ضمیر پوچ‌واژه‌ای پنهان: رویکردی کمینه‌گرا

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 2، دوره 6، شماره 11، تیر 1394، صفحه 29-53   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v6i11.45297

نویسنده

مزدک انوشه^*

دانشگاه تهران

چکیده

ضمیرانداز ‏ بودن از پارامترهای زبان‌ویژه‌ای است که در ‏سنت دستور زایشی توجه بسیاری به آن شده و زبان‌شناسان کوشیده‌اند تا ویژگی‌های مشترکی در میان این زبان‌ها ‏بیابند. از مهم‌ترین این ویژگی‌ها وجود پوچ‌واژۀ فاعلی ‏ پنهان در اغلب زبان‌های فاعل‌تهی ‏ است. بدین‌ترتیب، مقالۀ ‏حاضر با توجه به این گرایش غالب و در چارچوب برنامۀ کمینه‌گرا، نشان می‌دهد که اگرچه فاعل‌های ارجاعی در ‏زبان فارسی می‌توانند پنهان یا آشکار باشند، اما پوچ‌واژۀ فاعلی در این زبان الزاماً فاقد جوهر آوایی است. در این میان، ‏استدلال می‌شود که ضمیر پوچ‌واژه‌ای ‏ در جایگاه فاعل همۀ محمول‌های صفرظرفیتی ‏ و نیز آن دسته از محمول‌های ‏نامفعولی ‏ که موضوع درونی‌شان از مقولۀ گروه حرف اضافه‌ای یا متمم‌ساز است و لاجرم به حالت نیازی ندارد، ‏حضور می‌یابد تا نیازهای ساختاری جمله و به‌ویژه اصل فرافکن گسترده ‏ را برآورده کند. شواهد تجربی ضمن ‏حمایت از این رویکرد، نشان می‌دهند که ضمیر «این» در فارسی نمی‌تواند به نیابت از فاعل در نقش پوچ‌واژه به‌کار ‏رود.‏

کلیدواژه‌ها

پوچ‌واژۀ ضمیری؛ ضمیرانداز؛ اصل فرافکن گسترده؛ محمول صفرظرفیتی؛ محمول نامفعولی

مراجع

حق‌بین، فریده و شهره فشندکی (1390). «زبان فارسی و ضمیر پوچ‌واژه‌ای». پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. 2(1): 87-101.

درزی، علی و شجاع تفکر رضایی (1389). «پوچ‌واژه در زبان فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناسی، 2(2): 57-73.

صحرایی، رضا و رقیه کاظمی‌نهاد (1385). «تأملی در ساخت مجهول فارسی امروز». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. 20 (پیاپی 17): 77-97.

Adger, D. (2003). Core Syntax, a Minimalist Approach. Oxford: Oxford University Press.

Belletti, A. (1988). “The case of unaccusatives”. Linguistic Inquiry, 19: 1–34.

Boeckx, C. (2000). EPP eliminated. ms., University of Connecticut, Storrs.

Burzio, L.1986. Italian Syntax. Dordrecht: Reidel.

Chomsky, N. (1995). The Minimalist program. MIT Press, Cambridge, MA.

Chomsky, N. (1981). Lectures on government and binding. Dordrecht: Foris.

Chomsky, N. (1977). Essays on Form and Interpretation. NY: North-Holland.

Cinque, G. (1999). Adverbs and Functional Heads, A Cross-Linguistic Perspective. NY: Oxford University Press.

Darzi, A. (2008). “On the vP Analysis of Persian Finite Control Constructions”. Linguistic Inquiry, 39(1): 103-116.

Darzi, A. (1996) Word order, NP movement, and opacity conditions in Persian, Ph.D dissertation, University of Illinois at Urbana-Champaign.

Emonds, J. (2006). “Adjectival Passives: The Construction in the Iron Mask”. In M. Everaert and H. V. Riemsdijk (Eds.). The Blackwell Companion to Syntax (I:16-60). Oxford: Blackwell Publishing.

Haegeman, L. (1995). The Syntax of Negation. Cambridge: Cambridge University Press.

Haegeman, L. (1994). Introduction to Government & Binding Theory, Oxford: Blackwell.

Heycock, C. (2013). “The syntax of predication”. In: M.d. Dikken (Ed). The Cambridge Handbook of Generative Syntax (322-352). Cambridge: Cambridge University Press.

Hornstein, N. (2000). “Existentials, A-chains, and reconstruction”. DELTA 16 special: 45–79.

Hornstein, N. and Nunes, J., Grohmann, k.k. (2005). Understanding Minimalism. Cambridge: Cambridge University Press.

Karimi, S. (2005). A Minimalist Approach to Scrambling: Evidence from Persian. Berlin: Mouton de Gruyter.

Marantz, A. (1995). “A Reader’s Guide to a Minimalist Program for Linguistic Theory”. In: Gert Webelhuth (ed.). The Principles and Parameters Approach to Syntactic Theory: A Synopsis. Oxford: Blackwell.

Moro, A. (2006). “Existential Sentences and Expletive There”. In M. Everaert and H. V. Riemsdijk (Eds.). The Blackwell Companion to Syntax (II: 210-236). Oxford: Blackwell Publishing.

Radford, A. (2009). Analysing English Sentences, a Minimalist Approach. Cambridge: Cambridge University Press.

Rizzi, L. (1986). “Null objects in Italian and the theory of pro”. Linguistic Inquiry, 17: 501- 557.

Sanchez, L. (2010). The Morphology and Syntax of Topic and Focus. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.

Svenonius, P. (2002). Subjects, Expletives, and the EPP. Oxford: Oxford University Press.

Taleghani, A.H. (2008). Modality, Aspect and Negation in Persian. Amsterdam: John Benjamins Publishing.