مقایسه کارآمدی اصطلاحنامه و هستی شناسی در بازیابی مفاهیم موضوعی (مطالعه موردی اصطلاحنامه اصفا )

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 8، دوره 1، شماره 2، بهمن 1390، صفحه 135-165   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v1i2.10005

نویسندگان

اعظم صنعت جو^{* 1}؛ اکرم فتحیان²

¹استادیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی دکتری رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی کارآمدی قابلیت های هستی شناسی در مقایسه با اصطلاحنامه از نظر معیار بازیابی مفاهیم موضوعی است. هستی شناسی ابزاری معناشناسی است که تصویری از حوزه موضوعی با ارائه مفاهیم و روابط دقیق تعریف شده میان آن ها در آن حوزه را ارائه می دهد. در این پژوهش به منظور بررسی مهم ترین کاربردهای هستی‌شناسی در فرآیند بازیابی مفاهیم، نمونه اولیه‌ای از هستی‌شناسی با عنوان ASFAOnt بر اساس مفاهیم حوزه «نمایه‌سازی» و با روش تحلیل حوزه طراحی و ارائه گردید و سپس در یک مطالعه «کاربردپذیری»، مقایسه ای میان اصطلاحنامه ها و هستی‌شناسی از نظر معیار «بازیابی مفاهیم موضوعی» انجام پذیرفت. این پژوهش از نوع کاربردی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ساختار یافته با روش انتومتریک، روش بلند فکر کردن در حین جستجو و مصاحبه پس از انجام جستجو است. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان کارآمدی هستی‌شناسی در بازیابی مفاهیم موضوعی، بیشتر از کارآمدی اصطلاحنامه اصفا است. همچنین رویکرد تحلیل حوزه می تواند به منظور طراحی ابزارهای معنایی کارآمدتری در بازیابی مفاهیم موضوعی در مقایسه با اصطلاحنامه‌ها مورد استفاده قرار گیرد

کلیدواژه‌ها

اصطلاحنامه اصفا؛ هستی‌شناسی؛ بازیابی مفاهیم موضوعی؛ ASFAOnt

مراجع

صنعت‌جو، اعظم (1384).ضرورت بازنگری درساختار اصطلاحنامه‌ها: بررسی عدم کارایی اصطلاحنامه‌ها در محیط اطلاعاتی جدید و قابلیت‌های هستی‌شناسی‌ها در مقایسه با آن. فصلنامه کتاب، 16 (4)، 79- 92.

شریف، عاطفه (1385). شناختی از روابط معنایی در هستی‌شناسی وب. اطلاع‌شناسی، 4 (1 و 2)، 66- 84.

 

Albrechtsen, H.; Pejtersen, A. M.(2003). Cognitive work analysis and work centered design of classification schemes. Knowledge Organization, 30 (3-4), 213-227.

Alonso, M. A. L. (1999). Conceptual thesauri as precision tools in scientific organization systems. Revista Interamericana de bibliotecologia , 22 (1),  21- 35. Retrieved July 5, 2011, from http://bibliotecologia.udea.edu.co/revinbi/Numeros/2201/abstract02.htm

Betts, R.; Marrable, D. (1991). Free text vs. controlled vocabulary- retrieval precision and recall over large databases. In D. I. Raitt (Ed.), Online information 91. Proceedings  of  the  Fifteeth  International  Online Information Meeting, December 10- 12, (pp. 153- 165). London: Oxford & New Hersey, Learned Information Ltd. Retrieved July 5, 2011, from http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=4594181

Castells, P.; Fernandez, M.; Vallet, D.; Mylonas, P.; Avrithis, Y (2005). Self-tuning Personalized Information Retrieval in an Ontology-Based Framework. In 1st IFIP WG 2.12 & WG 12.4 International Workshop on Web Semantics (SWWS 2005), 31 October - 4 November. Agia Napa, Cyprus. Retrieved July 5, 2011, from http://ir.ii.uam.es/~acemedia/publications/swws05.pdf

