فرا هنجاری‌های ادبی در فواصل آیات و تفسیرهای زیبا‌شناسانه و معنا‌شناسانة آن

علوم قرآن و حدیث

مقاله 4، دوره 43، شماره 2، بهمن 1390   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v43i2.3523

نویسنده

حسن خرقانی^*

ایران

چکیده

پایان آیات کریمة قرآن، زیبایی‌ها و نکته‌های معنایی بسیاری را در خود نهفته دارد و بحثهای گسترده و پر دامنه‌ای را می‌طلبد. این مقاله در پی بررسی و حکمت یابی فرا هنجاری‌های ادبی و تغییرات ساختاریِ صورت گرفته در فواصل آیات قرآن است. در این باره سه دیدگاه ارائه می‌گردد: برخی آن را به هماهنگی میان فواصل آیات استناد می‌دهند؛ برخی دیگر نیز با کم‌رنگ سازی نقش فواصل، به دنبال نکته‌های معنایی و بلاغی دیگرند و گروهی نیز این دو را همپایة هم می‌دانند.
نگارنده، به تحلیل معنا شناختی و زیبا شناختی نمونه‌هایی از فرا هنجاری‌های پایان آیات می‌پردازد و آن را در چهار محور افزایش و کاهش برخی حروف و واژگان در فواصل آیات؛ دگرگونی در چینش سخن و گزینش برخی ساختهای سخن به جای برخی دیگر دنبال می‌کند. با تحلیل موارد گوناگون، این نتیجه به دست می‌آید که نقش زیبایی‌های لفظی و نکات معنایی با توجه به نوع تغییرات متفاوت است و در افزوده شدن یا کاسته شدن برخی حروف در فواصل آیات، جنبه‌های آوایی پر رنگ‌تر می‌شود، اما در چینش و گزینش ساختارهای سخن معنا عنصر اصلی به شمار می‌رود. در عین حال تلاش بر این است که در کنار تفسیر زیباشناسانه بر پایة هماهنگی فواصل، به دنبال یافتن زیبایی‌های معنایی و نکته‌های معارفی و بلاغی دیگر نیز باشیم.
جایگاه هماهنگی میان فواصل در قرائات قرآنی و حجتهایی که بر آنها اقامه شده، از دیگر سرفصلهایی است که ضمن مباحث دنبال شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ علوم قرآن؛ بدیع؛ فواصل آیات؛ مراعات فواصل؛ تناسب