ارایۀ مدل پیشنهادی سنجش طبقۀ اجتماعی در ایران (مورد مطالعه: سرپرستان خانوار شهر اصفهان)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 26، اسفند 1394، صفحه 221-246   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v12i2.46346

نویسنده

احمد مؤذنی^*

دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

در دهه‌های اخیر برخی جامعه شناسان؛ مانند پیربوردیو سعی کرده‌اند ارتباط انواع سرمایه را با طبقۀ اجتماعی مورد توجه قرار دهند. مطالعات انجام‌ گرفته در ایران نیز نشان می‌دهند که هیچ‌ کدام از این پژوهش‌ها در سنجش طبقۀ اجتماعی (طبقه-منزلت) ترکیب انواع سرمایه‌ها را در نظر نگرفته‌اند. برخی از این پژوهش‌ها نیز با اهداف پژوهشی دیگر صورت گرفته و صرفاً به ارتباط انواع سرمایه‌ها با یک دیگر و یا با طبقۀ اجتماعی پرداخته‌اند. بر این اساس، نوشتار حاضر با هدف طرح ارایۀ یک مدل جدید، سنجش مفهوم طبقۀ اجتماعی (طبقه-منزلت) را با ترکیب سه نوع سرمایۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد مطالعه قرار داده و با استفاده از روش پیمایش و نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای، تعداد 334 پرسش نامۀ محقق ساخته در بین سرپرستان خانوار مناطق شهر اصفهان، توزیع و جمع‌آوری شد. در نهایت، نوعی رتبه‌بندی در پنج طبقۀ اجتماعی کلی شامل طبقۀ بسیار پایین، طبقۀ پایین، طبقۀ متوسط، طبقۀ بالا و طبقۀ بسیار بالا ارایه شد. مبنای عمدۀ این رتبه‌بندی علاوه بر تأکید بر نقش سرمایه اقتصادی و اجتماعی، نقش تعیین‌کننده و تمایز بخش سرمایۀ فرهنگی و تفاوت بارز آن بین طبقات اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

طبقه – منزلت؛ سرمایۀ اقتصادی؛ سرمایۀ اجتماعی؛ سرمایۀ فرهنگی

مراجع

1. اباذری، ی. و چاوشیان، ح. (1381). از طبقۀ اجتماعی تا سبک زندگی رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی، نامۀ علوم اجتماعی، (20)، 27-3.

2. استونز، ر. (1385). متفکران بزرگ جامعه شناسی. (م. میر دامادی، مترجم). چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.

3. بوردیو، پ. (1389). نظریۀ کنش. (م. مردیها، مترجم). چاپ سوم. تهران: انتشارات نقش و نگار.

4. تاجبخش، ک. (1385). سرمایۀ اجتماعی، اعتماد و دموکراسی. (ا. خاکباز و ح. پویان، مترجمان). چاپ دوم. تهران :انتشارات شیرازه.

5. جلایی پور، ح. ر. و محمدی، ج. (1388). نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی. چاپ دوم. تهران: نشر نی.

6. چاوشیان، ح. و ستوده، ع. (1385) کاربرد مجموعه‌های فازی برای رتبه‌بندی منزلت مشاغل در شهر رشت 1385. مجلّۀ مطالعات اجتماعی ایران، 2 (7)، 38-7.

7. روحانی، ح. (1388). درآمدی بر نظریۀ سرمایۀ فرهنگی. فصل‌نامۀ راهبرد، 18 (53)، 34-7.

8. ریتزر، ج. (1386). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. (م. ثلاثی محسن، مترجم). چاپ دوازدهم. تهران: علمی.

9. زاهدی، م. ج. (1385). توسعه و نابرابری. چاپ چهارم. تهران: مازیار.

10. شویره، ک. و فونتن، و. (1385). واژگان بوردیو. (م. کتبی، مترجم). چاپ اول. تهران: نشر نی.

11. علی بابایی، ی. و باینگانی، ب. (1389). بررسی میزان تأثیر سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی بر سرمایۀ فرهنگی ) مطالعۀ جوانان شهرستان پاوه(. فصل‌نامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 6 (88) 114،-18.

12. علیخواه، ف. (1389). سنجش مفاهیم در پیمایش‌های اجتماعی. چاپ اول. تهران: جامعه‌شناسان.

13. فکوهی، ن. (1381). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. چاپ دوم. تهران: نشر نی.

14. فیلد، ج. (1386). سرمایۀ اجتماعی. (غ. غفاری و ح. رمضانی، مترجمان). چاپ اول. تهران: کویر.

15. قاسمی، و.، وحیدا، ف .، ربانی، ر. و ذاکری، ز. (1389). شناخت تأثیر طبقۀ اجتماعی بر نگرش نسبت به جریان نوگرایی در شهر اصفهان. جامعه‌شناسی کاربردی، 21 (37)، 68-43.

16. مقدس، ع. ا. و سروش، م. (1390). فضای اجتماعی زندگی و طبقۀ اجتماعی بازنمایی فعالیت‌های فراغتی زنان در شیراز. مجلّۀ بررسی مسایل اجتماعی ایران، 2 (6-5)، 67-41.

17. هادی زاده، ز.، صادق هاشمی، و. و مسعود، م. (1392). سنجش توسعه‌یافتگی مناطق شهری اصفهان در بخش مسکن. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5 (17). 100-85..

18. Kraus, M. W., Piff, P. K., & Dacher, K. (2011). Social class as culture: The convergence of resources and rank in the social realm. Current Directions in Psychological Science, 20(4), 246–250.

19. Savage, M., Devine, F., Cunningham, N., Taylor, M., Li, Y., Jellbrekke, J., &…, Friedman, S. (2013). A new model of social class: Findings from the BBC's great British class survey experiment. Sociology, 47(2), 219-250.

20. Nesbit, T. (2006). What’s the matter with social class? Adult Education Quarterly, 56(3), 171-187.