ارزیابی زیست پذیری محله های منطقه 12 شهر تهران

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1397، صفحه 45-70   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i1.65128

نویسندگان

فروغ خزاعی نژاد^{* 1}؛ محمد سلیمانی مهرنجانی²؛ احمد زنگانه²

¹دانشگاه کوثر بجنورد

²دانشگاه خوارزمی

چکیده

زیست پذیری شهری طی دهه های اخیر در چارچوب گفتمان پایداری و دیدگاه بوم شناختی مورد اقبال شهرشناسان و برنامه ریزان شهری قرار گرفته است. این تحقیق با تاکید بر شهروندان ساکن در منطقه 12 شهر تهران و با هدف شناخت وضعیت زیست پذیری انجام شده است. این منطقه در سال 1394بالغ بر 244000 نفر جمعیت داشته که در 6 ناحیه و 13 محله سکونت داشته اند. از این میان تعداد 383 خانوار به تفکیک محله و با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدند؛ آنگاه با روش خوشه ای فضایی و سپس تصادفی ساده مورد پرسشگری قرار گرفتند. الگوی حاکم بر تحقیق "توصیفی تحلیلی" است. تحقیق شش بعد اقتصاد شهری، اجتماعی، زیست محیطی، خدماتی و زیرساختی، مدیریت شهری و تاریخی را در قالب 20 شاخص و 94 گویه مورد بررسی و برای تجزیه و تحلیل یافته ها از آزمون های "T-Test"، "ANOVA"، "Tuky HSD" و برای شناخت الگوی فضایی، از نرم افزار GIS و ابزارهای جانبی آن استفاده کرده است. نتایج پژوهش نشان داد، بعد "خدمات و زیرساخت ها" و "اجتماعی" بالاتر از حد متوسط و چهار بعد دیگر، پایین تر از حد متوسط قرار دارند. مطالعه همچنین نشان داد که الگوی فضایی زیست پذیری منطقه دارای جهت شمالی-جنوبی است؛ بدین معنا که زیست پذیری در محله های شمالی وضعیت بهتری نسبت به محله های جنوبی دارد. در مجموع محله های منطقه 12 از نظر معیارهای زیست پذیری، سطحی پایین دارند و تنها محله سنگلج واقع در نیمه غربی در شرایط نسبتا مطلوبی قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

زیست پذیری؛ ارزیابی؛ پایداری شهری؛ منطقه 12 شهر تهران

مراجع

1. آذری، ن. (1392). تجربه مدرنیته به روایت فضاهای تجاری شهر تهران، تهران: انتشارات تیسا.

2. پورطاهری، م. (1394). کاربرد روش های تصمیم گیری چند شاخصه در جغرافیا، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سمت.

3. جوان فروزنده، ع و مطلب، ق. (1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن، مجله هویت شهر، (8)، 38-27.

4. خزاعی نژاد، ف. (1394). تحلیل زیست پذیری بخش مرکزی شهر تهران (مورد پژوهش: محله های منطقه 12)، رساله دکتری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

5. روحی، م. (1381). بررسی تحولات کالبدی بخش مرکزی شهر تهران با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی مورد مطالعه: منطقه 11، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

6. زنگانه، ا. (1392). تبیین پژمردگی شهری در منطقه 12 شهر تهران، رساله دکتری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

7. سلیمانی مهرنجانی، م. تولایی، س. رفیعیان، م. زنگانه، ا.، و خزاعی نژاد، ف. (1395). زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص ها، مجله پژوهش های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، (5)، 50-27.

8. سیف الدینی، ف. (1379). گسترش حومه ای شهرها، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (59-58)، 212-200.

9. فاضل نیا، غ. حکیم دوست، ی.، و بلیانی، ی. (1393). راهنمای جامع مدل های کاربردی GIS در برنامه ریزی های شهری، روستایی و محیطی، چاپ سوم، جلد اول، تهران: انتشارات آزادپیما.

10. فلامکی، م.م. (1389). باززنده سازی بناها و شهرهای تاریخی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

11. کلانتری، م. قصری، م. جباری، م. قزلباش، س. (1392). بررسی جغرافیایی جرایم در بخش مرکزی شهرها(مورد مطالعه: بزه قاچاق و سوء مصرف مواد مخدر در بخش مرکزی شهر تهران)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (102)، 32-13.

12. کوکبی، ا. پورجعفر، م.ر.، و تقوایی، ع. ا. (1384). برنامه ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری تعاریف و شاخص ها، جستارهای شهرسازی، (12)، 13-6.

13. مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تهران: مرکز آمار ایران.

14. مهندسان مشاور باوند الف. (1381). بررسی مسائل توسعه شهری منطقه 12 تهران؛ مطالعات کاربری زمین، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران.

15. مهندسان مشاور باوند ب. (1381). بررسی مسائل توسعه شهری منطقه 12 تهران؛ مطالعات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران.

16. مهندسان مشاور باوند ج. (1381). بررسی مسائل توسعه شهری منطقه 12 تهران؛ مطالعات مسکن، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران.

17. Andrews-Clinton, J. (2001). Analyzing Quality-of-Place. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 28(2), 201-217.

18. Faiz, A., Faiz, A., Wang, W., & Bennet, Ch. (2012). Sustainable rural roads for livelihoods and livability, Journal Procedia - Social and Behavioral Sciences, (53), 1-8.

19. Jacobs, A., & Appleyard, D. (1987). Toward an Urban Design Manifesto.American Planning Jounal, 53(1),112-120.

20. Larice, M. (2005). Great neighborhoods: The Livability and morphology of High density neighborhoods in Urban North America, Doctor of Philosophy in City and Regional Planning, University Of California, Berkeley, Professor Michael Southworth.

21. Lennard, H. L. (1997). Principles for the Livable City, International Making Cities Livable Conferences, California, USA: Gondolier Press.

22. Lynch, K .(1961). image of the city. Cambridge ma, USA: MIT press.

23. Lynch, K .(1981). Good city form. Cambridge ma, USA: MIT press.

24. Myers, D. (1988). Building K now ledge about Quality of Life for Urban Planning. Journal of the American Planning Association, 54(3), 347-358.

25. Rogerson, R. (1999). Quality of Life and City Competitiveness, Urban Studies, 36(5), 969-985.

26. Salzano, E. (1997). Seven Aims for the Livable City, International Making Cities Livable Conferences. California, USA: Gondolier Press.

27. Throsby, D. (2005), cultural heritage as financial asset in strategies for urban development and poverty alleviation, international conference for integrating urban knowledge & practice, Gothenburg Sweden, 2-14.