ظهور دین‌داری گزینشی در میان دختران جوان شهر مشهد: ارایۀ یک نظریۀ زمینه‌ای

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 28، اسفند 1395، صفحه 1-22   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v13i2.32095

نویسندگان

سیده سمانه امیری؛ احمدرضا اصغرپور ماسوله^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

برخوردهای میان الگوهای زندگی سنتی-ایرانی با الگوهای زندگی غربی را به‌روشنی در جامعۀ امروز ایران می‌توان دید. دین‌داری اسلامی با الگوهای سنتی حیات اجتماعی ایرانی پیوند خورده است؛ آن‌چنان که جلوه‌های آن را می‌توان در ابعاد مختلف سبک زندگی ایرانیان یافت. در سبک زندگی ایرانی، محوریت با الگوهای دینی است و اغلب همه چیز در راستای ارزش‌های دینی سنتی جهت‌گیری شده است. یکی از مهم‌ترین نظام‌های ارزشی هر جامعه‌ای دین است که برای استواری خود نیاز به بازتولید آن در نسل‌های بعدی دارد. به نظر می‌رسد در جامعۀ نوین ایران، نقش دین در شکل‌دادن به سبک زندگی به‌خصوص سبک زندگی جوانان تغییر کرده است. به همین منظور، در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از روش نظریۀ زمینه‌ای و مصاحبه با جوانان دختر در شهر مشهد به فهم نوع دین‌داری در سبک زندگی ایشان رسید. بر این اساس، نمونه‌گیری هدف‌مند و با ملاک اشباع نظری هفت نفر از دختران شهر مشهد از تیپ‌های مختلف انتخاب شدند. یافته‌های به‌دست‌آمده شامل پنج مقولۀ عمده است که عبارت‌اند از مدارا، سلیقۀ فردی، کارآمدی بیشتر مادی، دوگانگی هویتی و سنت‌ستیزی. مقولۀ هسته‌ای نیز در این مقاله »دین‌داری گزینشی» است که دربرگیرندۀ مقولات فوق می‌باشد. دین‌داری گزینشی به این معناست که افراد در هر موقعیتی که قرار می‌گیرند و با توجه به شرایط موجود ممکن است از قسمتی از دین که با آن موافق هستند، پیروی کنند و بخش‌هایی از دین را که به اصطلاح مانع رسیدن آن‌ها به منافعشان می‌شوند را کنار می‌گذارند.

کلیدواژه‌ها

دین داری؛ جوانان؛ سبک زندگی؛ دین داری گزینشی؛ نظریۀ زمینه ای

مراجع

1. اباذری، ی. و چاوشیان، ح. (1381). از طبقۀ اجتماعی تا سبک زندگی. نامۀ علوم اجتماعی، 10 (20)، 27-3

2. اشتراوس، ان. و کوربین، ج. (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ کیفی. (ا. افشار، مترجم). تهران: نشر نی

3. اورعی، غ ر. (1390). بررسی جامعه‌شناختی شیوۀ تصمیم‌گیری و دلایل پس‌انداز مردم مشهد. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران

4. آرون، ر. (1377). مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. (ب. پرهام، مترجم). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی

5. آزاد ارمکی، ت. (1386). زندگی روزمره در ایران. زندگی روزمره، قدرت و فرهنگ. تهران: جهاد دانشگاهی تهران

6. آهنکوب نژاد، م. (1388). بررسی میزان تقیّد به دین در جوانان اهواز. پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 1 (3)، 24-1

7. بوستانی، د. و محمدپور، ا. (1388). بازسازی معنائی جهت‌گیری جنسیتی پسران نسبت به دختران (ارایۀ یک نظریۀ زمینه‌ای). مطالعات راهبردی زنان، 11 (44)، 142-111

8. تافلر، ا. (1372). شوک آینده. (ح. کامرانی، مترجم). تهران: نشر مترجم

9. توسلی، غ. و مرشدی، ا. (1385). بررسی سطح دین‌داری و گرایش‌های دینی دانشجویان (مطالعۀ موردی: دانشگاه صنعتی امیرکبیر). مجلّۀ جامعه‌شناسی ایران، 7 (4)، 118-96

10. خدامی، ع. (1391). دلالت‌هایی بر روند فردی‌شدن امر دینی در ایران: مطالعۀ موردی جوانان شیراز. مجلّۀ مطالعات اجتماعی ایران، 7 (1)، 59-30

11. خواجه نوری، ب؛ ریاحی، ز. و مساوات ا. (1391). رابطۀ سبک زندگی با میزان دین‌داری جوانان، مورد مطالعه: جوانان شیراز. فصل‌نامۀ تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، 7 (20). 130-103

