تدوین الگوی برنامه ریزی راهبردی محله محور با تأکید بر رویکرد شهر سالم (مطالعه موردی: محله ساربان شهر بجنورد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1397، صفحه 93-111   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i1.56662

نویسندگان

فرزانه شیخ زاده^* ؛ محمود محمدی؛ احمد شاهیوندی

دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

هدف اصلی پژوهش، برنامه ریزی راهبردی مبتنی بر مؤلفه های سلامت در محله ی ساربان می باشد. این پژوهش به روش توصیفی-  تحلیلی صورت پذیرفته و از نوع پژوهش های کاربردی است. بدین منظور ابتدا شاخص های سنجش سلامت محله ای تدوین و سپس داده های حاصل از سنجش مؤلفه های سلامتی به شیوه تحلیل استراتژیک جهت فرآیند برنامه ریزی راهبردی مشخص گردید. برای ارائه راهبردها از روش سوات و برای تعیین اولویت آن ها از ماتریس کمی برنامه ریزی راهبردی(QSPM) استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که برخورداری از سلامت عمومی، درصد پایین افسردگی، موقعیت ممتاز مکانی در شهر، قابلیت ایجاد فضاهای باز و عمومی، امکان یکپارچگی شبکه حمل ونقل همگانی، از مهم ترین نقاط قوت و فرصت، تمایل کم به استفاده از دوچرخه و حمل ونقل عمومی، درصد مشارکت پایین ساکنان، ارزش اقتصادی پایین زمین، نامطلوبیت خدمات و امکانات ساربان محله نسبت به سایر محلات بجنورد نیز از مهم ترین نقاط ضعف و تهدید محله محسوب می شوند. با توجه به نتایج حاصل از تحلیل این عوامل، برنامه ریزی راهبردی مبتنی بر سلامت در محله ساربان منوط به اتخاذ راهبردهای اقتضایی می باشد که برنامه های اجرایی مناسب آن نگاشته شد.  بروز نابرابری  در محلات، کیفیت هایی را از شهرهای کنونی دریغ ساخته که شهروندان و محیطی سالم در رأس آن ها قرار دارد. ادامه روند موجود منجر به ازدست رفتن فرصت های شهربجنورد برای دستیابی به توسعه پایدار، پیامدهایی نظیر آلودگی، چالش های مدیریتی، افزایش هزینه های زیرساختی و اثرات منفی بر کل سیستم شهر محسوب می شود .بدین ترتیب لزوم دیدی راهبردی با رویکردی نوین چون شهر سالم را مشخص می کند.

کلیدواژه‌ها

برنامه ریزی راهبردی؛ مؤلفه های شهرسالم؛ محله سالم؛ QSPM؛ ساربان محله

مراجع

1. احمدی، ح. (1378). ریشه های پیدایش ایده شهر سالم. فصلنامه بین المللی فنی و مهندسی ساخت شهر. شماره 6 و7 . 1-9.

2. اعتماد،گ. بهزادفر، م. رفیعیان، م. کاظمیان ،غ. ملکی، ق. و منصوریان، ماه‌فرید. (1386). تهیه طرح و انواع طرح ها. تهران: دفتر نشر معانی.

3. افشار، م. (1390). ارزیابی شاخص های شهر سالم (مطالعه موردی: منطقه 3مشهد). (پایان‌نامه منتشرنشدة کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری). دانشگاه فردوسی مشهد. ایران.

4. بارتون، ه. و تسورو، ک. (1389). ترجمه میترا عطاریان. برنامه ریزی شهری سالم. تهران: نشر مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر.

5. پاپلی یزدی، م. رجبی سناجردی، ح. (1390). نظریه های شهر و پیرامون. تهران: انتشارات سمت. مرکز تحقیق و توسعه ی علوم انسانی.

6. پگی، ا. و آگیس، ت. (1387). ترجمه مهدی دهقان منشاوی. به سوی شهرهای سالم : نقش دولتهای محلی در ترویج فعالیت های بدنی و زندگی فعال در محیط شهری. انتشارات شهیدی نشر و پخش ثمین.

7. فرهادی، ر. (1389). ارزیابی مشارکت مردم در پروژه شهر سالم کوی سیزده آبان. فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران دوره جدید. سال هشتم. شماره 27. 138-155.

