بعید آیندگی و چند زمان نادر در گویش خانیکی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 1، دوره 7، شماره 12، تیر 1394، صفحه 29-47   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v7i12.50804

نویسنده

زهرا اختیاری^*

فردوسی

چکیده

مردم روستای تاریخی و ییلاقی خانیک از حوالی کاخک گناباد در سخن گفتن خود دقت های زبانی خاصی دارند. گویش این روستا به علل طبیعی و جغرافیایی، از جمله محصور بودن و عدم مهاجرپذیری، تا حدّ زیادی دست نخورده باقی مانده است. از ویژگی های منحصر به فرد گویش مردم روستای خانیک رواج زمانی خاص است که در زبان فارسی معیار از آغاز فارسی دری تا حال وجود نداشته است. در این زمان قصد انجام کاری از گذشته وجود داشته، امّا تا حال عمل آغاز نشده است و در آینده محقق خواهد شد یا به وقوع نخواهد پیوست. این زمان "بعید آیندگی" یا "گذشته درآینده" نام دارد و با زمان "گذشتة آیندگی" که در برخی دستورها آمده است، تفاوت دارد. نیز برخی زمان ها که در فارسی معیار بی سابقه است، در این گویش رواج دارد و همچنین زمان هایی که در گذشته و در متون کهن برخی ساخت های آن وجود داشته، امّا در خانیکی تمام ساخت ها رایج است، بررسی شده است. داده های این تحقیق از طریق مصاحبه با گویشوران کهن سال و بی سواد خانیک ضبط شده و پس از نوشتن چند مقاله در مورد فعل ها و شناسه ها در گویش خانیک و مقایسه با متون تاریخی و دستوری، ارائه می گردد.

کلیدواژه‌ها

بعید آیندگی (گذشته در آینده)؛ زمان های نادر یا فراموش شده؛ گویش خانیکی و فارسی معیار

مراجع

احمدی گیوی، حسن. (1384). دستور زبان فارسی فعل، تهران: نشر قطره.

احمدی گیوی، حسن. (1380). دستور تاریخی فعل، ج. 1، تهران: نشر قطره.

اختیاری، زهرا. «توصیف مصدر اَه /àh در گویش خانیک و مقایسه با چند گویش دیگر»، مجلة زبانشناسی و گویشهای خراسان، سال چهارم، شمارة 1، شماره پیاپی ششم، بهار و تابستان 1391: 50- 29.

اختیاری، زهرا. (1393). واژه‌نامة گویش خانیک، مشهد: محقق.

اختیاری، زهرا. «واکاوی چند واژه از تاریخ بیهقی» زبان و ادب فارسی، نشریة دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، شماره 209، دوره 52، بهار و تابستان 1388.

تفسیر شُنقشی. (1355). تصحیح محمدجعفر یاحقی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

جوینی، عطاملک. (بی تا). تاریخ جهانگشای، بی‌جا: بامداد.

شریفی، شهلا. «برسی برخی نکات ساختواژی در مورد واژه‌بست‌های ضمیری در گویش کاخکی»، مجلة زبانشناسی و گویشهای خراسان، سال سوم، شمارة 2، شماره پیاپی پنجم، پاییز و زمستان 1390: 15- 1.

محمد بن منور. (1366). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید، مصحح محمدرضا شفیعی کدکنی، ج 2، تهران: آگاه.

همایی، جلال‌الدّین. (1362). تصوف در اسلام، تهران: هما.