سنجش آسیب پذیری سکونت گاه‌ها و تأسیسات از مخاطره مورفولوژیکی فرونشست در بخشی از جنوب شهر تهران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5، خرداد 1392، صفحه 91-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v2i1.21020

نویسندگان

محمد شریفی کیا؛ نعمت مال امیری^* ؛ سیاوش شایان

تربیت مدرس

چکیده

شناخت آسیب پذیری جمعیت و گروه های انسانی به عنوان اقدامی ابزاری در راستای پیشگیری از زایش فاجعه مبتنی بر زیستن در نواحی پر خطر مطرح است. تحلیل آسیب پذیری کانون‌های جمعیتی واقع در عرصه های خطر اقدامی علمی برای فراهم سازی زیر ساخت اطلاعاتی مناسب از درجه و میزان خطرپذیری از رخداد مخاطره است. بر اساس چنین دیدگاهی مسئله تحلیل آسیب پذیری ناشی از مخاطرات ژئومورفولوژیک فرونشست در جنوب شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور در ابتدا با استفاده از تکنیک تداخل سنجی راداری نرخ و دامنه فرونشست در محدوده مورد مطالعه استخراج گردید. سپس برای تولید نقشه فضایی عرصه های پر مخاطره نرخ و دامنه فرونشست به عنوان فاکتور عامل در زایش مخاطره به تحلیل گر سیستم در محیط GIS وارد گردید. نقشه خروجی معرف سلول‌های واجد ارزش متفاوت از فاکتور زایش مخاطره است. استخراج عرصه متعلق پهنه در معرض مخاطره نشان داد که از مجموع مساحت محدوده 7/12 درصد در پهنه های بسیار پرخطر، 7/14 در عرصه پرخطر،5/15 در عرصه نسبتاً پرخطر بیش از نیمی از محدوده (57درصد) در عرصه نسبتاً کم خطر قرار گرفته‌اند. برای ارزیابی میزان خطرپذیری، الگوی توزیع فضایی تأسیسات و ساخت‌وساز های موجود با نقشه عرصه های در معرض خطر هم نهاد گردید. مبتنی بر این اطلاعات و با استفاده از پیمایش میدانی اقدام به بررسی آسیب پذیری جمعیت ،مساکن و تأسیسات موجود در محدوده مورد مطالعه صورت پذیرفت. یافته های تحقیق موید آسیب پذیر بودن اکثر سکونت گاه‌ها و جمعیت ساکن درآنهاو تأسیسات موجود در محدوده می‌باشد. همچنین بر اساس پایش های میدانی صورت گرفته مشخص گردید که اکثر ساخت و سازهای موجود در منطقه غیر اصولی بوده که این امر باعث فراهم آوری زیرساخت آسیب پذیری برای مستحدثات در شرایط خطرپذیر است.

کلیدواژه‌ها

آسیب پذیری؛ تکنیک تداخل سنجی راداری؛ فرونشست؛ جنوب شهر تهران

مراجع

دهقان سورکی، یونس؛ 1390. به‌کارگیری تکنیک تداخل سنجی تفاضلی راداری (D-INSAR) در تعیین نرخ و دامنه فرونشست زمین در دشت مرند. پایان نامه کارشناسی ارشد. به راهنمایی دکتر شریفی کیا. گروه سنجش از دور. دانشگاه تربیت مدرس.

سازمان نوسازی شهر تهران؛ 1390. گزارش مسئله مسکن شهر تهران. مسئله ملی و استراتژیک.

شهرداری تهران؛ 1391. اطلس کلان شهر تهران(1391-1385).

شریفی کیا، محمد؛ 1391. جزوه درس مخاطرات محیطی. دانشگاه تربیت مدرس.

شریفی کیا، محمد، و همکاران؛ 1390. سنجش آسیب پذیری سکونتگاه‌های روستایی ناحیه ولشت از مخاطرات زمینی. مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا. دوره پانزدهم. شماره1. صص 150-.126

شریفی کیا، محمد و نیکتا، میثم؛ 1390. سنجش و استخراج مخاطرات حاصل از پدیده نشست در اراضی مسکون تهران بزرگ. اولین سمینار تحلیل فضایی مخاطرات محیطی کلانشهر تهران. دانشگاه تربیت معلم1390.

شریفی کیا محمد؛ 1391. تعیین میزان و دامنه فرونشست زمین به کمک روش تداخل سنجی راداری (D-InSAR) در دشت نوق- بهرمان. مجله مدرس- برنامه ریزی آمایش فضا؛ دوره 16 شماره3 پائیز 1391.

شمشکی، امیر، و انتظام سلطانی، ایمان؛ 1383. بررسی اجمالی علت وقوع فرونشست جنوب غرب تهران. سازمان زمین شناسی ایران - گروه زمین شناسی مهندسی و زیست محیطی- نشر داخلی.

مختاری، داوود؛ 1384. آسیب پذیری سکونتگاه‌های روستایی از فعالیت گسل و ضرورت جابه‌جایی آنها (نمونه موردی: روستاهای واقع در گسل شمالی میشو). پژوهش‌های جغرافیایی. شماره51. صص 86-71

مهشادنیا، فاطمه؛ 1385. مروری بر نشست منطقه‌ای زمین در ایران و تدوین بانک اطلاعات فرونشست زمین. دومین همایش انجمن زمین شناسی ایران. دانشگاه تربیت مدرس.

Abidan.Z .,Andreas.H., Gumilar.I ., Gamal.M .,2009. Land Subsidence and Urban Development in Jakarta (Indonesia), 7th FIG Regional Conference, Hanoi, Vietnam.

Amelung, F., D. Galloway., J. Bell., H. Zebker and R. Laczniak., 1999. Sensing the ups and downs of Las Vegas: InSAR reveals structural control of land subsidenceand aquifer-system deformation. Geology, Volume 27, No. 6, p. 483-48.

Ayala,Irasema., 2002. Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention

of natural disasters in developing countries . Geomorphology 47: 107–124.

Bell, F.G., Cripps, J.C., Culshaw, M.G. and O Hara, M., 1987. Aspects of geology in planning and Engineering Geology. Engineering Geology, Special Publication No 4.

Bryant.E .,2005. Naturalhazard . Second edition . Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York.

Burbey.T., 2002. The influence of faults in basin-fill deposits on land subsidence. Las Vegas Valley. Nevada, USA , Hydrogeology Journal 10:525–538.

Burton,I., Kates.R., White,G.,2005. The Environment as Hazard. Secondedition, Rutledge.

Chen.C., Wang.C., Chen Kuo.L., 2010. Correlation between groundwater level and altitude variations in land subsidence area of the Choshuichi Alluvial Fan. Taiwan . Engineering Geology 115 :122–131.

Chung Chang,H., Linlin.G., Rizos.C., 2004. Environmental Impact Assessment of Mining Subsidence by UsingSpaceborne Radar Interferometry. 3rd FIG Regional Conference, Jakarta, Indonesia.

Fuchs,S.,2012. Vulnerability assessment in natural hazard and riskanalysis: current approaches and future challenges. Natural Hazards 64:1969–1975 , DOI 10.1007/s11069-012-0352-9.

Guzzetti. F., Carrara.A .,Cardinali.M ., Reichenbach.P.,1999. Landslide hazard evaluation : a review of current techniques and their application in a multi-scale study . central Italy , Geomorphology 31,181-216.

Hu.B ., Zhou,Jun ., Wang,J., Chen,Z ., Wang,D .,2009 ,Risk assessment of land subsidence at Tianjin coastal area in China . Springer, Environmental Earth Science 59:269–276 , DOI 10.1007/s12665-009-0024-6.

Hunt,R., 2007. Geologic Hazards: A Field Guide for Geotechnical Engineers. Taylor & Francis Group.

Li,C.,Tang,X., Tuhua,M., 2006. Land subsidence caused by groundwater exploitationin the Hangzhou-Jiaxing-Huzhou Plain. China , Springer, Hydrogeology Journal 14: 1652–1665.

Roos,P. Suzanne,J., Hulscher,H., 2002. Formation of offshore tidal sand banks triggeredby a gasmined bed subsidence .Continental Shelf Research 22: 2807–2818.

Salehi1, R., Ghafoori, M., Lashkaripour., G.R. and Dehghani, M., 2012. Investigation of land subsidence in Southern Mahyar Plain in Isfahan province. Iran, International Journal of Emerging Technology and Advanced Engineering , ISSN 2250-2459, Volume 2, Issue 9.

Smith,K ., 2001. Environmental hazard: Assessing risk and reducing disaster , Fourth edition , Rutledge.

Varazanashvili,O .,Tsereteli ,N ., Amiranashvili, A ., 2012. Vulnerability, hazards and multiple risk assessment for Georgia. Nat Hazards 64:2021–2056, DOI 10.1007/s11069-012-0374-3 .

Thomas,G .,Anderson ,Crozier .,2005. Landslide Hazard and Risk. John Wiley and Sons Ltd, vol1.

Webb,R ., Leake,S., 2006. Ground-water surface-water interactions and long-term changein riverine riparian vegetation in the southwestern United States. Journal of Hydrology 320, 302–323.

Wei,Q .,2006. Land subsidence and water management in Shanghai . Master thesis. Delft, The Netherlands.