عینیت و اعتبار در جغرافیا با تأکید بر جغرافیای‌سیاسی

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 1، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 12، اردیبهشت 1397، صفحه 1-32   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v3i4.79363

نویسندگان

محمود واثق^* ؛ احد محمدی

دانشگاه تهران

چکیده

یکی از ویژگی­های هر نوع پژوهش علمی در عرصۀ علوم‌اجتماعی منجمله جغرافیا و جغرافیای‌سیاسی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های آن، توجه به اصل عینیت و واقع­گرایی در شناخت پدیده است. در این راستا، اساسی­ترین مسأله­ای که از نظر روش‌شناسی در برابر دانشمندان قرار دارد این است که عینیت چیست و چگونه می­توان بدان دست یافت؟ آیا اساساً رسیدن به‌عینیت و حقیقت امکانپذیر است؟ و اگر هست معیارِ شناساییِ «حقایق» از پندارهای نادرست و مخالف با واقع چیست؟ این مسئله(ارزشِ شناخت) که محور اصلی مباحث شناخت­شناسی را تشکیل می­دهد مسئلۀ اصلی مقالۀ حاضر می­باشد که با روش توصیفی- تحلیلی(منطقی) در قالب توصیف و تحلیل­های منطقی و معرفت­شناختی با رویکرد عقلانیت انتقادی تدوین شده است. در این مقاله عینیت و اعتبار گزاره­ها و قضایای جغرافیایی در مکاتب مختلفِ پوزیتیویسم، هرمنوتیک، پدیدارشناسی، فرانکفورت، پست­مدرن و پساساختارگرا مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که مکاتب انتقادی در نهایت از آن­جا که به «نسبی­گرایی» ختم می­شوند قایل به عینیت و اعتبارِ گزاره­ها و قضایای جغرافیایی نیستند و از این لحاظ با مشکلات عدیدۀ معرفت­شناختی مواجه هستند، چرا که واقعیت ­های جغرافیایی و دریافت و شناخت آن­ها و نیز ارزیابی و تعیین درستی یا نادرستی این فرضیات از طریق پژوهش «واقع­گرایانه» و دقیق در چارچوب روش «فرضی- قیاسی» و با رویکرد «عقلانی- تجربی» امکان­پذیر است و معنای عینیت و اعتبار در مورد گزاره­ها و قضایای جغرافیایی عبارت است از: واقعی و عینی‌بودن پدیده­ها و فرآیندهای جغرافیایی و گزاره­ها و قضایای راجع به آن­ها، عمومیّت و همگانی‌بودن پژوهش­های جغرافیایی، تعیین ارزش و اعتبارِ فرضیّه­ها، قضایا و نظریه‌های جغرافیایی از طریق انطباق آن­ها با معیارهای «واقعیت» و «سازگاری منطقی».

کلیدواژه‌ها

عینیت؛ اعتبار؛ جغرافیا

مراجع

1. Abasi Ashlaghi, M. (2009) From Modernism to Postmodernism in International Relations. Political & Economic Ettela'at, No. 265-266, 86-99. [In Persian]

2. Afrouq, E. (2010). Critical Realism; Relaxing Thought. Sharq Daily, 1055, dated Sep. 6, 2010, p. 20 [In Persian]

3. Akbari tokhmashloo, J. & Zibakalam, S. (2011). Rationality in Popper's Philosophy of Science, Philosophy of Science quarterly. Research Institute for Humanities and Cultural Studies, 1(2), 25-64. [In Persian]

4. Akrami, M. & Samadi, H. (2010). Islamic Medical Philosophy and Critical Rationality. Journal of Traditional Medicine of Islam and Iran, 1(4), 349-364. [In Persian]

5. Asadalizadeh, A. (2004). Word Culture (Postmodernity and Postmodernism). moballeghan Magazine, No. 56, 156-159. [In Persian]

6. Asayesh, H. & Moshiri, R.(2011). Typology and scientific searches techniques in human science with emphasize on geography. Fifth edition, Tehran, Iran: Gomes. [In Persian]

7. Bakhtiar Nasrabadi, H. & others (2011). The Ratio of Critical Rationality to Social Ethics. Strategy Quarterly, 59(20), 139-166. [In Persian]

8. Biyabanki, M. (2012). Interpretation of objectivity; look at the position of objectivity of scientific propositions in various schools of philosophy of science. Soore Andisheh Bimonthly, (60-61), 133-140. [In Persian]

9. Chalmers, A.F. (2008). What is this thing called science?. (S. Zibakalam, Trans.).Third edition, Tehran, Iran: Samt publishing. [In Persian]

10. Delavari, R. (1997). what is postmodernism?. Quarterly Journal of Methodology of Social Sciences and Humanities (MSSH), No. 6, 74-82. [In Persian]

11. Dirbaz, A. (1998). Scientific objectivity and religious attitude. Quarterly Journal of Methodology of Social Sciences and Humanities (MSSH), No. 16 -17, 50-73. [In Persian]

12. Fay, B. (2014). Modern Philosophy of Social Sciences with a Multicultural Attitude. (Kh. Dehimi, rans.). Fifth Edition, Tehran, Iran: Tarheh-No publishing. [In Persian]

