بررسی روند تغییرات فضای سبز در سه دهة گذشته با استفاده از سنجش از دور (مطالعه موردی: شهر یزد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 7، اسفند 1396، صفحه 99-115   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i2.61887

نویسندگان

علیرضا خوانین زاده؛ محمد سرباز^* ؛ شادی احمدیان

دانشگاه اردکان

چکیده

اهمیت و نقش فضای‌سبز در حیات و توسعة شهرها تا حدی است که به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعة پایدار معرفی می‌شود. تاثیرات فیزیکی و طبیعی این فضاها در سیستم شهری و بازدهی‌های اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی آن‌ها در ساختار جوامع انکارناپذیر است. در این پژوهش جهت نمایش میزان تغییرات فضای سبز شهر یزد از اطلاعات باندهای ماهواره لندست سنجنده‌های ETM و TM در سال‌های 1366، 1378 و 1394 استفاده و میزان شاخص NDVI برای سال‌های مذکور در مناطق سه‌گانة شهر یزد محاسبه شد. نتایج نشان داد میزان مساحت فضای سبز شهری و تغییرات کاربری و تبدیل باغات به مناطق مسکونی و سایر کاربری‌های شهری در طی 30 سال گذشته 71/271 هکتار کاهش داشته است، درحالیکه جمعیت شهر یزد در طول این دوره 332124 نفر افزایش داشته است. بیشترین میزان کاهش فضای سبز در طی این سال‌ها برابر با 205 هکتار و مربوط به منطقة دو شهری است. با توجه به نتایج به دست آمده، میزان فضای‌سبز مناطق 1 و 2 در سال‌های مذکور روندی نزولی داشته است. این درحالی است که توسعة فضاهای سبز در منطقة یک نسبت به سال 1385 از روند رو به رشدی برخوردار بوده است. بنابراین، لازم است علاوه بر افزایش میزان سطح فضای سبز به توزیع مناسب و برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای در راستای حفظ باغات و افزایش سرانة فضای سبز به‌ویژه در مناطق در حال توسعة یک و سه اقدام کرد.

کلیدواژه‌ها

داده‌های ماهواره؛ سنجش از دور؛ شاخص NDVI، شهر یزد؛ فضای‌سبز

مراجع

1. احمدی ندوشن، م.، سفانیان، ع. و خواجه‌الدین، س. ج. (1393). بررسی تغییرات پوشش اراضی شهر اراک با استفاده از سنجش از دور و GIS. علوم و تکنولوژی محیط زیست16 (1)، 393-381.

2. اسمعیل‌پور، ن.، ایرجی، س. و دشتا، ف. (1391). سنجش میزان برخورداری نواحی مختلف شهر یزد از خدمات کتاب‌خانه‌های عمومی با استفاده از روش تاکسونومی عددی. مجموعه‌مقالات چهارمین همایش برنامه‌ریزی و مدیریت شهری یزد. مشهد: دانشگاه مشهد.

3. پیرنیا، م. و احمدی میل‌سفید، م. (1393). ارزیابی پایداری در مناطق سه‌گانة شهر یزد. چکیده‌مقالات اولین همایش ملی عمران، معماری و توسعة پایدار. یزد: دانشگاه پیام‌نور یزد.

4. تقوایی، م.، حسینی‌خواه، ح. و علیزاده اصل، ج. (1393). استرانژی توسعة شهری با تأکید بر توانمندسازی محلات شهری (مطالعة موردی: محلة اکبرآباد یزد). آمایش جغرافیایی فضا، 6 (15)، 147-129.

5. حاتمینژاد، ح.، فرهودی، ر. و محمدپور جابری، م. (1387). تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کابری‌های خدمات شهری (مورد مطالعه: شهر اسفراین). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 40 (65)، 85-71.

6. حسین‌زاده دلیر، ک. (1370). کاربری فضای سبز شهری در طرح‌های جامع و اصول طراحی پارک‌ها. رشد جغرافیا، (27)، 19-12.

7. خواجه‌الدین، س. ج.، پورمنافی، س. (1386). تعیین سطح شالیزارهای حاشیة زاینده‌رود در منطقة اصفهان با داده‌های ماهوارة IRS. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، (39)، 527-513.

