بررسی تبدیل واکۀ // به واکۀ [a] یا [o]در لهجۀ فردوس در چارچوب نظریۀ‌ بهینگی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 6، دوره 6، شماره 10، تیر 1393، صفحه 121-143   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v6i10.34795

نویسندگان

بشیر جم^* ؛ مرضیه تیموری

دانشگاه شهرکرد

چکیده

بررسی دقیق انواع داده‌ها در لهجۀ شهر فردوس نشان داد که واکۀ پسین/A/ در هجای اول واژه‌های دوهجایی و هجای دوم واژه‌های سه‌هجایی طی فرایند «پیشین‌شدگی» به واکۀ [- پسین] و کشیده [a] تبدیل می‌شود. ولی این فرایند در هجای آخر واژه‌ها رخ نمی‌دهد. عامل این تبدیل محدودیت نشان‌داری *[A] و علت عدم رخداد آن در هجای آخرِ واژه‌ها تسلط محدودیت پایاییِ ضد این تبدیل بر محدودیت نشان‌داری *[A] است. همچنین، مشخص شد که واکۀ /A/ در بافت پیش از همخوان‌ خیشومی /m/ به واکۀ [o] تبدیل می‌شود. از سویی دیگر، واکۀ /A/ در بافت پیش از همخوان خیشومی/n/، در هجای ماقبل آخرِ واژه‌های چندهجایی به واکۀ [a] و در واژه‌های تک‌هجایی و هجای آخر واژه‌های چندهجایی به واکۀ [o] تبدیل می‌شود. افزون بر این، همخوان‌ /n/ در واژه‌های تک‌هجایی و هجای آخر واژه‌های چندهجایی حذف می‌شود. محدودیت نشان‌داری *[A]N عامل تبدیل واکۀ /A/ به واکۀ [o] در بافت پیش از همخوان‌های /m/و/n/ است. این محدودیت توالیِ واکۀ [A] و همخوان خیشومی را مجاز نمی‌شمارد. هدف این مقاله تحلیل و تبیین دلایل رخداد و دلایل عدم رخداد تبدیل واکۀ // به واکۀ [a] یا [o]در بافت‌های گوناگون در لهجۀ فردوس در چارچوب نظریۀ بهینگی (پرینس و اسمولنسکی، 2004/1993) از طریق دست‌یابی به رتبه‌بندهای دربرگیرنده از محدودیت‌های مختلف است.

کلیدواژه‌ها

گردی‌زدایی؛ افراشتگی؛ پیشین‌شدگی؛ لهجۀ فردوس؛ نظریۀ بهینگی

مراجع

بی جن خان‌، محمود (1384). واج‌شناسی نظریۀ‌ بهینگی. تهران : سمت

جم، بشیر (1388). نظریۀ‌ بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرایندهای واجی زبان فارسی. رسالۀ دکتری زبان شناسی. دانشگاه تربیت مدرس.

جم، بشیر و ذلقی، احمد (1392). «بررسی تبدیل واکۀ /u/ به [i] در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریۀ‌ بهینگی». پژوهش‌های زبانی، سال 4، شماره 2، ص21- 40.

کامبوزیا ، عالیه ک. ز. (1385). واج‌شناسی : رویکردهای قاعده بنیاد. تهران : سمت.

Beckman, J. (1998). Positional faithfulness. Doctoral dissertation, university of Massachusetts, Amherst.

Chomsky, N., & Halle, M. (1968). The sound pattern of English. New York: Harper & Row.

Colston, C. & Wiese, R. (1996). » Zero morphology and constraint interaction: subtraction and epenthesis in German dialects« . In: Geert Booij & Jaap van Marie (eds.) Yearbook of Morphology1995. Dordrecht: Kluwer, 143-159.

Halle, M., Vaux, B., and Wolfe, A. (2000).» On feature spreading and the

representation of place of articulation «. Linguistic Inquiry 31:387-444.

Hayes, B. (1989) » Compensatory Lengthening in moraic phonology«.

Linguistic Inquiry: 20,253-306.

Hyman, L. (1985). A theory of phonological weight. Dordrecht: Foris.

Kager, R. (1999). Optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.

Kavitskaya, D. (2002) Compensatory Lengthening. Phonetics, Phonlogy, Diachrony. New York and London: Routledge.

McCarthy, J. (2002). A thematic guide to optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.

McCarthy, J. & Prince, A. (1986) » Prosodic Morphology 1986«. Report no. Rucc-TR-32. New BVruswick. NJ: Rutgers University Center for Cognitive Science.

McCarthy, J., & Prince, A. (1995). » Faithfulness and reduplicative identity« In J. Beckman; L. Walsh Dickey & S. Urbanczyk, (eds.). university of Massachusetts occasional papers in linguistics18: Optimality theory (249–384). Amherst: GLSA.

Padgett, J. (2003). » Contrast and Post-Velar Fronting in Russian« . Natural Language and Linguistic Theory 21: 39- 87. Prince, A., & Smolensky, P. (1991). » Connectionism and harmony theory in linguistics«. Report no. Cu-CS- 533-91: Department of computer science. university of Colorado. Boulder.

Prince, A., & Smolensky, P. (1993/2004). Optimality theory: constraint interaction is generative grammar. Blackwell.

Topintzy, N. (2007) A (not so) Paradoxical Case of Compensatory Lenghening: Samothraki Greek and theoretical implications:. MS. University Colledge London.

Walker, R. (2004). »Vowel Feature Licensing at a Distance: Evidence from Northern Spanish Language Varieties« . In: WCCFL 23 Proceedings, eds. B. Schmeiser, V. Chand, A. Kelleher and A. Rodriguez, pp. 787-800. Somerville, MA: Cascadilla Press.