تحلیل سینوپتیک مخاطرات اقلیمی شهرستان یاسوج، مطالعه موردی: بارش سنگین 20 اسفند 1389

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5، خرداد 1392، صفحه 73-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v2i1.18679

نویسندگان

برومند صلاحی^{* 1}؛ مهدی عالی جهان²

¹دانشگاه محقق اردبیلی

²دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بارش های سنگین، همه ساله در ایران و جهان خسارت های شدید جانی و مالی را به بار می آورند. پژوهش حاضر، به منظور بررسی سینوپتیک بارش سنگین 5/99 میلی متری یاسوج در روز 20 اسفند سال 1389 به انجام رسیده است. این پژوهش، با دیدگاه محیطی به گردش جوّ صورت گرفته که در آن، ابتدا مقدار بارش رخ داده، توسط ایستگاه های زمینی شناسایی شده و سپس با دریافت داده های سطوح فوقانی جو و تحلیل آنها، علل ریزش این بارش سنگین مشخص گردید. نقشه های مورد استفاده در این پژوهش، نقشه های فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، ضخامت، جت استریم، تاوایی، پیچانه، وزش رطوبتی و امگا بوده اند. تحلیل نقشه های جوّی نشان دادند که در زمان وقوع بارش سنگین مذکور، پرفشارهای قوی بر روی غرب و مرکز چین، شمال شرقی پاکستان و سیبری مستقر شده و با کم فشارهای واقع بر روی سودان، جنوب شرق آسیا و ایسلند شیو شدید پیدا کرده که این اختلاف فشار شدید، باعث ناپایداری هوا شده است. در سطوح فوقانی جوّ، تشکیل یک بلوکینگ امگایی شکل بر روی سیبری و قرار داشتن ایران در جنوب شرق آن که محل حداکثر جریان چرخندی می باشد، بر شدت ناپایداری ها افزوده است. در زمان رخداد بارش سنگین یاسوج، رودباد جبهه قطبی بسیار بزرگی با ضخامت زیاد بر روی ایران استقرار داشته و ضخامت جوّ نیزبر روی منطقه مورد مطالعه، زیاد بوده است. در تمامی ترازهای 500 ،600 ، 700 ، 850 ، 925 و 1000 هکتوپاسکال، مقدار پیچانه نیز منفی بوده که سبب ایجاد شرایط کژ فشاری شدیدی شده است. حرکات قائم هوا در ترازهای 500 ، 600 ، 700 هکتوپاسکال در بخش-های جنوب و جنوب غربی منفی بوده و ضمن تقویت همگرایی و صعود هوا، با تغذیه ی رطوبتی مدیترانه ، دریای سرخ و خلیج فارس، مقدار رطوبت لازم برای تولید بارش سنگین را فراهم نموده است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل سینوپتیک؛ مخاطره اقلیمی؛ بارش سنگین؛ یاسوج

مراجع

امیدوار، کمال؛ 1387. بررسی سیلاب براساس موقعیت‌های سیستم‌های سینوپتیکی در استان یزد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 88. شماره مقاله 727. صص 165-137. اصفهان .

پرنده خوزانی، اکرم، لشکری، حسین؛ 1389. بررسی سینوپتیک سیستم‌های سیل زا در جنوب ایران. تحقیقات منابع آب ایران. سال ششم. شماره 2. تابستان 1389. صص 73-66. تهران .

رضایی، پرویز؛ 1388. تحلیل همدیدی رخداد سیلاب در حوضه ماسوله. پژوهش‌های جغرافیایی طبیعی. شماره 68. تابستان 1388. صص 118-105. تهران .

صمدی، زهرا؛ 1386. تحلیل سینوپتیکی بارش سیل‌زای پاییز سال 1382 ساحل جنوبی دریای خزر. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 27. سال 1386. صص 94-77. اصفهان .

علیجانی، بهلول؛ 1388. اقلیم شناسی سینوپتیک. چاپ. تهران: انتشارات سمت

علیزاده، امین؛ 1389. اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ. مشهد: انتشارات دانشگاه امام رضا.

عزیزی، قاسم، و صمدی، زهرا؛ 1386. تحلیل الگوی سینوپتیکی 28 مهرماه 1382 استان‌های گیلان و مازندران. پژوهشهای جغرافیایی. شماره 60. تابستان 1386. صص 61-74. تهران .

