بازسازی معنایی تجربۀ فرآیند منتهی به طلاق در میان زنان مطلقۀ شهر مشهد با استفاده از رویکرد نظریۀ مبنایی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 5، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 26، اسفند 1394، صفحه 169-195   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v12i2.33870

نویسندگان

حسین قدرتی¹؛ رضا حسنی^{* 2}

¹دانشگاه حکیم سبزواری

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قوچان

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بازسازی معنایی تجربۀ طلاق از نگاه زنان مطلقه و به روش نظریۀ مبنایی انجام شده ‌است و می‌کوشد تا با به‌کارگیری یک سلسله رویه‌های سیستماتیک، نظریه‌ای مبتنی بر استقراء دربارۀ پدیدۀ طلاق ایجاد کند. یافته‌های آن، شامل یک تنظیم نظری از واقعیت تحت بررسی است. در این روش نه تنها مفاهیم و رابطۀ بین آن‌ها ایجاد می‌شوند؛ بلکه به ‌طور موقتی نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرند. پژوهش حاضر سعی می‌کند از منظری جدید به درک اشخاص نزدیک شود و درک آن‌ها دربارۀ عوامل تأثیرگذار بر طلاق را بکاود و شناخت درستی از آن به دست آورد. از این‌ رو، درصدد یافتن شرایط علّی و میانجی طلاق، راهبردهای کنش و کنش متقابل و پیامدهای طلاق از این دیدگاه هستیم. داده‌های پژوهش از طریق مصاحبۀ عمیق با 22 زن مطلقه در شهر مشهد، به دست آمده است. برای گرد‌آوری داده‌ها، از شیوۀ نمونه‌گیری نظری و هدف مند استفاده شده‌است. داده‌ها با استفاده از کدگذاری نظری تحلیل شده‌اند. نتیجۀ پژوهش، دست‌یابی به پنج مقولۀ عمده است. مقولۀ محوری که تمام مقولات را پوشش می‌دهد، «ارتباطات از درون تهی شده» می‌باشد. نظریۀ مبنایی و به تبع آن، مدل پارادایمی در قالب شرایط علّی و میانجی، استراتژی‌ها و پیامدها ارایه شده‌ است. در این پژوهش با دو مقولۀ اصلی یا به عبارتی، پدیده مواجه شدیم؛ پدیدۀ اول «ارتباطات از درون تهی شده» است که مفهومی است که تقریباً تمام مشارکت‌کنندگان در مورد آن صحبت کردند. پدیدۀ دوم «اداره و کنترل پدیدۀ طلاق» می‌باشد که در واقع به نوعی، پیامد پدیدۀ اول است؛ اما از آن‌جا که برای زنان از اهمیت زیادی برخوردار است، به عنوان پدیدۀ مستقلی معرفی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

نظریۀ زمینه‌ای؛ تجربۀ طلاق؛ زنان مطلقه؛ مشهد

مراجع

1. ابهری، م. (1380). آسیب‌های اجتماعی و راهکارهای مقابله با آن. تهران: نشر پشوتن.

2. استراس، آ. و کوربین، ج. (1385). اصول روش تحقیق کیفی. (ب. محمدی، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

3. اعزازی، ش. (1382). جامعه‌شناسی خانواده. تهران: روشنگران و مطالعات خانواده.

4. باستانی، س.، گلزاری، م. و روشنی، ش. (1389). طلاق عاطفی: علل و شرایط میانجی. مجلّۀ بررسی مسائل اجتماعی ایران، 1 (3)، 20-1.

5. بخارایی، ا. (1386). جامعه‌شناسی زندگی‌های خاموش در ایران. تهران: پژواک جامعه.

6. بلیکی، ن. (1384). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. (ح. چاووشیان، مترجم). تهران: نشر نی.

7. رحیمی، ح. (1379). بررسی علل طلاق در استان خراسان. فصل‌نامۀ جمعیت، 8 (34-33)، 112-100.

8. زارعی، ف.، مرقاتی خویی، ع.، تقدیسی، م.، صلحی، م.، نجات، س. شجاعی زاده، د.، رجعتی، ف. و رحمانی، ا. (1392). طلاق از دیدگاه زن مطلقه. مجلّۀ تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 2 (3)، 234-247.

