اصول و مبانی فقهی حاکم بر مدیریت جامعه و فضای شهری و میزان انطباق آن‌ها بر شهر مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 7، اسفند 1396، صفحه 81-98   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i1.60420

نویسنده

محسن ولایتی^*

واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

زندگی در جامعة شهری اسلامی مستلزم اجرای اصول شریعت از سوی مدیران آن جامعه است. این پژوهش به‌‌منظور آشنایی مدیران جامعة شهری با موازین فقهی ارائه‌شده از سوی صاحب ‌شریعت انجام شده است. اصول بررسی‌شده شامل چهار اصل رعایت حریم خصوصی در ساخت‌وساز و بلند مرتبه‌‌سازی، عدالت در توزیع امکانات شهری، اشاعة فرهنگ اسلامی و اصل ولایت حاکم در تخلفات ساختمانی است. ازآن‌جا که تبلور شهر اسلامی و مبتنی بر اصول فقهی بارز در ایران، ‌مشهد است به انطباق ضوابط شهری و آمار میزان رعایت این اصول در این شهر پرداخته ‌شده است. روش تحقیق به‌کاررفته در بخش اصول فقهی؛ توصیفی- تبیینی و در بخش انطباق این اصول بر شهر مشهد تطبیقی و میدانی است. آن‌چه از این پژوهش منتج می‌شود این است که این اصول منطبق بر مبانی فقهی است و شهر مشهد نیز براساس ضوابط و آمارهای اخیر، در بیشتر موارد با این اصول انطباق دارد؛ اما بعضی از این اصول در بدنة شهری مشهد رعایت نشده و مدیران اجرایی نیاز به ژرف‌اندیشی بیشتری در رعایت این اصول در فضای شهری دارند.

کلیدواژه‌ها

اشاعة فرهنگ اسلامی؛ مدیریت شهری؛ حریم خصوصی؛ عدالت؛ فضای شهری

مراجع

1. قرآن مجید. (1393). (مترجم، م. الهی قمشه‌ای). قم: مبین اندیشه.

2. نهج‌البلاغه. (مترجم، م. دشتی). تهران: لاهیجی.

3. آمدی، ع. (1378). غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

4. ابن اخوه، م. (648). معالم‌القربه فی احکام‌الحسبه. قم: مکتب الاعلام لاسلامی.

5. اراکی، م. (1394). درس خارج فقه معماری. پایگاه فقه حکومتی وسایل. بازیابی در 28 آبان از vasael.ir/fa/print.

6. انصاری، م. (1373). المکاسب. قم: کنگرة بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.

7. ابراهیم پور، ه. و پرتوی، پ. (1385). مبانی و اصول جنبش نو شهرسازی. عمران و معماری، 15، 80-70.

8. برقی، ا. (1371). المحاسن. تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.

9. بمانیان، م.ر.، ارجمندی، س. و فرزانه، ع. م. (1392). تأثیراصول فقهی مرتبط با حقوق شهروندی بر پایة عدل در طراحی مسکن. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 12، 100-89.

10. بنی‌هاشمی، م. ح. (1385). توضیح‌المسائل مراجع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

11. بیهقی، ا. (1424). السنن‌الکبری. قم: دارالکتب‌الاسلامیه.

12. حر عاملی، م. (1405). وسائل‌الشیعه. قم: مؤسسة آل‌البیت.

13. حسینی ادیانی، م. (1389). تصویرگری و مجسمه‌سازی در فقه امامیه. پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا. تهران، ایران.

14. حکیمی، م. (1393). الحیاه. (مترجم: ا. آرام). قم: نشر دلیل ما.

15. حلی، ح. (1414). تذکره‌الفقها. قم: موسسة آل‌البیت.

16. خامنه‌ای، س .ع. (1389). اجوبه‌الاستفتائات. تهران: الهدی.

17. دهقانیان، ح. و عبدیان، ح. (1392). شهرسازی اسلامی در فقه اسلامی. مجموعه‌مقالات دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی در فقه اسلامی. تبریز: دانشگاه هنراسلامی.

18. شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. (1387). ضوابط سیما و منظر شهری. تهران: شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.

19. شهرداری مشهد، مدیریت آمار. (1394). آمارنامة جیبی «گزیدة شاخص‌ها و اقلام آماری شهر مقدس مشهد». بازیابی در 25 آذر از https://amar.mashhad.ir>file>amar.

20. صدوق، م. (1362). الخصال. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیه قم.

21. کلینی، م .(1407). الکافی. تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.

22. منان رئیسی، م. (1395). اندازة مطلوب شهر و حومه از نظر فقه شیعی. مدیریت شهری، 14 (43)،20-7.

23. ولایتی، م. (1394). مبانی فقهی حفظ نظام در اندیشة سیاسی امام خمینی (ره). مطالعات انقلاب اسلامی، 12 (42)،117-99.

24. Bos, K. V. (2001). Fundamental research by means of laboratory experiments is essential for a better understanding of organizational justice. Journal of Vocational Behavior, 58, 254-259.

25. Gifford, R. (2007). The consequences of living in high-rise buildings. Architectural Science Review, 50(1), 2-17.

26. Kelsen, H. (1960). What is justice? California, CA: University of California Press.

27. Labibzadeh, M., Siahplolo, N., & Khajehdezfuly, A. (2010). Separation distance determination of torsional adjacent buildings using random vibration theory. Journal of American Science, 6(10), 184-194.

28. Scandura, T. A. (1999). Rethinking leader-member exchange: An organizational justice perspective. The Leadership Quarterly, 10(1), 25-40.

29. Simpson, J. (1989). Oxford English dictionary. Oxford, Iran: Oxford University Press.

30. Steuteville, R. (2004). The new urbanism: An alternative to modern, automobile-oriented planning and development. Retrieved from http://safarnezhad.blogfa.com/post-68.aspx

31. Taib, M. Z. M., & Rasdi, M. T. (2012). Islamic architecture evolution: Perception and behavior. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 49, 293-303.

32. Wiggin, H. D. (1823). General laws of Massachusetts. Massachusetts, MA: Thomson West.