مبنا و قلمرو خسارت مازاد بر دیه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 9، دوره 43، شماره 2 - شماره پیاپی 87، دی 1390   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.11099

نویسنده

سیدحسن وحدتی شبیری^*

استادیار دانشگاه قم

چکیده

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و اهتمام مسئولین نظام به قانونیت بخشیدن به نهادهای حقوق اسلامی، مسائلی مطرح شد که در فقه سابقة طرح نداشت. فقیهان معاصر برای پاسخ‌گویی به این مسائل، تلاش وافری به خرج داده و پاسخهایی فرا روی قانون‌گذار و دستگاه قضایی کشور نهادند. این پاسخها در همة موارد یکسان نبوده و احیاناً اختلاف نظر فقهی مشاهده می‌شود. از جملة مسائل یاد شده مسألة «خسارت مازاد بر دیه» است که هر چند تاکنون بحثهایی دربارة آن انجام یافته و استفتائاتی نیز صورت گرفته است، ولی هنوز برخی از جوانب آن تاریک مانده و نیازمند کنکاش بیشتر از سوی محققان این عرصه است. پژوهش حاضر به مبنا و قلمرو خسارت زائد بر مقدار دیه پرداخته و در آن علاوه بر ماهیت حقوقی دیه، دیدگاههای مختلف دربارة موضوع را مورد بررسی قرار داده و مصادیق گوناگون خسارت زائد بر دیه را از نظر فقهی و حقوقی ارزیابی کرده است.

کلیدواژه‌ها

دیه؛ خسارت؛ خسارت زائد بر دیه؛ مسئولیت مدنی

مراجع

ادریس، عوض احمد؛ الدیة بین العقوبة و التعویض، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.

بهبهانی، وحید؛ حاشیه بر مجمع الفائدة و البرهان، قم، کنگرۀ بزرگداشت مقدس اردبیلی، 1417ق.

پرسش و پاسخ از کمیسیون استفتائات شورای عالی قضایی، تهران، دادگستری جمهوری اسلامی.

حرّ عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1412ق.

خمینی، روح‌الله؛ البیع، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.

خویی، ابوالقاسم؛ مصباح الفقاهه، قم، مؤسسۀ انصاریان، بی‌تا.

نائینی، محمد حسین ؛ منیة الطالب (تقریرات به قلم موسی خوانساری)، قم، مؤسسة نشر اسلامی، 1421ق.

محقق داماد، مصطفی؛ قواعد فقه، بخش مدنی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1373ش.

ساریخانی، عادل؛ حقوق جزای عمومی اسلام، تهران، دانشگاه پیام نور، 1382ش.

شفیعی سروستانی؛ ابراهیم و همکاران، قانون دیات و مقتضیات زمان، قم، مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، 1376ش.

طباطبایی، علی؛ ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1404ق.

فاضل تونی، عبدالله؛ الوافیة فی اصول الفقه، قم، مجمع فکر اسلامی، 1412ق.

نائینی، محمد حسین ؛ فوائد الاصول (تقریرات به قلم محمد علی کاظمینی)، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1404ق.

مدرّس، حسن؛ الرسائل الفقهیه، تهران، ستاد بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت مدرس، 1408ق.

مرعشی، محمدحسن؛ دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر میزان، 1373ش.

مراغی، میرفتاح؛ العناوین، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1418ق.

معاونت آموزش قوه قضائیه، نرم‌افزار گنجینۀ آرای فقهی قضایی 2.

وحدتی شبیری، حسن؛ مبانی مسئولیت مدنی قراردادی، قم، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385ش.