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز. تبریز، ایران

8. رهنمایی، م. و شاه حسینی، پ. (1387). فرآیند برنامه‌ریزی شهری ایران. تهران: سمت

9. کنعانی، م. (1390). ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعة شهری با مدل تصمیم‌گیری چند‌معیاری MCDM و GIS شهرستان ساری. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43 (77)، 88-75

10. مهندسین مشاور اورارتو. (1370). مطالعات طرح جامع شهر جدید سهند. (مطالعات کالبدی طراحی، ضوابط و مقررات، پدافند غیرعامل و تأسیسات زیربنایی). تهران: مهندسین مشاور اورارتو

11. میرکتولی، ج. (1390). ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعة شهری با مدل تصمیم‌گیری چند‌معیاری، شهرستان ساری. پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، (77)، 88-75

12. Belkina, T. (2010). Strategic plans of urban development and instruments for their implementation. Studies on Russian Economic Development, 21(3), 263-274

13. Bunruamkaew, K., & Murayam, Y. (2011). Site suitability for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani province, Thailand. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 21, 269-278

14. Jarzombek, M. (2003). Sustainability – architecture: Between fuzzy system and wicked problems. Blueprints, XXI (1), 6-9

15. Jozi, A. (2010). Evaluation of ecological capability using (SMCE). International Journal of Environmental Science and Development, 1(3), 273-277

16. Jozi, A. (2011, February). Land evaluation for extensive recreation using spatial multi criteria evaluation method. Paper presented at the 2nd International Conference on Environmental Science and Development IPCBEE, IACSIT press, Singapore

17. Liu, J. (2010). Environmental impact assessment of land use planning in Wuhan city based on ecological suitability analysis. Procedia - Environmental Science, 2, 185-191

18. Saaty, T. (1995). Decision making for leathers: The analytic hierarchy process for decision in complex world (3rd ed.). Pittsburgh, PA: RWS Publication