دین و شادمانی: مطالعۀ رابطۀ دینداری با احساس شادمانی در نمونه ای از دانشجویان

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 27، شهریور 1395، صفحه 27-48   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v13i1.33770

نویسندگان

سید حسین سراج زاده^* ؛ مریم جامه شورانی؛ فرشاد محمدی

دانشگاه خوارزمی

چکیده

شادمانی و رضایت از زندگی یکی از موضوع های با اهمیّت پژوهشی برای پژوهش گران رشته‌های گوناگون علوم اجتماعی است؛ زیرا احساس شادمانی می تواند نقش بسزایی در فرآیند توسعة یک جامعه و ارتقای کیفیت زندگی افراد ایفا کند. یکی از مهم ترین عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با شادمانی که مورد توجّه پژوهش گران واقع شده است، باورها و پای بندی دینی است. این مقاله بر آن است تا ضمن مرور رویکردهای مختلف مربوط به رابطۀ دین داری و شادمانی، با رویکردی ترکیبی این رابطه به صورت تجربی مطالعه شود. به این منظور، به روش پیمایش و با نمونه ای از دانشجویان دانشگاه خوارزمی در سال 1391، رابطة دین داری با متغیّرهای حمایت اجتماعی، معناداری زندگی و سازگاری با ناکامی ها و محرومیّت ها آزمون شد. ابزار گردآوری اطّلاعات پرسش نامه بود. براساس یافته های تحقیق، دین داری به واسطۀ متغیّرهای حمایت اجتماعی، معناداری زندگی و سازگاری با ناکامی ها و محرومیّت ها، می تواند شادمانی افراد را افزایش دهد. با وجود این، با کنترل این متغیرها اثر دین داری بر شادمانی جهت منفی ضعیفی پیدا می کند که ممکن است به خاطر ایجاد نوعی وسواس و ترس از گناه و مجازات ناشی از آن، ایجاد دنیاگریزی و جزمیت گرایی باشد.

کلیدواژه‌ها

دین داری؛ حمایت اجتماعی؛ معنی داری زندگی؛ سازگاری؛ ناکامی؛ محرومیّت؛ شادمانی

مراجع

1. برگر، پ.، بریجیت، ب.، وکلنر، ه. (1381). ذهن بی‌خانمان: نوسازی و آگاهی. (م.ساوجی، مترجم). تهران: نشر نی.

2. پالس، د. (1382). هفت نظریه در باب دین. (م. ع. بختیاری، مترجم). قم: انشارات عمومی آموزش و پژوهش امام خمینی.

3. ثامنی، ن. (1376). ساخت و اعتباریابی مقیاس برای سنجش حمایت اجتماعی و بررسی رابطۀ فشارزاهای دانشجویی با عملکرد تحصیلی، افسردگی و اضطراب در دانشجویان دانشگاه چمران اهواز. پایان‌نامۀ منتشر‌نشدة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی. دانشگاه چمران اهواز، ایران.

4. چلبی، م. (1383). چهارچوب مفهومی پیمایش ارزش های ایرانیان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

5. چلبی، م.، و موسوی، س. م. (1378). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطوح خرد وکلان. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، 9 (1 و 2)، 57-34.

6. حیدری رفعت، ا.، و هدایتی نوین فر، ع. (1389). رابطۀ بین نگرش دینی و شادکامی در بین دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس. فصل‌نامۀ روان‌شناسی و دین، 3 (4)، 72-61.

7. خوش کنش، ا.، کشاورز، ح. (1387). رابطۀ شادکامی و سلامت روان دانشجویان. ماه‌نامۀ اندیشه و رفتار، 2 (7)، 52-41.

8. رحیمی، ف. (1391). بررسی ارتباط دین‌داری با معنا‌داری زندگی و پایبندی اخلاقی. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد رشتۀ جامعه شناسی. دانشگاه تربیت معلم تهران، ایران.

9. ریاحی، م. ا.، علی ردی نیا، ع. ا.، و بنی اسدی، م. ر. (1387). بررسی اثرات دین‌داری و جهت گیری دینی بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه مازندران. مجلۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 5 (2)، 90-51.

10. سراج زاده، س. ح. (1378). نگرش ها و رفتار‌های دینی نوجوانان تهرانی و دلالت های آن برای نظریۀ سکولار شدن. نمایۀ پژوهش، 7و8، 127-105.

11. سراج زاده، س. ح. (1383). چالش های دین و مدرنیته، مباحثی جامعه شناختی در دین‌داری و سکولار شدن. تهران: طرح نو.

12. سراج زاده، س. ح.، پویافر م. ر. (1387). دین و نظم اجتماعی: بررسی رابطة دین‌داری با احساس آنومی و کجروی. مسائل اجتماعی ایران، 16 (63)، 105-71.

13. سراج زاده، س. ح.، جواهری ف.، و ولایتی س. (1392). دین و سلامت: آزمون اثر دین‌داری بر سلامت در میان نمونه‌ای از دانشجویان. جامعه‌شناسی کاربردی، 24 (1)، 77-55.

14. سراج زاده، س. ح.، رحیمی، ف. (1392). رابطة دین‌داری با معناداری زندگی در یک جمعیّت دانشجویی. راهبرد فرهنگ.، (6)، 24-20.

15. سراج‌زاده، س. ح.، پویافر م. ر. (1386). مقایسة تجربی سنجه‌های دین‌داری: دلالت‌های روش شناسانة کاربرد سه سنجه در یک جمعیّت. مجلة جامعه‌شناسی ایران، 8 (4)، 70-37.

16. شجاعی زند، ع. ر. (1384). مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، 6 (1)، 34-66.

17. طالبان، م. ر. (1392). ارزیابی تجربی مدل دین‌داری گلاک و استارک. دین‌پژوهی تجربی، تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی.

18. عظیمی هاشمی، م. (1383). رضایت از زندگی و دین‌داری در بین دانش‌آموزان دورۀ متوسطه (شهرهای فردوس، درگز و نواحی آموزشی 4، 5 و 7 مشهد). مجلۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 6(1)، 116-83.

19. علی پور، ا.، و نوربالا، ا. ع. (1378). بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسش‌نامۀ شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاه‌های تهران. ماه‌نامۀ اندیشه و رفتار، 1 و 2 (5)، 65-55.

20. قمری، م. (1389). بررسی رابطۀ دین‌داری و میزان شادمانی در بین دانشجویان به تفکیک جنسیت و وضعیّت تأهل. فصل‌نامۀ روا‌ن‌شناسی، 3 (3)، 91 -85.

21. کاظمی، ع.، و مهدی ف. (1385). بررسی سنجه‌های مرتبط با دین در ایران، طرح پژوهشی، سازمان تبلیغات اسلامی.

22. کوزر، ل. (1385). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی، (م. ثلاثی، مترجم) تهران: نشرعلمی.

23. میرشاه جعفری، ا.، عابدی، م.، و دریکوندی ه. ا. (1381). شادمانی وعوامل مؤثر بر آن. فصل‌نامۀ تازه‌های علوم شناختی، 3 (4)، 58- 50.

24. همیلتون، م. (1387). جامعه‌شناسی دین. (م، ثلاثی، مترجم). تهران: نشر ثالث.

25. وبر، م. (1384). دین، قدرت، جامعه. (.ا، تدین، مترجم). تهران: نشر هرمس.

26. ولایتی، س. (1388). بررسی اثر دین‌داری بر سلامت. پایان‌نامۀ منتشر‌نشدة کارشناسی‌ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم تهران). تهران، ایران.

27. Aghili, M., & Venkatesh Kumar, G. (2008). Relationship between religious attitude and happiness among profession employees. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 34, 66-69.

28. Altemeyer, B., & Hunsberger, B. (2005). Fundamentalism and authoritarianism. In R. F. Paloutzian & C. L. Park (Eds.), Handbook of the psychology of religion and spirituality (pp. 378-393). New York: Guilford Press.

29. Argyle, M. (2001). The psychology of happiness. USA & Canada: Rutledge, Taylor & Francis Group.

30. Athertone, J., Graham, E., & Steadman,I. (2011). The practices of happiness, political economy, religion and wellbeing. London and New York: Rutledge, Taylor and Francis Group.

31. Bartz, J., Scott, R., Smith, T., & Fichner, L. (2010). A 17- year longitudinal study of religion and mental health in a mormon Sample, Mental Health, Religion and Culture, 13 (7-8), 683-659.

32. Berger, P. (1967). The sacred canopy: Elements of a sociological theory of religion. New York: Anchor Book.

33. Campbell, A., Converse, P. E., & Rodgers, W. L. (1976). The quality of American life: Perceptions, evaluations, and satisfaction. New York: Russell Sage Foundation.

34. Ellison, C. G. (1991). Religious involvement and subjective wellbeing. Journal of Health & Social Behavior, 32, 80-99.

35. Gartner, J., Larson, B. D., & Allen G. D. (1991). Religious commitment and mental health: Review of the empirical literature. Journal of Psychology and Theology, 19, 6-25.

36. Gauthier, K. J., Andrew N. C., Mark I. W., Miurad, R., & Pam, M. (2006). Religiosity, religious doubt and the need for cognition: Their interactive relationship with life satisfaction. Journal of Happiness studies, 7, 139-154.

37. Headey, B., Schupp, J., Tucci, I., & Wagner G. G. (2008). Authentic happiness theory supported by impact of religion on life satisfaction: A longitudinal analysis with data for Germany. Discussion Paper Series, No. 39.

38. Hicks, A. J. (2008). Religious commitment and positive mood as information about meaning in life. Journal of Research in Personality, 42, 43-57.

39. Hicks, J., & King, L. (2008). Religious commitment and positive mood. Journal of Research in Personality, 64, 43–57.

40. Himmelfarb, H. S. (1975). Measuring religious involvement. Social Forces, 53(4), 606-618.

41. Inglehart, R. (1990). Culture shift in advanced industrial society. Princeton: Princeton University Press.

42. Koenig, H. G., McCullough, M. E., & Larson, D. B. (2001). Handbook of Religion and Health. New York: Oxford University Press.

43. Kozaryan, A. (2010). Religiosity and life satisfaction across nations. Institute for Quantitative Social Science, Harvard University.

44. Lim, C., & Putnam, R. D. (2010). Religion, social networks, and life satisfaction. American Sociological Association, 75(6), 914-933.

45. Parsons, T. (1965). Introduction in Max Weber's the sociology of religion (E. Fischoff, Trans.). London: Methuen.

46. Snope, L. (2008). Religiousness and happiness in three nations: A research note. Journal of Happiness Studies, 9, 207-211.

47. Veenhoven, R. (1992). Happiness in nations. Erasmus University, Rotterdam, Netherlands.

48. Veenhoven, R. (2009). Sociological theories of subjective wellbeing, Erasmus University, Rotterdam, Faculty of Social Science, Netherlands.

49. Yap, M., & Devilly, G. (2004). The role of perceived social support in crime victimization. Clinical Psychology Review, 24, 1-14.