قویدل رحیمی، یوسف؛ 1389. نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم. چاپ. تهران: انتشارات سها دانش

کاویانی، محمد رضا، و علیجانی، بهلول؛ 1388. مبانی آب و هواشناسی. تهران: انتشارات سمت

کرمی، فریبا، و همکاران؛ 1389. بررسی الگوی سینوپتیک سیل بهمن 1384 شهرستان پلدختر. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دوم. شماره چهار. تابستان 1389. صص 106-99. نجف آباد .

گندمکار، امیر؛ 1389. بررسی همدید بارش‌های شدید در نواحی جنوبی استان بوشهر. چشم انداز جغرافیایی. سال چهارم. شماره 10. بهار 1389. صص 157-143. رشت .

لشگری، حسین، و همکاران؛ 1386. تحلیل سینوپتیکی عوامل ایجاد بارش‌های سیل‌زا در استان گلستان. فصلنامه مدرس علوم انسانی. دوره 12. شماره 2. تابستان 1387. صص 211-181. تهران .

مرادی، حمید رضا؛ 1383. پیش‌بینی وقوع سیلاب‌ها براساس موقعیت‌های سینوپتیکی در ساحل جنوبی دریای خزر. پژوهش های جغرافیایی. شماره 55. بهار 1385. صص 131-109. تهران .

مسعودیان، ابوالفضل؛ و محمدی، بختیار؛ 1389. تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با رخداد بارش‌های ابرسنگین ایران. تحقیقات منابع آب ایران. سال هفتم. شماره 2. تابستان 1390. صص 91-81. تهران .

محمدی، بختیار، و مسعودیان، سیدابوالفضل؛ 1388. تحلیل همدید بارش‌های سنگین ایران( مطالعه موردی: آبان ماه 1373). جغرافیا و توسعه. شماره 19. پاییز 1389. صص 70-47. سیستان و بلوچستان .

یاراحمدی، داریوش، و مریانجی، زهرا؛ 1390. تحلیل الگوی دینامیکی و همدیدی بارش‌های سنگین در جنوب غرب خزر و غرب ایران ( مطالعه موردی: بارش مورخه 14/8/83). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 76. تابستان 1390. صص 120-105. تهران .

Charabi, Y., Al-Hatrushi, S., 2010. Synoptic aspects of winter rainfall variability in Oman. Atmospheric Research 95, 470-486

Hidalgo-Munoz, J.M., Argüeso, D., Gamiz-Fortis, S.R., Esteban-Parra, M.J., Castro-Diez, Y., 2011. Trends of extreme precipitation and associated synoptic patterns over the southern Iberian Peninsula. Journal of Hydrology 409, 497-511

Bocheva, L., Marinova, T., Simeonov, P., Gospodinov, I., Variability and trends of extreme precipitation events over Bulgaria., 1961–2005. Atmospheric Research 93, 490-497.

Mastrangelo, D., Horvath, K., Riccio, A., Miglietta, M.M., 2011. Mechanisms for convection development in a long-lasting heavy precipitation event over southeastern Italy. Atmospheric Research 100, 586-602

Norbiato, D., Borga, M., Sangati, M., Zanon, F.,2007. Regional frequency analysis of extreme precipitation in the eastern Italian Alps and the August 29, 2003 flash flood. Journal of Hydrology, 345, 149-166

Ramli, S., Tahir, W., 2011. Radar Hydrology: New Z/R Relationships for

Quantitative Precipitation Estimation in Klang River Basin, Malaysia. International Journal of Environmental Science and Development 351, 81-86.

Seibert, P., Frank, A., Formayer, H., 2007. Synoptic and regional patterns of

heavy precipitation in Austria. Theor. Appl. Climatol. 87, 139-153

Treble, P.C., Budd, W.F., Hope, P.K., Rustomji, P.K., 2005. Synoptic-scale climate patterns associated with rainfall d18O in southern Australia. Journal of Hydrology 302, 270-282

Twardosz, R., 2010. An analysis of diurnal variations of heavy hourly precipitation in Krakow using a classification of circulation types over southern Poland. Physics and Chemistry of the Earth 35, 456-46

www.esrl.noaa.gov/psd/data/gridded/data.ncep.reanalisis