دین و سلامت اجتماعی: بررسی رابطۀ دین داری با سلامت اجتماعی (مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه پیام نور مرند)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 26، اسفند 1394، صفحه 137-168   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v12i2.35605

نویسندگان

فیروز راد¹؛ فاطمه محمدزاده^{* 2}؛ حمیده محمدزاده³

¹دانشگاه پیام نور

²دانشگاه مازندران

³دانشگاه گیلان

چکیده

هدف اصلی این مقاله، بررسی رابطۀ بین دین داری با سلامت اجتماعی دانشجویان است. این پژوهش با روش پیمایشی و با نمونه ای به حجم 345 نفر با ابزار پرسش‌نامه در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور مرند انجام گرفت. پایایی و اعتبار پرسش‌نامه نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ و اعتبار صوری مورد بررسی قرار گرفته است. بر‌اساس یافته ها، میزان سلامت اجتماعی اکثریت دانشجویان در سطح متوسط و میزان دین داری آن‌ها در سطح بالا است. یافته های حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین دین داری و سلامت اجتماعی دانشجویان و همچنین، بین دین داری و ابعاد سلامت اجتماعی (یک‌پارچگی، پذیرش، مشارکت، انسجام و شکوفایی اجتماعی) رابطۀ معنی‌دار و مستقیمی وجود دارد که بیشترین شدت همبستگی با بعد انسجام اجتماعی و کمترین همبستگی با بعد شکوفایی اجتماعی می باشد. میزان سلامت اجتماعی دانشجویان برحسب جنسیت آن‌ها دارای تفاوت معنی داری است؛ اما این تفاوت با دیگر متغیرهای جمعیتی، معنی دار نیست. همچنین، بین سن افراد با سلامت اجتماعی، رابطۀ معنی داری وجود ندارد. نتایج تحلیل رگرسیون دو‌متغیره نیز نشان داد که متغیر دین داری 3/27 درصد بر میزان سلامت اجتماعی دانشجویان تأثیر دارد.

کلیدواژه‌ها

دین داری؛ سلامت اجتماعی و ابعاد آن؛ دانشجویان

مراجع

1. آرون، ر. (1381). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی. (ب. پرهام، مترجم). تهران: انتشارات علمی‌فرهنگی.

2. ادریسی، ا. و رحمانی خلیلی، ا. (1392). احساس امنیت پیامد تأثیر دین‌داری و رضایت از زندگی بر سلامت اجتماعی. نخستین همایش ملّی خانواده و امنیت. 10 و 11 اردیبهشت. یزد، ایران.

3. استونز، ر. (1379). متفکران بزرگ جامعه‌شناسی. (م. میردامادی، مترجم). تهران: نشر مرکز.

4. باباپورخیرالدین، ج.، طوسی، ف. و حکمتی، ع. (1388). بررسی نقش عوامل تعیین‌کننده در سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز. فصل‌نامۀ علمی‌پژوهشی روان‌شناسی دانشگاه تبریز، 4(16)،26-8.

5. بیات، م.، نادری‌فر، م.، بیات، م.، میری، م.، فروغی، س. (1386). سلامت اجتماعی کودکان 7 تا 11 ساله ساکن مراکز نگهداری شبانه‌روزی. نشریۀ پرستاری ایران، 20(51)، 104-97.

6. پورافکاری، ن. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی در شهرستان پاوه. فصل‌نامۀ تخصصی علوم اجتماعی، 6 (18)، 60-41.

7. پورستار، م. و حکمتی، ع. (1389). پیش‌بینی سلامت اجتماعی براساس باورهای دینی در بین دانشجویان دختر. زن و مطالعات خانواده، 2 (7)،40-27.

8. تقی‌پور، ز. (1390). بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر سلامت اجتماعی کارکنان تأمین اجتماعی شهر کرد. پایان‌نامۀ منتشر‌نشدۀ کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی و رفاه اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

9. توسلی، غ. و مرشدی، ا. (1385). بررسی سطح دین‌داری و گرایش‌های دینی دانشجویان (مطالعۀ موردی: دانشگاه صنعتی امیر کبیر). مجلّۀ جامعه‌شناسی ایران، 7 (4)، 118-96.

10. چراغی، مونا. و مولوی، حسین. (1385). رابطۀ بین ابعاد مختلف دین‌داری و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه اصفهان. دو‌فصل‌نامۀ رویکردهای نوین آموزشی (پژوهش‌های تربیتی و روان‌شناختی سابق)، 2 (2)، 22-1.

11. حاتمی، پ. (1389). بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی دانشجویان با تأکید بر شبکه‌های اجتماعی، (پایان‌نامۀ منتشر‌نشدۀ کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی). دانشگاه علامه طباطبایی. تهران، ایران.

12. حسینی، ف. (1388). بررسی میزان سلامت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در دانشجویان دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی در سال 88-1387. پایان‌نامۀ منتشر‌نشدۀ کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبایی. تهران، ایران

13. خلیلی دوآبی، م. (1384). رابطۀ جهت‌گیری درونی و بیرونی دینی با سلامت روان. پایان‌نامۀ منتشر‌نشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. تهران، ایران.

14. دورکیم، ا. (1381). تقسیم کار اجتماعی. (ب. پرهام، مترجم). تهران: نشر مرکز.

15. ذاکرمن، ف. (1384). درآمدی بر جامعه‌شناسی دین. (خ. دیهیمی، مترجم). تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

16. ربانی، ر. و بهشتی، ص. (1390). بررسی تجربی رابطۀ دین‌داری و رضایت از زندگی. مجلّۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 8(1)، 102-79.

17. ربانی، ر. و طاهری، ز. (1387). تبیین جامعه‌شناختی میزان دین‌داری و تأثیر آن بر سرمایۀ اجتماعی در بین ساکنان شهر جدید بهارستان اصفهان. مجلّۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 5 (12)، 129-91.

18. رضایی، ا. (1392). بررسی تأثیر برخورداری از حمایت اجتماعی خانواده بر سلامت اجتماعی دانشجویان. مجموعه مقالات نخستین همایش ملّی خانواده و امنیت. 10 و 11 اردیبهشت. 64

19. رفیع‌پور، ف. (1385). کند‌وکاوها و پنداشته‌ها: مقدمه‌ای بر روش‌های شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

20. سام آرام، ع. (1388). بررسی رابطۀ سلامت اجتماعی و امنیت اجتماعی با تأکید بر رهیافت پلیس جامعه‌محور. فصل‌نامۀ علمی- پژوهشی انتظام اجتماعی، (1)، 29-9.

21. سجادی، ح. و صدرالسادات، ج. (1383). .شاخص‌های سلامت اجتماعی. مجلّۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، (207)، 253-244.

22. سراج‌زاده، ح.، جواهری، ف. و ولایتی خواجه، س. (1392). دین و سلامت: آزمون اثر دین‌داری بر سلامت در میان نمونه‌ای از دانشجویان. فصل‌نامۀ جامعه‌شناسی کاربردی، 24 (1)، 77-55.

23. سراج‌زاده، ح.، شریعتی، س. و صابر، س. (1383). بررسی میزان دین‌داری و انواع آن با مدارای اجتماعی. مجلّۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 1(4)، 109-42.

24. سمیعی، م.، رفیعی، ح.، امینی رازانی، م.، اکبریان، م. (1389). سلامت اجتماعی ایران: از تعریف اجماع‌مدار تا شاخص شواهد‌مدار. مسائل اجتماعی ایران،1 (2)، 51-31.

25. شجاعی‌زند، ع. (1384). مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران. مجلّۀ جامعه‌شناسی ایران، 6 (1)، 66-34.

26. شربتیان، م. (1391). تأملّی بر پیوند مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی و میزان بهره‌مندی از سلامت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد. فصل‌نامۀ جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 2 (5)، 174-149.

27. شولتس، د. و سیدنی، آ. (1387). نظریه‌های شخصیت. (ی. سیدمحمدی، مترجم). تهران: نشر ویرایش.

28. عبدالله‌تبار، ه.، کلدی، ع.، محققی کمال، ح.، ستاره فروزان، آ و صالحی، م. (1387). بررسی سلامت اجتماعی دانشجویان. فصل‌نامۀ علمی‌پژوهشی رفاه اجتماعی، (30, 31)، 189-171.

29. علیوردی‌نیا، ا.، شارع‌پور، م. و ورمزیار، م. (1387). سرمایۀ اجتماعی خانواده و بزهکاری. فصل‌نامۀ زن در سیاست و توسعه (پژوهش زنان سابق)، 6 (2)، 132-107.

30. فدایی مهربانی، م. (1386). شهرنشینی، رسانه و سلامت اجتماعی (رسانه‌های جوامع در حال گذار و سلامت اجتماعی شهروندان). فصل‌نامۀ پژوهش‌های ارتباطی، (49)، 86-67.

31. فتحی، م.، عجم‌نژاد، ر. و خاک رنگین، م. (1391). عوامل مرتبط با سلامت اجتماعی معلمان شهر مراغه. فصل‌نامۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، 12 (47)، 243-225.

32. کوزر، ل. (1386). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی. (م. ثلاثی، مترجم). چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات علمی.

33. کنگرلو، م. (1387). بررسی میزان سلامت اجتماعی دانشجویان شاهد و غیرشاهد دانشگاه علامه طباطبایی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی).دانشگاه علامه طباطبایی. تهران، ایران.