9. ساروخانی، ب. (1372). طلاق پژوهشی در شناخت و عوامل آن. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

10. ساروخانی، ب. (1375). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده. تهران: سروش.

11. شیخی، خ.، خسروی، ج.، غریبی، ح،. قلی زاده، ز. و حسین زاده، م. (1391). درک معنایی طلاق و کشف پیامدهای مثبت آن (مطالعه‌ای کیفی). فصل‌نامۀ مشاوره و روان‌درمانی خانواده (ویژه‌نامۀ خانواده و طلاق)، 1 (1)، 77-64.

12. صادقی فسایی، س. و ایثاری، م. (1391). تحلیل جنسیتی از زندگی پس از طلاق: مطالعۀ کیفی. زن در توسعه و سیاست، 10 (3)، 30-5.

13. صدرالاشرافی، م.، خنکدار طارسی، م.، شمخانی،ا. و یوسفی اشرافته، م. (1390). آسیب‌شناسی طلاق (علل و عوامل ) و راهکارهای پیشگیری از آن. مجلّۀ مهندسی فرهنگی، 7 (73)، 53-26.

14. صدرنبوی، ر.، حیدری بیگوند، د.، لطفعلی پور، م. و صدیق اورعی، غ. (1390). بررسی جامعه‌شناختی دلایل پس‌اندازکردن و شیوه‌های آن نزد مردم مشهد به روش رویش نظریه. مجلّۀ مطالعات اجتماعی ایران، 4 (4)، 23-1.

15. فاتحی دهاقانی، ا. و نظری، ع. (1390).تحلیل جامعه‌شناختی عامل مؤثر بر گرایش زوجین بر طلاق در استان اصفهان. مطالعات امنیت اجتماعی. دورۀ جدید، 1 (25)، 54-13.

16. فلیک، او. (1393). درآمدی بر تحقیق کیفی. تهران: نشر نی.

17. قادر زاده، ا.، قادر زاده، ه. و حسن پناه، ح. (1391). عوامل پیش‌بینی‌کنندۀ گرایش زوجین به طلاق در مناطق مرزی. فصل‌نامۀ مشاوره و روان‌درمانی ‌خانواده (ویژه‌نامۀ خانواده و طلاق). 1 (1)، 118-102.

18. منادی، م. (1383). تأثیر تصورات و تعاریف مشابهِ زوجین در رضایت از زندگی زناشویی از دیدگاه زنان. مطالعات زنان، 2 (4)، 40-5.

19. هاشم زهی، ن. (1390). آسیب‌های اجتماعی درکلان‌شهرتهران )فراتحلیل پژوهش‌های طلاق وحاشیه‌نشینی). تهران: جامعه و فرهنگ.

20. سال‌نامۀ آماری، سرشماری نفوس و مسکن. (1390). مرکز آمار ایران. بازیابی در 1 مهر 1391. از:

http://www.amar.org.ir

21. Fackrell, T. (2012). Wandering in the wilderness: A Grounded Theory study of the divorce or reconciliation decision-making process (Unpublished doctoral dissertation). Brigham Young University, Utah, United States.

22. Gertina, V. S. (2005). Women’s reconstructions of self-explorations of post-divorce experience. ANZJF, 2, 90-99.

23. Kavas, S. (2010). Post-divorce experience of highly educated and professional women (Unpublished doctoral dissertation). Middle East Technical University, Ankara, Turkey.

24. Levinger, G. (1976). A social psychological perspective on marital dissolution. Journal of Social Issues, 32(1), 21-47.

25. Molina, O. (2000). African American women’s unique divorce experiences. Journal of Divorce and Remarriage, 32, 93-99.

26. Spanier, G. B., & Thompson, L. (1988). Divorce and remarriage. In E. Abbey & J. Curtis (Eds.), Family relations: A reader (pp. 326-342). Chicago: The Dorsey Press.

27. Stacy, J. (1996). In the Name of the Family: Rethinking Family Values in the Postmodern Age, Boston: Beacon Press.

28. White, J. M., & Klein, D. M. (2002). Family Theories. London: Sage Publications.