رتبه‌بندی مناطق شهری و شناسایی عوامل رضایت شهروندان از عملکرد اتوبوسرانی زنجان (با استفاده از الگوی تلفیقی کانو– تاپسیس)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، شهریور 1396، صفحه 99-114   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i1.55544

نویسندگان

زهره فنی¹؛ محسن احدنژاد روشتی²؛ شهرزاد مقدم^{* 1}

¹دانشگاه شهید بهشتی

²دانشگاه زنجان

چکیده

بی‌شک بدون جابه‌جایی نمی‌توان شهری را زنده و پویا تصور کرد. این فعالیت چندان با زندگی بشر عجین شده است که تقریباً نمی‌توان آن را جدا از فعالیت‌های روزمره به شمار آورد. در قرن گذشته تغییر جهت کلی از حمل‌ونقل خودرومدار به سمت گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل همگانی به وجود آمده و از اواخر دهۀ 1980 سرمایه‌گذاری جهت ایجاد انواع سامانه‌های حمل‌ونقل همگانی در شهرها ابعاد گسترده‌تری یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی رضایت شهروندان از عملکرد اتوبوسرانی زنجان و رتبه‌بندی مناطق شهری در جهت آسایش و ارتقای سطح زندگی شهروندان، از نظر ماهیت، توصیفی و از لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعۀ آماری این تحقیق شهروندان زنجانی است که از اتوبوس‌ حداقل هفته‌ای دوبار استفاده می‌کنند. حجم نمونه از طریق نسبت رضایت مشتریان محاسبه شده است. نتایج پیاده‌سازی ماتریس کانو نشان‌دهندۀ نارضایتی کلی نسبت به عملکرد شبکۀ اتوبوسرانی در سطح شهر زنجان با شاخص نارضایتی 54/0- است. بهینه‌نبودن خطوط و در نتیجۀ آن، افزایش زمان سفر از مهم‌ترین عوامل نارضایتی و برخورد مناسب مسافران و استقرار مناسب ایستگاه‌های اتوبوس مهم‌ترین دلیل رضایت از سیستم اتوبوسرانی شهر زنجان می‌باشد. استفاده از اتوبوس در منطقۀ 3 کمترین کاربرد و در منطقۀ 2 بیشترین کاربرد را دارد. دیگر مناطق شهری از کاربرد مشابهی برخوردار هستند و تفاوت آن‌ها به لحاظ امتیاز قابل توجه نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

اتوبوسرانی؛ حمل‌ونقل عمومی؛ زنجان؛ ماتریس کانو؛ مدل تاپسیس

مراجع

1. اعمی ازغدی، ع.، رنگزن، ک. وطنخواه، م. و آبشیرینی، ا. (1389). بهینه‌سازی مسیر خطوط حمل‌ونقل عمومی با استفاده از GIS و روش AHP (نمونۀ موردی: منطقۀ گلستان شهر اهواز). مجله کاربرد GIS . RS در برنامه‌ریزی، 1 (1)، 14-7

2. آهور. ا.، موسوی. س. و موسوی، س. (1393). بررسی نقش حمل‌ونقل کابلی به عنوان وسیلۀ حمل‌ونقل عمومی شهری در کاهش ترافیک. آمایش محیط، (26)، 151-131

3. بیتی. ح.، پناهی، س. و سلیمی، م. (1393). تحلیل سامانۀ حمل‌ونقل اتوبوس‌های تندرو شهری BRT و سنجش تحولات و تأثیرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن بر حوزه‌های پیرامون در کلان‌شهر تبریز. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 18 (49)، 53-19

4. پورطاهری، م. (1389). کاربردهای روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا. تهران: انتشارات سمت

5. تقوایی، م. و وفایی، ا. (1387). برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم اتوبوسرانی با تأکید بر ایستگاه‌های اتوبوس شهری کاشان. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، (4). 46-19

6. خاکی، غ. (1390). روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه‌نویسی. تهران: انتشارات بازتاب

7. خلیل‌آبادی، ح. (1390). استراتژی توسعۀ شهری. تهران: مهکامه

8. زنجیرچی، م.، ابراهیم‌زاده پزشکی، ر. و عرب، م. (1390). مدل کانو و کاربرد آن در ارزیابی نیازهای دانشجویان. مجموعه مقالات پنجمین همایش ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی. تهران: دانشگاه تهران

9. زیاری. ک؛ منوچهری میاندوآب، ا.، محمدپور، ص. و ابراهیم‌پور، ا. (1390).ارزیابی سیستم حمل‌ونقل عمومی (BRT) شهر تبریز با استفاده از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک (SWOT)، مدیریت شهری، (27)، 98-79

10. سیف‌الدینی، ف و شورچه، م. (1393). برنامه‌ریزی هوشمندانۀ کاربری زمین و حمل‌ونقل شهری. تهران: مدیران امروز