Chen, H.; Martinez, J.; Kirchhoff, A.; Schatz, B. R. (1998). Alleviating search uncertainty through concept associations: automatic indexing, co- occurance analysis, and parallel computing. Journal of the American Society for Information Science, 49 (3), 206- 216. Retrieved July 5, 2011, from http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/(SICI)1097-4571(199803)49:3%3C206::AID-ASI3%3E3.0.CO;2-K/abstract

Chen, H.; Yim, T.; Fye, D. (1995). Automatic thesaurus generation for an electronic community system. Journal of the American Society for Information Science, 46 (3), 175- 193. Retrieved July 5, 2011, from http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/(SICI)1097-4571(199504)46:3%3C175::AID-ASI3%3E3.0.CO;2-U/abstract

Ding, Y. (2001). IR and AI: The role of ontology. In Proceedings  of  the 4^th International Conference of Asian Digital Libraries (ICADL), December 10-12. Bangalore, India. Retrieved July 5, 2011, from http://www.ncsi.iisc.ernet.in/raja/opendl/cdrom/test-collections/eas/Papers-Ding.pdf

Fenichel, C. H. (1980). An examination of the relationship between searching behaviour and searcher background. Online Information Review, 4(4), 341- 347. Retrieved July 5, 2011, from http://www.emeraldinsight.com/journals.htm?articleid=1652944

Gauch, S.; Chaffee, J.; Pretschner, A. (2003). Ontology-based personalized search and browsing. Web Intelligence and Agent Systems, 1 (3- 4), 219-234. Retrieved July 5, 2011, from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.114.8208&rep=rep1&type=pdf

Guha, R. V.; McCool, R.; Miller, E. (2003). Semantic search. In Proceeding of the 12^th International World Wide Web Conference (WWW 2003), May 20-24, (pp. 700-709). Budapest, Hungary. Retrieved July 5, 2011, from http://portal.acm.org/citation.cfm?doid=775152.775250 

Hodge, G. (2000). Systems of Knowledge Organization for Digital Libraries: Beyond Traditional Authority Files. Retrieved April 25, 2010, from      http://www.clir.org/pubs/reports/pub91/contents.html

Kawtrakul, A.; Imsombut, A.; Thunyakijjanukit, A.; Soergel, D.; Liang, A.; Sini, M.; Johannsen, G.; Keizer, J. (2005). Automatic term relationship cleaning and refinement for AGROVOC. In Workshop on The Sixth Agricultural Ontology Service, Workshop "Ontologies: the more practical issues and experiences", July 25-28. Vila Real, Portugal. Retrieved November 2, 2009, from ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/008/af240e/af240e00.pdf 

Khosravi, F.; Vazifedoost, A. (2007). Creating a Persian Ontology through Thesaurus: Reengineering for Organizing the Digital Library of the National Library of Iran. In Building An Information Society For All: Proceedings of the International Conference on Libraries, Information and Society, ICOLIS 2007, June 26-27. Petaling Jaya, Malaysia: 41-53. Retrieved 2009, from http://dspace.fsktm.um.edu.my/xmlui/handle/1812/285

Kiryakov, A.; Popov, B.; Terziev, I.; Manov, D.; Ognyanoff, D. (2004). Semantic Annotation, Indexing, and Retrieval. Journal of Web Sematics, 2 (1), 49-79. Retrieved July 5, 2011, from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.122.2996&rep=rep1&type=pdf

Kristiensen, J.; Jarvelin, K. (1990). The effectiveness of a searching thesaurus on free- text searching in a full- text database. International classification, 17 (2), 77- 84. Retrieved July 5, 2011, from http://www.uta.fi/~lijakr/ic.html

Lozano-Tello, A.;Gomez-Perez,A.(2004).ONTOMETRIC:A method to choose the appropriate ontology.Journal of database management,15(2),1- 18.

