الگوهای دینی و سازگاری آن ها با مقتضیات زمان

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 3، دوره 42، شماره 1، خرداد 1389   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v42i1.11240

نویسنده

محمدمهدی زارعی^*

چکیده

اثبات فراتاریخی بودن الگوهای دینی، به مفهوم پذیرش تأثیر این الگوها در زندگی انسان ها به صورت دایمی است؛ بر این اساس، الگوهای دینی نه تنها در زمان حضور خویش الگو هستند بلکه علی رغم مقتضیات زمان، با در نوردیدن مرزهای تاریخی، خصلت الگویی خود را نمایان می سازند. در نگاه تاریخ محور الگوهای دینی، اسوه های دیروز از قبیل پیامبر (ص) نمی توانند الگویی برای امروز باشند، بنابراین سیرۀ آنان در موضوعات فلسفی، اخلاقی و سیاسی معاصر ساکت و با توجه به مقاصد شارع، ناظر به زمان خاص است! در این نگرش با حضور اندیشۀ مدرن، فهم فراتاریخی از کتاب و سنت ناصواب است.
اما در نگاه فراتاریخی ها، جاودانگی موضوعات اجتماعی در ابعاد فرهنگی، سیاسی، قضایی، دینی، اخلاقی، و... که معصومان (ع) تأسیس فرموده اند، مغلوب جبر زمان نمی شود و هر برداشتی بر خلاف آن، ناشی از پیش فرض های غلط ذهنی و تلقی های مادی از آموزه های دینی و نیز کم مایگی علمی و منطقی صاحبان این نگرش است.
به هر حال، دلایلی چون "قرآن و سنت" و "فطرت و عقل،" بر فراتاریخی بودن الگوهای دینی و نیز سازگاری آن ها با مقتضیات زمان تأکید دارند؛ توهم ناسازگاری مقتضیات زمان، با الگوهای دینی ریشه در عصری خارجیه دارد؛ بر این اساس سبک های قابل تعمیم از الگـوهای دینـی و تعیین جهت آن ها با کمک از روش معاصرسازی مدل زندگی آنان، توهم مذکور را مرتفع خواهد نمود.
کلیدواژه ها: تاریخی و فراتاریخی، الگو، مقتضیات زمان، معصومان، ثابت و متغیر.