12. دورکیم، ا. (1373). قواعد روش جامعه‌شناسی.(ع. م. کاردان، مترجم). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی

13. ربانی، ر و رستگار، ی. (1387). جوان، سبک زندگی و فرهنگ مصرفی. ماه‌نا‌مۀ مهندسی فرهنگی، 3 (23 و 24)، 53-44

14. رفیع پور، ف. (1387). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی. تهران: شرکت سهامی انتشار

15. روشه، گ. (1380). تغییرات اجتماعی. (م. وثوقی، مترجم). تهران: نشر نی

16. زاکرمن، ف. (1384). درآمدی بر جامعه‌شناسی دین. (خ. دیهیمی، مترجم). تهران: لوح فکر

17. سراج زاده، س. ح. و پویافر، م. ر. (1387). دین و نظم اجتماعی: بررسی رابطۀ دین‌داری با احساس آنومی و کج‌روی در میان نمونه‌ای از دانشجویان. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، 16 (63)، 105-71

18. سفیری خ و غفوری، م. (1388). بررسی هویت دینی و ملّی جوانان شهر تهران با تأکید بر تأثیر خانواده. پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 1 (2)، 27-1

19. شجاعی زند، ع. (1384). مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران. جامعه‌شناسی ایران، 6 (1)، 66-34

20. فلیک، ا. (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی. (ه. جلیلی، مترجم). تهران: نشر نی

21. گیبینز، ج. و ریمر، ب. (1381). سیاست پست مدرنیته. (م. انصاری، مترجم). تهران: گام نو

22. گیدنز، آ. (1377). جامعه‌شناسی. (م. صبوری، مترجم). تهران: نشر نی

23. گیدنز، آ. (1382). تجدّد و تشخّص (جامعه و هویت شخصی در عصر جدید). (ن. موفقیان، مترجم). تهران: نشر نی

24. لیتل، د. (1373). تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی به فلسفۀ علم‌الاجتماع. (ع. سروش، مترجم). تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط

25. محمدپور، ا. (1390). ضدروش. تهران: نشر جامعه‌شناسان

26. محمدپور، ا. و ایمان، م. ت. (1387). بازسازی معنایی پیامدهای تغییرات اقتصادی در منطقۀ اورامان تخت کردستان ایران: ارایۀ یک نظریۀ زمینه‌ای. فصل‌نامۀ علمی‌پژوهشی رفاه اجتماعی، 7 (28)، 213-191

27. محمدپور، ا.، رضایی، م.، پرتوی، ل. و صادقی، ر. (1388). بازسازی معنایی تغییرات خانواده به شیوۀ نظریۀ زمینه‌ای. فصل‌نامۀ خانواده‌پژوهی، 5 (19)، 332-310

28. مهدوی کنی، م. (1387). دین و سبک زندگی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع )

29. میر سندسی، م. (1390). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی دین و انواع دین‌داری. تهران: جامعه‌شناسان

30. وریج کاظمی، ع. و فرجی، م. (1382). عرفی‌شدن و زندگی روزمره. نامۀ علوم اجتماعی، 11 (1)، پیاپی 21، 269-243

31. Ali Shah, A. (2004). Self-religiosity, father’s attitude and religious education in the moral behaviour of adolescents. Psychology & Developing Societies, 16(2), 187-207

32. Brayant, A., & Charmaz, K. (2007). The sage handbook of grounded theory. London: Sage Publication

33. Chu, D. C. (2012). The links between religiosity, childhood sexual abuse, and subsequent marijuana use: An empirical inquiry of a sample of female college students. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 56(6), 937-954

34. Clark, A. (2005).Situational analysis (Grounded theory after postmodern turn). London: Sage Publications

35. Duriez, B., Soenens, B., Neyrinck, B., & Vansteenkiste, M. (2009). Is religiosity related to better parenting? Disentangling religiosity from religious cognitive style. Journal of Family Issues, 30 (9), 1287-1307

36. Gannon, K., Becker, T., & Moreno, M. (2013). Religion and sex among college freshmen. Journal of Adolescent Research, 28(5), 535-556

37. Gebauer, J. E., Paulhus, D. L., & Neberich, W. (2013). Big Two personality and religiosity across cultures: Communals as religious conformists and agentics as religious contrarians. Social Psychological and Personality Science, 4(1), 21-30

38. Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity: Self and society in the late modern age. California: Stanford University Press

39. Glaser, B., & Strauss, A. (1967). Discovery of grounded theory. Chicago: Aldine

40. Ritchie, J., & Lewis, J. (2003).Qualitative research practice: A guide for social science students and researchers. London: Sage