تحلیل فضایی کاربری‌های چندمنظوره در شهر با رویکرد پدافند غیرعامل (مورد مطالعه: کاربری مذهبی شهر میاندوآب)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 11، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 7، اسفند 1396، صفحه 221-242   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v4i2.63099

نویسندگان

محمد حسن یزدانی^* ؛ سمیه محمدی حمیدی

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

شهرها با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری و استقرار بسیاری از تأسیسات و ابزارهای اقتصادی و از همه مهم‌تر جمعیت زیادی که در آن‌ها ساکن هستند، همواره در معرض تهدیدات و خطرات متعددی هستند؛ چه این خطرات طبیعی همچون سیل و زلزله و چه غیرطبیعی همچون جنگ‌ها و حملات تروریستی و غیره باشند، چاره‌ای جز اعمال ملاحظات دفاعی و امنیتی و اتخاذ تدابیر لازم در طرح‌های شهری با استفاده از فضاهای چندعملکردی و چندمنظوره نیست. ملاحظات دفاعی و امنیتی می‌تواند نقش اساسی و تأثیرات قابل توجهی در کاهش آسیب‌پذیری ساکنان شهری در برابر تهدیدات داشته باشد که شهر میاندوآب نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین، بررسی هم‌افزایی تهدیدات و افزایش آسیب‌ها و خطرات در زمان بحران‌های نظامی، از اهمیت خاصی برخوردار است. ازاین‌رو، این تحقیق با هدف بررسی نقش‌آفرینی کاربری مذهبی (مساجد، حسینیه‌ها و تکایا) در پدافند غیرعامل شهری انجام گرفته است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات از نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و از ابزارهای نزدیک‌ترین همسایگی و تحلیل شبکه استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که نحوۀ توزیع این کاربری‌ها در سطح شهر تصادفی است. همچنین، نتایج روش تحلیل شبکه نیز نشان‌دهندۀ دسترسی بیشتر ساکنان شهر به این کاربری‌ها است، درحالی‌که نتایج بررسی میزان سرانه‌های مذهبی نشان داد که میزان سرانۀ مذهبی شهر با توجه به میزان پیشنهادی طرح جامع و همچنین، استانداردهای موجود مطابقت ندارد و با وجود دسترسی مناسب به این کاربری از استفاده از آن محروم هستند.

کلیدواژه‌ها

پدافند غیرعامل؛ تحلیل شبکه؛ کاربری مذهبی؛ میاندوآب

مراجع

1. اخباری، م. و احمدی مقدم، م. (1393). بررسی پدافند غیرعامل در مدیریت شهری. ژئوپلتیک، 10 (2)، 142-126.

2. پوراحمد، ا.، معروفی، ا.، شیخی، ع. و حمزه‌پور، ر. (1393). نقش کاربری مذهبی در برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل شهری (نمونۀ موردی: مساجد شهر بوکان). پژوهش‌نامۀ جغرافیای انتظامی، 2 (6)، 26-1.

3. پورمحمدی، م.، ملکی، ک.، شفاعتی. آ.، حیدری‌فر، م. و کرمی، م. (1394). پدافند غیرعامل و ضرورت ایجاد کاربری‌های چندمنظوره: رویکردی جدید در آینده‌نگری توسعه و امنیت پایدار شهری با تأکید بر زلزله‌خیزی شهر تبریز. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47 (2)، 231-209.

4. تجویدی.، گ. (1381). مکان‌یابی و برنامه‌ریزی محیط زیست با سامانۀ اطلاعات جغرافیایی. تهران: دانشگاه تهران.

5. جلالی فراهانی، غ. 1391)). چهار گفتار در باب پدافند غیرعامل. تهران: انتشارات محدث.

6. حسینی، س. ب. (1389). تدوین معیارهای اصلی پدافند غیرعامل در طراحی معماری ساختمان‌های عمومی. تهران: دانشگاه هنر.

7. حسینی، س. ع. و شهانقی، و. (1394). هماهنگ‌سازی فن تحلیلی swot از دیدگاه مطالعات پدافند غیرعامل. پدافند غیرعامل، 6 (21)، 66-57.

8. حیدریان، م. (1389). تحلیلی بر نابرابری توزیع خدمات فرهنگی با رویکرد عدالت اجتماعی با استفاده از GIS (مطالعۀ موردی: شهر زنجان). پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان. زنجان، ایران.

9. خانکشی‌پور، س. و حسن‌پور، ر. (۱۳۹۲). ارزیابی ایمنی شهر رشت از منظر پدافند غیرعامل. مجموعه‌مقالات همایش ملی معماری پایدار و توسعۀ شهری. بوکان: شرکت سازه کویر.

10. خمر، غ. و صالح گوهری، ح. (1392). برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل و مکان‌یابی پناهگاهای شهری با استفاده از منطق فازی (مطالعۀ موردی: منطقۀ یک شهری کرمان). جغرافیا و مطالعات محیطی، 2 (7)، 34-21.

11. زیاری، ک. (1380). برنامه‌ریزی پدافند و پناهگاه شهری. نشریه صفه، 11 (32)، 89-76.

