شرط مقدار (تحلیل فقهی و حقوقی مواد 355 و 384 و 385 قانون مدنی)

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 4، دوره 43، شماره 2 - شماره پیاپی 87، دی 1390   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.11095

نویسنده

عباس زراعت^*

دانشیار دانشگاه کاشان

چکیده

شرط صفت یکی از اقسام شروط ضمن عقد است که ضمانت اجرای تخلف از آن پیدایش حق فسخ برای مشروط له می‌‌باشد. گاهی مقدار موضوع معامله به عنوان صفت آن، در ضمن قرارداد شرط می‌‌شود، اما ضمانت اجرای آن در همة موارد حق فسخ نمی‌باشد؛ زیرا مقدار، صفتی است که گاهی اساسی بوده و جزیی از موضوع قرارداد به حساب می‌‌آید و گاهی چهرة فرعی دارد. قانون‌گذار ما نیز تحت تأثیر آرای متشتّت فقهی در مواد 355 و 384 و 385 قانون مدنی، احکام متفاوتی را برای تخلف از این شرط بیان کرده است و در نتیجه شاهد اظهارنظرهای متفاوت در میان حقوق‌دانان و آرای متعارض در رویة قضایی هستیم. نکتة مهمی که در مورد شرط مقدار وجود دارد تمایز این سه ماده از یکدیگر و تطبیق مصادیق با آنها است و این مقاله سعی بر آن دارد تا با غور در منابع فقهی غبار ابهام از آنها بزداید.

کلیدواژه‌ها

شرط صفت؛ شرط مقدار؛ مبیع؛ خیار فسخ؛ تسلیم؛ تخلف شرط

مراجع

ابن ادریس؛ محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، گردآوری شده در سلسله الینابیع الفقهیه توسط علی  اصغر مروارید، مؤسسه فقه الشیعه، بیروت، 1410ق.

ابن البراج، عبدالعزیز؛ المهذب، گردآوری شده در سلسله الینابیع الفقهیه توسط علی اصغر مروارید، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، 1410ق.

ابن حمزه طوسی، محمد بن علی؛ الوسیله الی نیل الفضیله، گردآوری شده در سلسله الینابیع الفقهیه، توسط علی اصغر مروارید، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، 1410ق.

ابن علامه،  محمد بن حسن؛ ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، قم، مؤسسة اسماعیلیان، 1363ش.

امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1368.

انصاری، مرتضی؛ کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429ق.

ایروانی نجفی، حاشیه المکاسب، تهران، انتشارات کیا، 1384.

بجنوردی، محمدحسن؛ القواعد الفقیه، تهران، منشورات دلیل ما، 1384.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ حقوق ثبت، تهران،. 1356

حرعاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

حسینی روحانی، محمدصادق؛ منهاج الصالحین، قم، منشورات الاجتهاد، 1429ق.

حسینی عاملی؛ مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، مؤسسة آل البیت،.

شهید اول، محمد بن مکی؛ الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، جامعه المدرسین، 1414ق.

شهید ثانی، زین الدین جبعی؛ الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، مکتبه الداوری

شهیدی تبریزی؛ هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، قم، دارالفقه للطباعه و النشر، چاپ اول 1385.

صاحب جواهر، محمد حسن؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1368.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم؛ حاشیه المکاسب، قم، مؤسسة اسماعیلیان، 1378 .

طوسی، محمد بن حسن؛ المبسوط، تهران، المکتبه المرتضویه، 1351.

ــــــــــــ؛ تهذیب الاحکام، بیروت، دارالصعب و التعارف، 1401ق.

عدل، ‌مصطفی؛ حقوق مدنی، تهران، ‌انتشارات امیرکبیر

علامه حلی، حسن بن یوسف؛ تبصره المتعلمین فی احکام الدین، تهران، مؤسسه الطبع و النشر، 1990م..

ــــــــــــ؛ قواعدالاحکام، قم، منشورات الرضی.

ــــــــــــ؛ مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، تهران، مرکز دراسات الاسلامیه، 1416ق.

کاتوزیان، ناصر؛ حقوق مدنی، دورة عقود معین تهران، شرکت 1371.

ــــــــــــ؛قواعد عمومی قراردادها، تهران، بهنشر، 1368.

ــــــــــــ؛قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، نشر دادگستر، 1377.

محقق حلی، جعفر بن حسن؛ شرایع الاسلام، تهران انتشارات استقلال.

 مراغی، میرعبدالفتاح؛العناوین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1418ق.

مرعشی شوشتری؛ سبیل الرشاد الی شرح الارشاد، تهران، نشر میزان، 1381.

مظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه، قم، انتشارات حقوق اسلامی، 1385.

موسوی بجنوردی؛ محمد، قواعد فقهیه، تهران، انتشارات مجد، 1385.