ارزیابی عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی با رویکرد توسعه کشاورزی پایدار (مطالعه موردی: شهرستان نیشابور)

Journal of Research and Rural Planning

Article 7, Volume 4, Issue 2 - Serial Number 10, April 1394, Pages 111-125   

DOI: 10.22067/jrrp.v4i2.40300

Authors

مریم هادیزاده بزاز^* ; خدیجه بوزرجمهری; حمید شایان; محسن نوغانی دخت بهمنی

دانشگاه فردوسی مشهد

Abstract

هدف: هدف اصلی این مقاله ارزیابی عملکرد تعاونی‌های تولید در ارائه خدمات زیرساختی به روستاهای تحت پوشش و تحلیل تأثیر آن در توسعه کشاورزی پایدار در شهرستان نیشابور است.
روش: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و اسنادی صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کشاورزان عضو تعاونی‌های تولید روستایی از 12 روستای دارای تعاونی تولید در سطح شهرستان نیشابور است. ابتدا عملکرد تعاونی‌های تولید در ارائه خدمات زیرساختی توسعه کشاورزی به روستاهای تحت پوشش با استفاده از 11 شاخص از طریق تکنیک تاپسیس، ارزیابی، مقایسه و رتبه‌بندی شده‌اند. سپس پایداری کشاورزی در قالب 13 شاخص اقتصادی، 16 شاخص اجتماعی و 20 شاخص زیست‌محیطی به تفکیک روستاهای تحت پوشش تعاونی‌ها، مورد تحلیل قرار گرفته‌ است.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان می‌دهد تعاونی‌های تولید فوشنجان، سیمرغ 5 و سیمرغ 4 با سطح عملکرد 896/0، 471/0 و 398/0 نسبت به سایر تعاونی‌های شهرستان، خدمات فنی و زیرساختی بیشتری را به روستاهای تحت پوشش خود ارائه داد‌ه‌اند و پایداری کشاورزی در این روستاها بالاتر از سایر روستاهاست. بررسی میانگین پایداری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در روستاهای تحت پوشش تعاونی‌ها، به ترتیب 74/2، 33/3 و 41/2 به دست آمد که نشان می‌دهد تعاونی‌ها در زمینه پایداری اجتماعی بیش از حد متوسط، اما در زمینه پایداری اقتصادی کمی کمتر از متوسط و در مورد پایداری زیست‌محیطی ضعیف عمل نموده‌اند. همچنین ضریب همبستگی اسپیرمن، میان رتبه تعاونی‌ها از نظر ارائه خدمات به روستاها و رتبه پایداری کشاورزی در ابعاد مختلف، نشان‌دهنده رابطه مستقیم و معنادار میان ارائه خدمات و افزایش پایداری در بعد اقتصادی و اجتماعی پایداری است.
محدودیت‌ها/ راهبردها: عمده‌ترین محدودیت تحقیق فقدان آمار و اطلاعات کافی در مورد تعاونی‌های تولید و عملکرد آن‌ها در چند سال گذشته بوده است.
راهکارهای عملی: توسعه تعاونی‌های تولید قبل از آن‌که به تعاونی و اعضا تعاونی مربوط باشد به میزان حمایت تخصصی و تکنولوژیکی دولت بستگی دارد.
اصالت و ارزش: در این تحقیق، ابتدا عملکرد تعاونی‌های تولید در روستاهای تحت پوشش مورد بررسی قرار گرفته و سپس تأثیر تعاونی‌ها به‌عنوان یک نظام بهره‌برداری مناسب که می‌تواند بر کم و کیف عملکرد کشاورزی اثر بگذارد بررسی شده است.

Keywords

تعاونی تولید; خدمات زیرساختی; کشاورزی پایدار; شهرستان نیشابور