8. قنبری ،س. (1381). راهنمای آموزشی برنامه شهر سالم. معاونت بهداشت مرکز سلامت محیط و کار. دبیرخانه کشوری شهرسالم –روستای سالم. 19.

9. کیالی، ه. ( 1381 ). ارزیابی رهیافت شهر سالم (مطالعة موردی: شهرری). (پایان نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد رشتة برنامه ریزی شهری و منطقه ای). دانشگاه شهید بهشتی تهران. ایران.

10. ملکی، س. (1390). درآمدی بر توسعه پایدار شهری. انتشارات دانشگاه شهید چمران. اهواز. 376.

11. مهندسان مشاور تخت پولاد. (1387). مطالعات بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر بجنورد. گزارش سطح دو. تهران. ایران.

12. مهندسین مشاور تخت پولاد. (1385). مطالعات بهسازی بافت مسأله‌دار شهر بجنورد. گزارش 1و2. تهران. ایران.

13. مهندسین مشاور فجر توسعه. (1385). طرح امکانسنجی و آماده‌سازی شهر سالم(روستای حمزانلوی شهرستان بجنورد). تهران. ایران.

14. Barton, H., Grant, M., Mitcham, C., & Tsourou, C. (2009). Healthy urban planning in European cities. Health Promotion International, 24(1), 91-99.

15. Corburn, J. (2009). Toward the healthy city: People, places, and the politics of urban planning. Cambridge, MA: The MIT Press.

16. Frisch, D. (2015). A healthy city for all: Vancouver’s healthy city strategy 2014 – 2025. Retrieved from https://davidfrisch.ca/a-healthy-city-for-all-vancouvers-healthy-city-strategy-2014-2025/

17. Howell, A. (2013). Planning for healthy communities in Nova Scotia: The current state of practice (Unpublished master's thesis). University of Waterloo, Ontario, Canada.

18. Ison, E. (2008). City leadership for health: Health impact assessment, publications of the WHO Regional Office for Europe, 16.

19. Kennedy, C. A. (1999). The implementation of the Glasgow women's health policy: A case-study of multi-agency working (Unpublished doctoral dissertation). University of Glasgow, Glasgow, Scotland.

20. Kenzer, M. (1999). Healthy cities: A guide to the literature. Environment and Urbanization, 11(1), 201-220.

21. Lavin, T., Higgins, C., Metcalfe, O., & Jordan, A. (2006). Health impacts of the built environment: A review. Retrieved from https:// www.publichealth.ie/ files/ file/ Health _Impacts_of_the_Built_Environment_A_Review.pdf

22. Maxi-Pedia. (2015, December 16). Internal-external (IE) matrix. Retrieved from http://www.maxi-pedia.com/internal%20external%20IE%20matrix

23. Rootman, I. (2010). Introduction to health promotion and population health: Class on principles and practices of health promotion. Retrieved from https:// www.sfu.ca/ GERO820_2010_Introduction.ppt:

24. Takano, T., & Nakamura, K. (2001). An analysis of health levels and various indicators of urban environments for healthy cities projects. Journal of Epidemiology and Community Health, 55(4), 263-270.

25. Webster, P., & Sanderson, D. (2013). Healthy cities indicators—a suitable instrument to measure health?. Journal of Urban Health, 90(1), 52-61.

26. Whittingham, N. (2013). Towards the healthy city: An urban planner's reflection on health , and wellbeing. Global Built Environment Review, 8(2), 61-87.

27. World Bank. (2018). Urban Development. Retrieved 29 May 2018, from www.worldbank.org/ en/ topic/urbandevelopment/overview.

28. World Health Organization. (2011). Healthy urban planning: Report of a consultation meeting. Retrieved from http:// www.who.int/ kobe_centre/ publications/ urban_ planning 2011 .pdf:

29. World Health Organization. (2014, October). Health and the city: Urban living in the 21st century visions and best solutions for cities committed to health and well-being. Paper presented at the International Healthy Cities Conference, Athens, Greece.

30. World Health Organization. Regional Office for the Western Pacific. (2015). Healthy cities: Good health is good politics: Toolkit for local governments to support healthy urban development. Retrieved from https:// iris.wpro.who.int/ bitstream/ handle/ 10665.1/ 11865/WPR_2015_DNH_004_eng.pdf: