تأثیر سطوح مصرف نهاده بر بانک بذر علفهای هرز در مزارع گندم مشهد

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 9، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5، 1384، صفحه 89-102   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v3i1.1295

نویسندگان

علیرضا کوچکی^* ؛ مهدی نصیری محلاتی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این تحقیق ترکیب گونه‌ای بانک بذر علفهای هرز مزارع گندم در سه نظام زراعی کم نهاده، متوسط نهاده و پر نهاده مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور از هر یک از سطوح نهاده‌ها، دو مزرعه بر اساس میزان مصرف کود‌های شیمیایی، سموم (بویژه علفکش) و شدت خاکورزی انتخاب و خاک مزارع در 40 نقطه که بصورت سیستماتیک انتخاب شدند تا عمق 30 سانتی‌متری نمونه گیری شد. نمونه گیری طی دو مرحله در بهار (ابتدای فصل رشد) و پاییز (انتهای فصل رشد) انجام گرفت و بذور موجود در بانک بذر با استفاده از روشهای استاندارد شناسایی و شمارش شدند. بطور کلی در دو تاریخ نمونه گیری و سه سطح نهاده مجموعا 18 گونه در بانک بذر علفهای هرز شناسایی شد که عمدتا از گونه‌های پهن برگ یکساله بودند. البته تنوع گونه‌ای بانک بذر بر اساس شاخص شانون بسیار پایین و در کلیه موارد کمتر از یک بود با این وجود بانک بذر نظام کم نهاده در هر دو نمونه گیری نسبت به سایر سطوح نهاده‌ها تنوع بیشتری داشت. شاخص تشابه سورنسون برای مقایسه ترکیب گونه‌ای در دو نمونه گیری بیشترین شباهت را بین بانک بذر مربوط به سطوح یکسان مصرف نهاده‌ها نشان داد و با تغییر سطح مصرف نهاده از شباهت گونه‌ای بین بانک بذر علفهای هرز کاسته شد. بیشترین اندازه بانک بذر در کمترین سطح مصرف نهاده مشاهده شد و با افزایش مصرف نهاده‌ها اندازه بانک بذر علفهای هرز بطور معنی داری کاهش یافت. در هر سه سطح مصرف نهاده‌ها رابطه رگرسیون خطی و معنی داری بین اندازه بانک بذر در ابتدا و انتهای فصل رشد مشاهده شد. شیب خط رگرسیون برای نظام‌های کم، متوسط، و پر نهاده به ترتیب معادل 77/0، 54/0 و 47/0 بود. این نتایج نشان می‌دهد که در نظام پر نهاده به ازای هر بذر علف هرز در ابتدای فصل، 47/0 بذر در بانک بذر انتهای فصل وجود خواهد داشت، به عبارت دیگر در این سطح از مصرف نهاده‌ها تنها 47% از ساختار بانک بذر در پایان فصل رشد تجدید خواهد شد. بر این اساس نتیجه گیری شد که در سیستم‌های کم نهاده به دلیل امکان تکمیل چرخه زندگی علفهای هرز، بانک بذر این گیاهان ساختار خود را تا حد زیادی تجدید می‌کند در حالیکه با افزایش میزان مصرف نهاده‌ها از جمله علفکش‌ها، قدرت تجدید ساختار بانک بذر بشدت کاهش می‌یابد.