8. درویش صفت، ع. (1388). درس‌نامة سنجش از دور. تهران: دانشگاه تهران.

9. دومیری گنجی، ح.، بابایی، س.، متاجی، س. و رشیدی، ا. (1389). ارزیابی تغییرات فضای سبز منطقة 2 تهران با استفاده از عکس‌های هوایی و داده‌های ماهواره‌ای. علوم و فنون منابع طبیعی، 5 (2)، 24-13.

10. ربیعی، ح. ر.، رضائیان، پ. و علی محمدی، ع. (1384). کشف و بازیابی تغییرات کاربری و پوشش اراضی شهر اصفهان به کمک سنجش از درو و سیستم اطلاعات جغرافیایی. مدرس علوم انسانی، 9 (4)، 32-19.

11. رفیعیان، م.، خدایی، ز. (1388). بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. نشریة راهبرد، 18 (53)، 248-227.

12. زرینه، ا.، نادری خوراسگانی، م. و اسدی بروجنی، ا. (1391). تخمین پوشش مراتع منطقة تنگ صیاد (استان چهار محال‌وبختیاری) با استفاده از داده‌های ماهوارة IRS –P6 LISS- III. محیطشناسی، 38 (61)، 130-117.

13. زنگی آبادی، ع. و رخشانی نسب، ح. ر. (1388). تحلیل آماری – فضایی نماگرهای توسعة فضای سبز شهری (مطالعة موردی: مناطق شهر اصفهان). محیطشناسی، 35 (49)، 116-105.

14. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد. سالنامه اماری 1393.

15. سپهری، ع. و متقی، و. (1381). کاربرد شاخص‌های گیاهی سنجندة TM در برآورد درصد پوشش‌گیاهی مراتع حفاظتشدة جهان‌نما گرگان. منابع طبیعی ایران، 55 (2)، 14-1.

16. سرحدی، ع.، سلطانی، س.، مدرس، ر. (1387). بررسی روند تغییرات توسعه شهر جیرفت و فضای سبز آن با استفاده از داده های ETM ،IRS ،TM بین سال های 1987-2005 . ویراستاران ادبی ( ابوذر دلفاردی ، مهدی فتحی ، ایمان درینی)، مجموعه مقالات سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری ،صفحات (301-307). جزیره کیش : سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.

17. سرکار گر، ع. و تقیه، م. و شریف جعفری، م. 1393. بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی شهر یزد و تاثیر آن در روند تعدیل دمایی بااستفاده از تصاویر ماهواره لندست. اولین کنفرانس کاربرد مدلهای پیشرفته آنالیز مکانی در برنامه ریزی کاربری اراضی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.

18. سعیدی‌نیا، ا. (1379). فضای سبز شهری (کتاب سبز شهرداری). جلد دوم. نهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.

19. سعیدی‌نیا، ا. (1383). فضای سبز شهری. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

20. شتایی، ش.، عبدی، ا. (1386). تهیة نقشة کاربری اراضی در مناطق کوهستانی زاگرس با استفاده از داده‌های سنجدة ETM+، (منطقة مورد مطالعه: حوزة سرخاب خرم آباد لرستان). علوم کشاورزی و منابع طبعی گرگان، 14 (1)، 60-50.

21. شعبانی، ن. (1385). برنامه‌ریزی سبزراه، تلفیق تفرج و حفاظت از منظر شهری (نمونة موردی: رود دره در تهران). علوم محیطی، 3 (11)، 76-65.

22. شفیعی، ح. و حسینی، س. م. (1391). بررسی پوشش گیاهی به کمک داده‌های ماهواره‌ای در منطقة سیستان. اکوفیزیولوژی گیاهی، 4 (10)، 105-91.

23. ضرابی، ا.، رنجبر، ع. ا. (1392). تحلیلی بر کاربد فضای سبز شهری با استفاده از تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری در محیط GIS (مطالعة موردی: منطقة 4 شیراز). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 2 (4)، 154-135.

24. عبداللهی، ج، رحیمیان، م ح و ثواقبی، م ح. (1386). محدودیت ایجاد پوشش گیاهی توسط تصاویر ماهواره‌های لندست ETM+. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 14 (3)، 301-289.

