برّرسی تأثیرات دین‌داری و عزّت‌نفس بر مصرف نمایشی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه تبریز)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 28، اسفند 1395، صفحه 23-44   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v13i2.36685

نویسندگان

خدیجه حاتمی^{* 1}؛ توکل آقایاری هیر²؛ ایوب امیرکواسمی²

¹دانشگاه الزهراء

²دانشگاه تبریز

چکیده

مصرف ‌نمایشی از جمله مطرح‌ترین مسائل نوپدید اجتماعی در عصر حاضر به شمار می‌رود، نوعی از مصرف که نه لزوماً برای رفع نیازهای زیستی؛ بلکه برای برآوردن اهداف اجتماعی صورت می‌گیرد. تحقیق حاضر به برّرسی تأثیرات متغیّرهای عزّت‌نفس، دین‌داری، جنسیت و دورۀ ‌تحصیلی در گرایش به مصرف ‌نمایشی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز پرداخته است. در این راستا، با استفاده از روش پیمایش، 378 نفر از دانشجویان بر حسب دانشکده/‏ جنسیت به شیوۀ نمونه‌گیری طبقه‌ای انتخاب و مورد برّرسی قرار گرفتند و جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای SPSS وLISREL استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که میانگین گرایش به مصرف نمایشی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز در سطح پایین‌تر از حدّ متوسّط قرار دارد. براساس تحلیل‌های دومتغیّره، متغیّرهای عزّت‌ نفس، دین‌داری و دورۀ ‌تحصیلی دارای رابطۀ منفی معنی‌داری با مصرف نمایشی هستند؛ امّا متغیّر جنسیت (مردبودن) پاسخ‌گویان، رابطۀ معناداری با مصرف نمایشی نشان نداد. نتایج مدل ساختاری برازش داده شده، نشان‌دهندۀ تأثیر مثبت غیرمستقیم جنسیت (از طریق تأثیرگذاری منفی بر متغیّرهای عزّت‌ نفس و دین‌داری) بر مصرف نمایشی است و تأثیر منفی معنی‏دار متغیّرهای عزّت‌ نفس و دین‌داری و دورۀ تحصیلی بر مصرف نمایشی مشاهده شد. هم‌چنین، سطح تحصیلات دارای تأثیر معنی‌دار مثبتی بر عزّت‌ نفس می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مصرف نمایشی؛ دین‌داری؛ عزّت ‌نفس؛ جنسیت

مراجع

1. ادیبی، م. و کریمی، ی. (1391). برّرسی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و نوع مصرف با تأکید بر موسیقی، فیلم کتاب. دوفصل‌نامۀ جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، (1)، 26-1

2. ارونسون، ا. (1377). روان‌شناسی اجتماعی. (ح. شکرکن، مترجم). تهران: انتشارات رشد

3. الیاسی، م. (1390). برّرسی عوامل مؤثّر بر مصرف کالاهای فرهنگی در بین جوانان. جامعه‌پژوهی فرهنگی، 2 (2)، 76-55

4. باکاک، ر. (1381). مصرف. (خ. صبری، مترجم). تهران: نشر شیرازه

5. بیابان‌گرد، ا. (1373). روش‌های افزایش عزّت ‌نفس در کودکان و نوجوانان. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان

6. حاتمی، خ. (1392). عوامل مرتبط با مدگرایی، با تأکید بر نقش آگاهی از خشونت نمادین بودگی مد (مورد مطالعه: دانشجویان کارشناسی دانشگاه تبریز). پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز. تبریز، ایران

7. حاتمی، خ. (1394). برّرسی رابطۀ بین هم‌رهنگی، تشخّص‌طلبی و طبقۀ اجتماعی- اقتصادی با میزان مدگرایی (مورد مطالعه: دانشجویان کارشناسی دانشگاه تبریز). جامعه‌شناسی کاربردی، 26 (4)، پیاپی 60، 212-199

8. ربانی، ر. و رستگار، ی. (1387). جوان، سبک زندگی و فرهنگ مصرفی. مهندسی فرهنگی، 3 (1)، 53-44

