بررسی حکم تکلیفی فعالیت در سیستم بازاریابی شبکهای ناسالم

فقه و اصول

مقاله 1، دوره 44، شماره 2 - شماره پیاپی 89، مرداد 1391، صفحه 9-39   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v1i1.4160

نویسندگان

بی بی رحیمه ابراهیمی^{* 1}؛ حسین ناصری مقدم²؛ محمدتقی فخلعی²؛ سعید محسنی³

¹دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

³استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بازاریابی شبکه‌ای یک روش توزیع فروش مبتنی بر طرح‌های سوددهی است و بازاریابی شبکه‌ای ناسالم، شکل انحراف یافتة آن است. در این سیستم به عضوگیری افراد اکتفا می‌شود و طبق طرح‌هایی هرمی، که شرکت ارائه می‌کند، سرمایة فرد عضو شده، میان مؤسس، افراد در رأس هرم و نزدیک به آن و شخص معرف تقسیم می‌شود. هر شخص این امکان را می‌یابد تا با گسترش دادن زیر مجموعة خود جایگاه بالاتری در هرم بیابد. در این بازاریابی تنها یک قرارداد به صورت «قرارداد پرداخت پاداش در مقابل جذب اعضاء» دیده می‌شود. در نوشتة حاضر بررسی حکم تکلیفی این قبیل فعالیت‌ها مورد توجه قرار گرفته، کوشش می‌شود در قالب ادلة عام و خاص، جواز یا حرمت آن مورد تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

بازاریابی شبکه‌ای؛ شرکت های هرمی؛ طرح هرمی؛ حکم تکلیفی

مراجع

ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1410ق.

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار الفکر للطباعۀ و النشر و التوزیع، بیروت، 1414ق.

اراکی، محمد علی، کتاب البیع، مؤسسه در راه حق، قم، 1415ق.

اردبیلی، احمد بن محمد، زبدۀ البیان فی احکام القرآن، المکتبۀ الجعفریۀ لإحیاءالآثار الجعفریۀ، تهران، بی تا.

ـــــــــــ، مجمع الفائدۀ و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1403ق.

إشتهاردى، على پناه، (1429ق) مدارک العروة، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، 1417.

آشتیانی، میرزا محمد حسن، کتاب القضاء، انتشارات ظهیر- کنگره علامه آشتیانی، بی جا، 1425ق.

اصفهانی، محمد حسین. حاشیۀ کتاب المکاسب، انوار الهدی، قم، 1418ق.

انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، دار الذخائر، قم، 1411ق.

ایروانی، علی بن عبدالحسین. حاشیۀ المکاسب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1406ق.

بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهیۀ، مؤسسه عروج، قم،1401ق.

بهبهانی، محمد باقر، حاشیۀ مجمع الفائدۀ و البرهان، مؤسسۀ العلامۀ المجدد الوحید البهبهانی، قم، 1417ق.

تایلر، جان، ام. و بابنر، جفری، ای. معیارهای علمی برای ارزیابی شرکت های بازاریابی شبکه‌ای(مترجمین: صاحبقدم، عاطفه و یوسفیان، جواد): نشر دعوت، تهران، 1385.

تبریزی، جواد، إرشاد الطالب إالی التعلیق علی المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم،1416ق.

تونی، فاضل، (1071ق) الوافیة فی الاصول، (بی‌جا) مجمع الفکر الاسلامی، 1415.

جارویس، کریستوفر، Finance & Development  مجله صندوق بین‌المللی پول(IMF) شماره 37، مارچ 2000، ترجمه از محمدافشار.

جوهرى، اسماعیل، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، دار العلم للملایین، بیروت، 1410ق.

حائری، سید کاظم، فقه العقود، مجمع اندیشه اسلامی، قم، 1423ق.

حسین قلی نوری، عبدالمهدی، حقوق بازاریابی شبکه‌ای، تهران، مؤسسه فکر بکر، 1386.

حسینی روحانی، سید محمد صادق، (معاصر) منتقی الاصول، قم، 1430ق.

حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامۀ فی شرح القواعد العلامۀ، دار احیاء التراث العربی. بیروت، بی‌تا.

حسینی مراغی، سید میر عبد الفتاح، العناوین الفقهیۀ، دفتر انتشارات اسلامی، قم،1417ق.

حکیم، سید محسن، مستمسک العروۀ الوثقی، مؤسسۀ دار التفسیر، قم،1416ق.

ـــــــــــ، نهج الفقاهۀ، انتشارات 22 بهمن، قم، بی تا.

حلی، حسین، بحوث فقهیۀ، مؤسسۀ المنار، قم،1415ق.

خمینى، امام روح اللّه، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، (بی‌تا).

ـــــــــــ، المــکاسب المحرمة، قم، مؤسسه تنظیـم و نشـر آثـار امـام خمینى قدس سره، 1415.

ـــــــــــ، المکاسب المحرمۀ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم، 1425ق.