25. علوی پناه، س. ک. (1382). کاربرد سنجش از دور در علوم زمین (خاک). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

26. علوی‌پناه، س. ک.، رفیعی‌امام، ع.، حسینی، س. و بیگلو، م. (1386). بررسی تغییرپذیری طیفی پدیده‌های مختلف پوشش گیاهی و آب با استفاده از سنجش از دور. پژوهش‌های جغرافیایی، 38 (58)، 97-81.

27. فاطمی، س.ب.، رضایی، ی. (1391). مبانی سنجش از دور. تهران: انتشارات ازاد.

28. فرزادمهر، ج.، ارزانی، ح.، درویش صفت، ع.ا. و جعفری، م. (1383). بررسی قابلیت داده‌های ماهوارة لندست 7 در برآورد تاج پوشش و تولید گیاهی (مطالعة موردی: منطقة نیمه‌استپی حنا – سمیرم). منابع طبیعی ایران، 57 (3)، 352-339.

29. لطیفی، ه.، اولادی، ج.، ساروئی، س. و جلیلوند، ح. (1386). ارزیابی قابلیت ماهوارة ETM+ جهت تهیة نقشة طبقات پوششی اراضی جنگلی، درختچه‌ای و مرتعی (مطالعة موردی: حوزة نکا – ظالم رود مازندران). علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 11 (2)، 447-439.

30. لقائی، ح ع.، محمد زاده تیتکانلو، ح. (1378). مقدمه‌ای بر مفهوم توسعة شهری پایدار و نقش برنامه ریزی شهری. هنرهای زیبا، (6)، 43-32.

31. معتمدی، م.، شورای، ر.، دهقانیان، الف. و حداد حسن‌آبادی، م. (1391). ارزیابی وضعیت فضای سبز شهری و مقایسة آن با سرانه‌های استاندارد (نمونة موردی: منطقة 10 شهرداری مشهد)، مجموعه‌مقالات چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. مشهد: دانشگاه مشهد.

32. یمانی، م. و مزیدی، ا. (1387). بررسی تغییرات سطح و پوشش گیاهی کویر سیاهکوه با استفاده از داده‌های سنجش از دور. پژوهش‌های جغرافیایی، 40 (64)، 12–1.

33. Adamchuk, V., Perk, R., & Schepers. J (2004). EC03-702 precision agriculture: Applications of remote sensing in site-specifc management. Historical materials fom university of nebraska-lincoln extension. Retrieved July 20, 2013, from htp://digitalcommons.unl.edu/extensionhist/705.

34. Darwish, T., & Faour, G. (2008). Rangeland degradation in two watersheds of Lebanon. Lebanese Science Journal, 9, 71-80.

35. Drysdale, G., & Metternicht, G. (2003). Remote sensing for site – specific management: Evaluating the potential of digital multi – spectral imagery for monitoring crop variability and weeds within paddochs. Paper presented at 14th International Farm Management Congress, Western Australia, Burswood Convention Centre, Perth.

36. Huete, A. (2004). Remote sensing for natural resources management and environmental monitoring. Hoboken, NJ: John Wiley and Jons.

37. Matsushita, B., Wei, Y., Jin. C., Yuyichi, O., & Guoyn, Q. (2007). Sensitivity of the enhanced vegetation index (EVI) and normalized difference vegetation index (NDVI) to topographic effects: A case study in high-density cypress forest. Sensors (Basel), 7(11), 2636-2651.

38. Pettorelli, N., Vik, J. O., Mysterud, A., Gaillard, J. M., Tucker, H. C. J., & Stenseth, N. C. (2005). Using the satellite –derived NDVI to assess ecological responses to environmental change. Journal of Trends in Ecology and Evolution, 20(9), 503-510.

39. Weishou, S., Ji, D., Zhang H., Shouguang, Y., Haidong, L., & Naifeng, L. (2011). The response relation between climate change and NDVI over the Qinghai-Tibet plateau, World Academy of Science. Engineering and Technology, International Science Index 59, 5(11), 2438- 2444.

40. Yuan, J., & Long, L. (1995). Study on forest vegetation classification with remote sensing.Shijiazhuang, China: Hebei Normal University.