ارزیابی انحصار، رقابت و تمرکز در بازار گوشت‌مرغ و تخم‌مرغ در ایران

اقتصاد پولی مالی

مقاله 8، دوره 17، شماره 30، بهمن 1389   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pm.v17i30.27243

نویسندگان

میرعبدا... حسینی^* ؛ زورار پرمه

موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

چکیده

نوسان‌‌شدید قیمت در بازار گوشت‌مرغ‌و تخم‌مرغ و کنترل ‌و کاهش نوسان‌ها پیوسته عاملی با اهمیت برای تولیدکننده، مصرف‌کننده و دولت است. اما این نوسان‌ها متاثر از عوامل متعدد در طرف عرضه و تقاضای بازار محصول و نهاده‌های آن است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که: ایران با 5/1 درصد و یک درصد تولید جهانی گوشت مرغ (3/76 میلیون تن) و تخم‌مرغ (3/61 میلیون تن) در جایگاه 18 و 17 در سطح جهان قرار دارد. مقایسه روند قیمت‌داخلی و خارجی گوشت‌مرغ بر اساس نرخ ارز آزاد طی سالهای 1370-1383 نشان می‌دهد که تا سال 1378 قیمت داخلی همواره کمتر از قیمت جهانی و از این سال به بعد قیمت داخلی بیش از قیمت جهانی شده است. این در حالی است که در مورد تخم‌مرغ قیمت داخلی همواره کمتر از قیمت جهانی بوده است. همین‌طور، بررسی قیمت‌ماهانه خرده‌فروشی گوشت‌مرغ و تخم‌مرغ در دوره 84-1380 نشان می‌دهد که قیمت هر دو محصول روند مشابهی داشتند. در واقع، بیشترین رشد قیمت در ماه‌های آغازین سال (فصل بهار) است. پس از آن در سه ماهه تابستان افزایش قیمت‌ها بطئی است. در سه ماهه پاییز دوباره سیر صعودی رشد قیمت‌ها آغاز و در سه ماهه زمستان قیمت‌خرده‌فروشی کمترین رشد را دارد. علاوه بر نوسان‌های قیمت، هزینه تولید بالا، مدت زمان بالای فرایند تولید، پایین‌بودن ضریب تبدیل دان به گوشت‌مرغ ‌و وابستگی صنعت طیور به واردات نهاده‌ها بالاخص دان ‌و به موقع فراهم‌شدن آن، مهم‌ترین‌چالش‌های صنعت مرغداری کشور است. نتایج حاصل از نسبت‌های تمرکز در بازار تخم‌مرغ بیانگر آن است که نسبت تمرکز 1 ، 4 ، 8 و 16 بنگاهی تخم‌مرغ در سال 1384 به ترتیب 94/1 ، 58/6 ، 868/10 و 05/17 درصد است. بر این اساس، نوع ساختار بازار تولید تخم‌مرغ رقابتی است. نسبت‌تمرکز یک بنگاهی از 2/3 درصد در سال 1375 به 94/1 درصد در سال 1385 کاهش یافته است. نتایج شاخص هرفیندال در بازار تخم‌مرغ در سال 1375 حدود 005/0 بود که در سال 1384 به 003/0 کاهش یافته و گویای آن است ساختار بازار رقابتی‌تر شده است. محاسبه شاخص لرنر در بازار داخلی گوشت‌مرغ و تخم‌مرغ در مقایسه با بازار صادراتی آنها در دوره 83-1379 نشان می‌دهد که این شاخص از 06/0 و 13/0 به 43/0 و 37/0 افزایش یافته و بیانگر افزایش درجه رقابت در بازار صادراتی گوشت‌مرغ و تخم‌مرغ است.

کلیدواژه‌ها

ساختار بازار؛ انحصار؛ رقابت؛ تمرکز؛ مرغ و تخم‌مرغ؛ ایران