ـــــــــــ، بدائع الدرر فی قاعدۀ نفی الضرر، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی­جا، 1414ق.

ـــــــــــ، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1421ق.

خمینى، سید مصطفى، مستند تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، (بی‌تا).

خوئی، ابو القاسم، المستند فی شرح العروۀ الوثقی، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.

ـــــــــــ، مبانی عروۀ الوثقی، منشورات مدرسۀ دارالعلم، قم، 1409ق.

ـــــــــــ، مصباح الفقاهۀ(تقریرات محمد علی توحیدی)، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.

روحانی، سید محمد صادق، فقه الصادق علیه السلام، بی نا، بی جا، بی تا.

ـــــــــــ، فقه المسائل المستحدثۀ، حدیث دل، تهران، 1425ق.

زبیدی، سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، دار الفکر للطباعۀ و النشر و التوزیع، بیروت، 1414ق.

زرگر، محمد رضا، بازاریابی شبکه‌ای بایدها و نبایدها ( با مقدمۀ دکتر محمد زرگر) تهران، انتشارات بهینه، 1385.

سالاری، مهرداد(گردآورنده)، سیر پیش رفت در صنعت بازارداری شبکه‌ای، مجموعۀ مقالاتی دربارۀ نتورک مارکتینگ، پشوتن، تهران، 1386.

سبزواری، سید عبد الأعلی، مهذب الأحکام، مؤسسۀ المنار، قم،1413ق.

سبزواری، محمد باقر، کفایۀ الأحکام، انتشارات مهدوی، اصفهان، بی تا.

سیستانی، سید علی، قاعدۀ لاضرر و لاضرار، بی نا، بی جا، بی تا.

شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، کتاب فروشی مفید، قم، بی تا.

ـــــــــــ، اللمعۀ الدمشقیۀ فی فقه الإمامیۀ، دار التراث- الدار الإسلامیۀ، بیروت،1410ق.

شهیــد ثانی، زین الدین،  مسالک الأفهام إلی تنقیــح شرایع الإسلام، مـؤسسۀ المعارف الإسلامیـــۀ،

شهیدی تبریزی، میرزا فتاح، هدایۀ الطالب إلی اسرار المکاسب، چاپخانه اطلاعات، تبریز، 1375.

طبرسی، فضل بن حسن،  مجمع البیان فی تفسیر القرآن، (بی‌جا)، دار المعرفة، 1408.

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیۀ، المکتبۀ المرتضویۀ لإحیاء الآثار الجعفریۀ، تهران،1387.

عراقی، ضیاء الدین، شرح تبصرۀ المتعلمین، دفتر انتشارات اسلامی، قم،1414ق.

ـــــــــــ، کتاب القضاء، بی نا، قم، بی تا.

علامه حلی، حسن بن یوسف ، (726ق) قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413.

ـــــــــــ، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1410ق.

علیان نژادی دامغانی، ابوالقاسم، بازاریابی شبکه ای یا کلاهبرداری مرموز، مدرسة الامام علی ابن ابی طالب، قم،  1386.

قم،1413ق

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران، 1383.

کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، انوار الفقاهۀ - کتاب الوقف، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف،1422ق.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیۀ، تهران، 1407ق.

کینگ، چارلز و رابینسن، جیمز، حرفۀ نو(مترجم: عربشاهی، نیما)بی نا، بی جا، 1384.

گلپایگانی، سید محمد رضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، دار القرآن الکریم، قم، 1412ق.

لاری، سید عبد الحسین، التعلیقۀ علی المکاسب، مؤسسۀ المعارف الإسلامیۀ، قم،1418ق.

مجاهد، سید محمد، مفاتیح الأصول، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، بی جا، بی تا.

محقق حلی، نجم الدین محمد بن الحسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیۀ، مؤسسۀ المطبوعات الدینیۀ، قم، 1418ق.

ـــــــــــ، شرایـــع الإسلام فی مسائل الحلال و الحــرام، مؤسسـه اسماعیلیان، قم، 1408ق.

مظفر، محمد رضا، الحاشیۀ علی البیع و الخیارات،بی نا، بی جا، بی تا.

معلوف، لوییس، المنجد فی اللغۀ و الأعلام، دار المشرق، بیروت، 1978م.

مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیۀ، مدرسه امام امیر المؤمنین(ع)، قم،1411ق.

نائینی، میرزا محمد حسین، المکاسب و البیع، دفتر انتشارات اسلامی. قم،1413ق.

ـــــــــــ، منیۀ الطالب فی حاشیۀ المکاسب،: المکتبۀ المحمدیۀ، تهران، 1373.

نجفی، بشیر حسین، بحوث فقهیۀ معاصرۀ، دفتر حضرت آیۀ الله نجفی، نجف، 1427ق.

نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بی تا.

نصراللهی، محمد رضا، کلاهبرداری نوین در غالب طرحهای هرمی، نشر کارآگاه وابسته به پلیس آگاهی، بی جا،  1386.

سایت تخصصی nms.