Markey, K., Atherton, P. & Newton, C. (1980). An analysis of controlled vocabulary and free text search statements in online searches. Online Review, 4(3), 225- 236. Retrieved July 5, 2011, from http://www.emeraldinsight.com/journals.htm?issn=1468-4527&volume=4&issue=3&articleid=1652936&show=html

Nielsen, M. L. (2000). Domain analysis, an important part of thesaurus construction. Methodologies and approaches. In D. Soergel, P. Srinivasan & B. Kwasnik (Eds.), Proceedings of the 11th  ASIS&T SIG/CR Classification Research Workshop, November 12, (pp. 9- 50).

Nielsen, M. L. (2001). A framework for work task  based  thesaurus  design.  Journal of Documentation, 57 (6), 774- 797.

Pejtersen, A.M. (1980). Design of a classification scheme for fiction based on an analysis of actual user-librarian communication, and use of the scheme for control of librarians’ search strategies. In O. Harbo & L. Kajberg (Eds.), Theory and application of information research. Proceedings of the 2^nd International Research Forum on Information Science, (pp. 146–159). London: Mansell.

Sanatjoo, A. (2007). Improvement of thesaurus design- through a work-task oriented methodology. Unpublished doctoral dissertation, Royal School of Library and Information Science, Denmark.

Shiri, A.A. & Revie, C. (2003) The Effects of Topic Complexity and Familiarity on Cognitive and Physical Moves in a Thesaurus-enhanced Search Environment. Journal of Information Science, 29(6), 517-526

Soergel, D.; Lauser, B.; Liang, A.; Fisseha, F.; Keizer, J.; Katz, S. (2004). Reengineering Thesauri for New Applications: the AGROVOC Example. Journal of Digital Information, 4 (4). Retrieved September 17, 2009, from    http://jodi.ecs.soton.ac.uk/Articles/v04/i04/Soergel

Spyridakis, Jan H. (1992). Conducting research in technical communication: the application of true experimental designs. Technical communications, 39 (4), 607-624.

Stojanovic, N. (2005). Ontology-based information retrieval: methods and tools for cooperative query answering. Unpublished doctoral dissertation, University of Karlsruhe, Germany. Retrieved July 5, 2011, from http://deposit.ddb.de/cgi-bin/dokserv?idn=1002399394&dok_var=d1&dok_ext=pdf&filename=1002399394.pdf

Stojanovic, N.; Studer, R.; Stojanovic, L. (2003). An Approach for the Ranking of Query Results in the Semantic Web. In D. Fensel, K. P. Sycara & J. Mylopoulos (Eds.), The Semantic Web – ISWC 2003, 2^nd International Semantic Web Conference. Lecture Notes in Computer Science, Vol. 2870. Springer Verlag, Berlin Heidelberg New York, (pp. 500-516), Retrieved July 5, 2011, from http://km.aifb.kit.edu/projects/semiport/Shared/Folder.2002-11-14.3032/bibliography_entry.2005-01-18.2289413216

Tudhope, D.; Alani, H.; Jones, C. (2001). Augmenting thesaurus relationships: possibilities for retrieval.  The Journal of Digital Information, 1(8). Retrieved September 17, 2009, from http://jodi.tamu.edu/Articles/v01/i08/Tudhope/%20visited%207-10-2004

Vallet, D.; Fernandez, M.; Castells, P. (2005). An Ontology-Based Information Retrieval Model. In 2^nd European Semantic Web Conference (ESWC 2005). Lecture Notes in Computer Science, Vol. 3532. Springer Verlag, Berlin Heidelberg New York, 455-470. Retrieved July 5, 2011, from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.66.4633&rep=rep1&type=pdf

Viinikkala, M. (2003). Ontology in information systems. Disponible en: < http://www.cs.tut.fi/~kk/webstuff/Ontology.pdf >. Fecha de acceso: 10 de Junio de 2005.