12. دزفولی‌نژاد، م.، رانشادنیا، م. و تلوری، ع. (1393). بررسی ایدۀ ادغام کاربری مسجد و پناهگاه به‌منظور اجرای برنامه‌های پدافند غیرعامل در توسعۀ پایدار کلان‌شهرها. مجموعه‌مقالات اولین کنفرانس ملی توسعه عمرانی کلان‌شهرها با رویکرد سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی. اهواز: شهرداری اهواز.

13. سعیدی، ع. و ایران‌دوست، ع. (1390). ملاحظات پدافند غیرعامل در مکان‌یابی مراکز مذهبی (مساجد). پدافند غیرعامل، 2 (4)، 51-29.

14. سلطان‌زاده، ح. (1394). موقعیت مساجد جامع و ارتباط آن‌ها با سایر فضاهای مهم در شهرهای تاریخی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 48 (2)، 376-336.

15. هاشمی فشارکی، س. (1392). طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل. چاپ اول. تهران: انتشارات بوستان.

16. فرزاد بهتاش، م. و آقابابایی، م. (1390). مفاهیم پدافند غیرعامل در مدیریت شهری با تمرکز بر شهر تهران، مدیریت و مطالعات محیط زیست و امور بحران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.

17. فرزامشاد، م. و عراقی‌زاده، م. (1390). مبانی برنامه‌ریزی و طراحی شهر امن از منظر پدافند غیرعامل. تهران: انتشارات علم آفرین.

18. قرخلو، م. حسینی، س. (1386). شاخص‌های توسعۀ پایدار شهری. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 4 (8)، 178-157.

19. کامرانی، ح. و حسینی امینی، ح. (1391). کاربرد پدافند غیرعامل در ژئوپولتیک و برنامه‌ریزی شهری (شهرستان شهریار). نشریۀ جغرافیا، 10 (35)، 27-1.

20. مرکز آمار ایران. (1390). سرشماری عمومی نفوس مسکن سال 1390. تهران: مرکز آمار ایران.

21. مهدی، م. آزادی، ش. (1393). طراحی شهری و راهکارهای پدافند غیرعامل، طراحی شهری و راهکارهای پدافند غیرعامل. مجموعه‌مقالات همایش ملی معماری، عمران و توسعه نوین شهری. تبریز: کانون ملی انجمن‌های صنفی مهندسان معمار ایران.

22. مهندسان مشاور نقش محیط. (1392). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز. تبریز: مطالعات پدافند غیرعامل.

23. میزراگل‌تبار، م. و میرزا گل‌تبار، ع. (1390). مدیریت بحران و شریان‌های حیاتی و مکان‌یابی سازۀ امن در پدافند غیرعامل. مجموعه‌مقالات چهارمین کنفرانس ملی عمران (مقاوم‌سازی و حفظ بناهای ماندگار). تهران: دانشگاه علم و صنعت.

24. ناصری جهرمی، ر.، مرزوقی، ر.، کرباسیان، م.، ترک‌زاده، ج. و محمدی، م. (1394). برنامه‌های درسی آموزش پدافند غیرعامل: بررسی تطبیقی ایران، آمریکا، انگلستان، روسیه و استرالیا. مدیریت بحران، (87)، 97-96.

25. Alemi, R. (2008, November). [Study on unsustainable security based unsustainable development]. In A. Khamesan (Ed.), Paper proceeding of conference on human security in west Asia (ICHSWA), Birjand University, 107-118.

26. Ancey, C., Gervasoni, C., & Meunier, M. (2004). Computing extreme avalanches. Cold Regions Science and Technology, 39(2), 161–184.

27. Eckert, N., Parent, E., & Richard, D. (2007). Revisiting statistical–topographical methods for avalanche predetermination: Bayesian modelling for runout distance predictive distribution. Cold Regions Science and Technology, 49(1), 88–107.

28. Eckert, N., Parent, E., Faug, T., & Naaim, M. (2008). Optimal design under uncertainty of a passive defense structure against snow avalanches from a general Bayesian framework to a simple analytical model. Natural Hazards and Earth: System Sciences, 8, 1067–1081.

29. FEMA. (2003). Risk management series, risk assessment. FEMA 426, Retrived from: www.fema.gov.

30. Jalali, G. R., & Pearson Hashemi, S. J. (2007, February). Nagsh padafand geiramel va modiriyat bohran dar barnamerizi shahri [The role of passive defense and Crisis Management Planning]. Paper presented at the Third International Conference on Comprehensive Disaster Management Disaster: Tehran University.

31. Othman, A. A. (2016). The role of Nigerian civil defense corps in security administration in Nigeria: Challenges for the 21st century. Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS), 21(8), 456-145.

32. Parizady, T., & Hosseini- Amini, H. (2010). [Measures analysis of passive defense in turpentine analytical approach]. Journal of Urban Management, 26, 191-202.

33. Raphael, B., & Schwartzb, D. (2006). [Review regional development as a policy for growth with equity: The State of Ceara (Brazil) as a model]. Journal of Progress in Planning, 13, 140-155.