34. موحدی، ا. (1388). بررسی تأثیر سلامت اجتماعی بر میزان کیفیت زندگی کارکنان بانک ملّی. (پایان‌نامۀ منتشر‌نشدۀ کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی). دانشگاه علامه طباطبایی. تهران، ایران.

35. میرزامحمدی، م.، فرمهیمنی فراهانی، م.، اسفندیاری، س. (1390). بررسی نقش آموزش‌های دینی در سلامت فردی و اجتماعی. فصل‌نامۀ فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 15(2)، 45-21.

36. نازکتبار، ح.، زاهدی، م. و نایبی، ه. (1385). نقش دین‌داری در ممانعت از بزهکاری جوانان شهر تهران. فصل‌نامۀ علمی‌پژوهشی رفاه اجتماعی، 6 (22)، 257-233.

37. نیک‌ورز، ط. (1389). بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شهید باهنر کرمان. (پایان‌نامۀ منتشر‌نشدۀ کارشناسی ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی). دانشگاه شهید باهنر کرمان. تهران، ایران.

38. هادیان‌فرد، ح. (1384). احساس به‌زیستی ذهنی و فعالیت‌های مذهبی در گروهی از مسلمانان. مجلّۀ روا‌ن‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 11(2)، 232-224.

39. هزارجریبی، ج. و ارفعی عین‌الدین، ر. (1391). اوقات فراغت و سلامت اجتماعی. فصل‌نامۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، 4 (10)، 64-39.

40. Blanco, A., & Diaz, D. (2007). Social order and mental health: A social well-being approach. Psychology in Spain, 11, 61-71.

41. Chapple, E. P. (2003). Mental health and religion: A guide for service providers. Clinical Psychology Review, 21, 989-1003.

42. Cicognani, E., Pirini, C., Keyes, C., Joshanloo, M., Rostami, R., & Nosratabadi, M. (2008). Social participation, sense of community and social well-being: A study on American, Italian and Iranian university students. Social Indicators Research, 89(1), 97-

43. Daryl, B. O., Cobb, J., & O’Connor, C. (2003). Religiosity, stress and psychological distress: No evidence for an association among undergraduate students. Personality and Individual Differences, 34, 211-217.

44. Day, J. M. (2010). Religion, spirituality and positive psychology in adulthood: A developmental view. Journal of Adult Development, 17(4), 215-229.

45. Dezutter, J., Bart, S., & Hutsebaut, D. (2006). Religiosity and mental health: A further exploration of the relative importance of religious behaviors vs. religious attitudes. Personality and Individual Differences, 40, 807-818.

46. Henderie, H. C., Albert, M. S., Butters, M. A., Gao, S., Knopman, D. S., & Launer, L. J. (2006). The NIH cognitive and emotional health project: Report of the critical evaluation study committee. Alzheimer and Dementia, 2, 12-32.

47. Huppert,.F., Marks, N., Clark, A., Siegrist, J, Stutzer, A., & Vitters, J. (2006). Personal and social well-being model for the European social survey. London: European Social Survey.

48. Keyes, C. L. M., & Shapiro, A. (2004). Social well-being in the United States: A descriptive epidemiology (pp. 350-372). In O. G. Brim, C. D. Ryff, & R. C. Kessler (Eds.), How healthy are we?: A national study of well-being at midlife. Chicago: University of Chicago Press.

49. Keyes, C. M. (1998). Social well-being. Social Psychology Quarterly, 61, 21-141.

50. Keyes, C. M. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Research, 43, 207-222.

51. Kim, Y., Seidlitz, L., Ro, Y., Evinger, J. S., & Duberstein, P. R. (2004). Spirituality and affect: A function of changes in religious affiliation. Personality and Individual Differences, 37, 861-870.

52. Koenig, H. G. (2004). Spirituality, wellness, and quality of life Sexuality, Reproduction and Menopause, 2, 76-82.

53. Larson, J. S. (1993). The measurement of social well-being. Social Indicators Research, 28, 285-296.

54. Osler, A; Street. C; Lall. M. & Vincent. K. (2001). Not a problem? Girls and school excision. London: National Children's Bureau.

55. Pajevic, I., Sinanovic, O., & Hasanovic, M. (2005). Religiosity and mental health. Psychiatria Danubina, 17, 84-89.

56. Rippentrop, A., Elizabeth, A., Elizabeth, M. C., Joseph J. F., Ernest, M., & Keffala, V. J. (2005). The relationship between religion/spirituality and physical health, mental health, and Pain in a Chronic Pain Population, Pain, 116, 311-321.

57. Shapiro, A., Keyes, C., & Lee, M. (2007). Marital status and social well-being: Are the married always better off? Springer. Science Business Media 88, 329-346.

58. Ustun, B., & Jakob, R. (2005). Redefinition of health. Bulletin of the World Health Organization (WHO), 83, 802. Retrieved from www.who.int.