11. شرفی، ح.، فغفوری، ح.، جعفری، م. و گردانی، ه. (1392). تحلیل تأثیرات هدفمندی یارانۀ انرژی‌بر وضعیت حمل‌ونقل عمومی در نواحی شهری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران). جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 5 (18)، 54-29

12. صابریان، ج.، سعدی مسگری، م. و شیرزادی بابکان، ع. (1389). رهیافتی نوین طراحی مسیر اتوبوس‌های‌ شهری با استفاده از GIS. پژوهش‌نامۀ حمل‌ونقل، 7 (1). 11-1

13. عمران‌زاده، ب.، قرخلو، م. و پوراحمد، ا. (1389). ارزیابی کارآیی سامانۀ حمل‌ونقل BRT و رضایت عمومی از آن در کلان‌شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (73)، 38-19

14. کومار، ج. آ. و رضائیان قراگوزلو، ع. م. (1390). حمل‌ونقل شهری: برنامهریزی و مدیریت. تهران: آذرخش

15. مشکینی، ا. مهدنژاد، ح. و پرهیز، ف. (1392). الگوهای فرانوگرایی در برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات امید انقلاب

16. موسوی، م. (1393). رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و ANP. جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای، (10)، 38-19

17. Avikal, S., Jain, R., & Mishra, P. K. (2014). A Kano model, AHP and M-TOPSIS method-based technique for disassembly line balancing under fuzzy environment. Applied Soft Computing, 25, 519-529

18. Bilgili, B., Erciş, A., & Ünal, S. (2011). Kano model application in new product development and customer satisfaction (adaptation of traditional art of tile making to jewelries). Procedia - Social and Behavioral Sciences, 24, 829-846

19. Chamodrakas, I., Leftheriotis, I., & Martakos, D. (2011). In-depth analysis and simulation study of an innovative fuzzy approach for ranking alternatives in multiple attribute decision making problems based on TOPSIS. Applied Soft Computing, 11(1), 900-907

20. Chaudha, A., Jain, R., Singh, A. R., & Mishra, P. K. (2011). Integration of Kano’s model into quality function deployment (QFD). The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 53(5), 689-698

21. Dominici, G., & Palumbo, F. (2013). How to build an e-learning product: Factors for student/customer satisfaction. Business Horizons, 56(1), 87-96

22. Edenhofer, O., R., Pichs-Madruga, Y., Sokona, E., Farahani, S., Kadner, K., Seyboth, A. … & Minx, J. C. (Eds.). (2014). Climate change 2014: Mitigation of climate change (Contribution of working group III to the fifth assessment report of the intergovernmental panel on climate change). New York, NY: Cambridge University Press

23. Haque, M. M., Chin, H. C., & Debnath, A. K. (2013). Sustainable, safe, smart—three key elements of Singapore’s evolving transport policies. Transport Policy, 27, 20-31

24. Kumar, C. V. S., & Routroy, S. (2015). Demystifying manufacturer satisfaction through Kano model. Materials Today: Proceedings, 2(4), 1585-1594

25. Lin, S. P., Yang, C. L., Chan, Y. H., & Sheu, C. (2010). Refining Kano's ‘quality attributes–satisfaction’ model: A moderated regression approach. International Journal of Production Economics, 126(2), 255-263

26. Litman, T. (2013). Online TDM encyclopedia. Retrieved from http:// www.vtpi.org/ tdm/ tdm67.htm

27. Millo, F., Rolando, L., Fuso, R., & Zhao, J. (2015). Development of a new hybrid bus for urban public transportation. Applied Energy, 157, 583-594

28. O’Neill, D. (2010). Deciding on driving cessation and transport planning in older drivers with dementia. European Geriatric Medicine, 1(1), 22-25

29. Risser, R., Lexell, E. M., Bell, D., Iwarsson, S., & Stahl, A. (2015). Use of local public transport among people with cognitive impairments: A literature review. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behavior, 29, 83-97

30. Rojo, M., dell’Olio, L., Gonzalo-Orden, H., & Ibeas, Á. (2015). Inclusion of quality criteria in public bus service contracts in metropolitan areas. Transport Policy, 42, 52-63

31. Schmöcker, J. D., Quddus, M. A., Noland, R. B., & Bell, M. G. H. (2008). Mode choice of older and disabled people: A case study of shopping trips in London. Journal of Transport Geography, 16(4), 257-267

32. Tirachini, A., Hensher, D. A., & Bliemer, M. C. J. (2014). Accounting for travel time variability in the optimal pricing of cars and buses. Transportation, 41(5), 947-971

33. Tirachini, A., Hensher, D. A., & Rose, J. M. (2014). Multimodal pricing and optimal design of urban public transport: The interplay between traffic congestion and bus crowding. Transportation Research Part B: Methodological, 61, 33-54

34. Zatti, A. (2012). New organizational models in European local public transport: From myth to reality. Annals of Public and Cooperative Economics, 83(4), 533-559