9. ریحانی، ن. (1388). الگوی یک‌پارچۀ مصرف نمادین. نشریۀ تدبیر، (209)، 44-43

10. سعیدی، ع. (1384). بازاندیشی مصرف‌کننده یا مصرف تظاهری در ارتباطات سیّار. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (4)، 96-79

11. سلملیان، ز. و کاظم نژاد، ا. (1393). هم‌بستگی عزّت ‌نفس با موفّقیت تحصیلی در دانشجویان. پرستاری و مامایی جامع‌نگر، 24 (71)، 47-42

12. سید من، ا. (1392). (ه. جلیلی، مترجم). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. تهران: نشرنی

13. شجاعی زند، ع. (1384). مدلی برای سنجش دین‌داری. نامۀ جامعه‌شناسی ایران. 6 (1)، 66-34

14. غلامرضایی، ع. (1389). مبانی مصرف‌گرایی در دنیای جدید و اصول مصرف در اسلام. پژوهش‌های ارتباطی، 17 (1)، پیاپی 61، 30-11

15. فاضلی، م. (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: انتشارات صبح صادق

16. مدیری، ف. و آزاد ارمکی، ت. (1392). جنسیت و دین‌داری. جامعه‌شناسی کاربردی، 24 (3)، پیاپی 51، 14-1

17. ملکی، ا. و کریمی، ل. (1390). برّرسی رابطۀ دین‌داری با نگرش و رفتار مصرف آب در بین شهروندان زنجان. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب. یزد: مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی

18. ممتاز، ف. (1383). معرّفی مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو. پژوهشگاه علوم انسانی، (42-41)، 160-149

19. موحد، م. (1389). رسانه، جنسیت و مصرف‌گرایی. مطالعات راهبردی زنان، 12 (47)، 40-7

20. وبلن، ت. (1383). نظریۀ طبقۀ مرّفه. (فرهنگ ارشاد، مترجم). تهران: نشر نی

21. وزیری، ه. (1391). مصرف نمایشی پوشاک و عوامل مؤثّر بر آن (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دبیرستانی شاهرود نمونه)، علوم اجتماعی، 9 (2)، 198-183

22. Bergman, A. (2010). Conspicuous consumption-a study of prestige-related consumer behavior (Unpublished Master’s thesis). Lund University, Lund, Sweden

23. Chung, E., & Fischer, E. (2001). When conspicuous consumption becomes inconspicuous: The case of the migrant Hong Kong consumers. Journal of Consumer Marketing, 18(6), 474-487

24. Hirsch, P. M. (1972). Processing fads and fashions: An organization-set analysis of cultural industry systems. American journal of sociology, 77(4), 639-659

25. Kaus, W. (2013). Conspicuous consumption and race: Evidence from South Africa. Journal of Development Economics, 100(1), 63-73

26. Mason, R. S. (1980). Conspicuous consumption: A study of exceptional consumer behavior. Salford: University of Salford. Mason, R. (1984). Conspicuous consumption: A literature review. European Journal of Marketing, 18(3), 26-39

27. Pandey, M. K. (2013). Conspicuous consumption and satisfaction over the life cycle (Published master’s thesis). Australian National University, Canberra, Australia

28. Stillman, T. F., Fincham, F. D., Vohs, K. D., Lambert, N. M., & Phillips, C. A. (2012). The material and immaterial in conflict: Spirituality reduces conspicuous consumption. Journal of Economic Psychology, 33(1), 1-7

29. Sundie, J. M., Kenrick, D. T., Griskevicius, V., Tybur, J. M., Vohs, K. D., & Beal, D. J. (2011). Peacocks, Porsches, and Thorstein Veblen: Conspicuous consumption as a sexual signaling system. Journal of Personality and Social Psychology, 100(4), 664-680

30. Trigg, A. B. (2001). Veblen, Bourdieu, and conspicuous consumption. Journal of Economic Issues, 35(1), 99-115

31. Veblen, T. (2000). The theory of the leisure class: An economic study in the evolution of institutions. New York: B. W. Huebsch