13. Ganbari, A. (1998). A note on hermeneutics and its variants. Political Sciences Quarterly, University of Bagher-Al-Olum (AS), 1(2), 184-207. [In Persian]

14. Ghaeminia, A.R. (2003). Two types of Realism: naive and Critical. Mind quarterly, No. 14, 27-40. [In Persian]

15. Ghahramani, M.A. & Abdollahi, B. (2013). Philosophical foundations and the study of relationship between ontology and epistemology of interpretive paradigms, critical and scientific. Criterion of research in the humanities, 4(1), 51-70. [In Persian]

16. Gillies, D.(2012). Philosophy of Science in the Twentieth Century. (H. Myandari, Trans.). Fifth Edition, Tehran, Iran: Samt Publishing. [In Persian]

17. Habermas, J. (1972). Knowledge and Human Interests. Beacon press.

18. Haghighat, S. (2012). Methodology of Political Science. Third Edition, Qom, Iran: Mofid University Press. [In Persian]

19. Jackson, R. & et al, (2012). Philosophy of Science; (from Understanding Philosophy book). (M. Nasiri, Trans.). Tehran, Iran: Elmifarhangi Publishing Company. [In Persian]

20. Kamran, H. & vasegh, M. (2009). Explanation in Geography (Based on Islamic Philosophy). Quarterly of Geography, 8(24), 7-26. ]Persian[

21. Khorramshahi, B. (2010). Logical Positivism. Fourth Edition, Tehran, Iran: Elmifarhangi Publishing Company. [In Persian]

22. Khosrowpanah, A.H. (2000). Theories of Truth. Zehn Quarterly, 1, 30-45. [In Persian]

23. Losee, J. (2010). A Historical Introduction to the Philosophy of Science. (A. Paya, rans.). Fifth Edition, Tehran, Iran: Samt publishing. [In Persian]

24. Mesbah-e Yazidi, M.T. (2013). Teaching Philosophy. Tehran, Iran: International Publishing Company. [In Persian]

25. Mirdal, G. (1972). Objectivity in Social Research. (M. Roshangar & N. Monthly, Trans.). No. 87, 14-16. [In Persian]

26. Moeini Alamdari, J. (2013). Methodology of New Theories in Politics (Positivism and post- positivism). Fourth Edition, Tehran, Iran: University of Tehran Press. [In Persian]

27. Moshirzadeh, H. & Ebrahimi, N. (2010). Development of Concepts in International Relations. Tehran, Iran: Research Institute for Strategic Studies. [In Persian]

28. Motahari, M. (2014). Collection of works (6); second volume of philosophy; principles of philosophy and method of realism. Seventh Edition, Tehran, Iran: Sadra Publications. [In Persian]

29. Nabavi, L. & Latifi, H. (2016). Logic of Research and Methodology. Mishkat Quarterly, No. 131, 120-142. [In Persian]

30. Nabavi, L. (2010). The elements of logic and methodology. 2nd edition, Tehran, Iran: University of tarbiat modares publications. [In Persian]

31. Naeimi, S. (2010). Objectivity and Its position in Historical Studies. Monthly growth of the teaching of history, No. 41, 56-60. [In Persian]

32. Okasha, S. (2014). Philosophy of Science. (H. Panahande, rans.). Fifth Edition, Tehran, Iran: Farhang Contemporary Publishing. [In Persian]

33. Popper, C. (2001). The Open Society and its Enemies. (E. Fooladvand, Trans.). Third Edition, Tehran, Iran: Kharazmi Publishing. [In Persian]

34. Qaderi, H. (2012). Political Thoughts in the Twentieth Century. Thirteenth Edition, Tehran, Iran: Samt publishing. [In Persian]

35. Sadeghi, R. (2015). An Introduction to Contemporary Science Philosophy. Tehran, Iran: Samt Publishing. [In Persian]

36. Saei, A. (2013). Social science Research Method through Critical reason Approach. Fourth Edition, Tehran, Iran: Samt Publishing. [In Persian]

37. Salehi, J. & Salimi, F. (2012). The Impact of Postmodernism on International Relations. Journals law scholars, 1(2), 97-115. [In Persian]

38. Shiroudi, M. (2009). Review and critique of the methodology of hermeneutics in political science. Religious anthropology a research Biannual, No. 19-20, 27-44. [In Persian]

39. Shiroudi, M. (2013). Validation of Hermeneutic Methodology in the Humanities and Islamic Sciences. Islamic Politics research, 1(1), 37-53. [In Persian]

40. Shourche, M. (2015). Geographical Schools. Tehran, Iran: Paraham Naghsh Publication. ]Persian[

41. Soroush, A. (1995). A lecture on Philosophy of Science- Society (Method of Interpretation in Social Science). Tehran, Iran: Ney Publication. ]Persian[

42. Tavana, M.A. (2014). The critical realism paradigm beyond positivism and hermeneutics: towards interdisciplinary methodology. Interdisciplinary Studies in the Humanities, 7(1), 27-56. [In Persian]

43. Zarshenas, Sh. (1991). Philosophical Foundations of Positivism. Soore Andisheh Bimonthly, No. 31, 14-19. [In Persian]

44. Zarshenas, Sh. (2009). A brief look at postmodern thought and status, Fars News Agency, 2/21/2010, Available at: http://www.farsnews.com/8812021217 [In Persian]