تحلیل تاثیر روند سالخوردگی جمعیت بر توسعه روستایی (مورد مطالعه: بخش جلگه رخ تربت حیدریه)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 28، اسفند 1395، صفحه 63-84   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v13i2.40175

نویسندگان

محمودرضا میرلطفی^* ؛ فاطمه پورابراهیمی

دانشگاه زابل

چکیده

سالخوردگی جمعیت مسئله ای جدید در مباحث جمعیتی کشور است که پیامدهای آن از موانع عمده در روند توسعه یافتگی محسوب می شود. با اینکه سالخوردگان سهم کمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده اند، اما فزونی سرعت رشد جمعیت سالخورده در مقایسه با رشد جمعیت کل کشور و پیش بینی افزایش تعداد و سهم سالخوردگان در آینده ای نزدیک، لزوم بررسی ابعاد این پدیده را ضروری می نماید. بر این اساس، هدف این مقاله شناسایی و تحلیل اثرات پدیده سالخوردگی جمعیت بر توسعه روستایی بخش جلگه رخ شهرستان تربت حیدریه می باشد. روش تحقیق مبتنی بر بررسی منابع کتابخانه-ای، بررسی‌های میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده است که در ادامه داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین دو پارامتر «جمعیت و توسعه» رابطه متقابل و معکوسی وجود دارد. ابتدا به علت عدم توسعه یافتگی روستایی، مهاجرت جوانان و سپس سالخوردگی جمعیت رخ می دهد. در پی آن است که پدیده سالخوردگی هم اثرات و پیامدهای متعدد اقتصادی- اجتماعی مانند عدم سرمایه گذاری در روستا، افزایش نسبت وابستگی، کاهش جمعیت ناشی از کاهش موالید، تقدیرگرایی و بازدارندگی توسعه را در منطقه مورد مطالعه به دنبال داشته است. علاوه بر این، آزمون تی مستقل جهت مقایسه میانگین شاخص ها بین دو گروه روستاهای سالخورده و جوان به کار برده شد که بیانگر تفاوت شاخص های توسعه بین آنها می باشد.

کلیدواژه‌ها

سالخوردگی جمعیت؛ ترکیب سنی؛ بخش جلگه رخ؛ شهرستان تربت حیدریه

مراجع

1. تقدیسی، احمد و احمدی شاپورآبادی، محمدعلی (1391): «مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعه پایدار روستایی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 27 (1)، صص پیاپی 17936-17904

2. رمضانیان، محمد (1380): «سالخوردگی جمعیت شاغل در بخش کشاورزی ایران: دلایل و پیامدها»، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 9 (36 )، صص 235-207

3. زنجانی، حبیب الله؛ میرزایی، محمد؛ شادپور، کامل و مهریار، هوشنگ (1387): جمعیت، توسعه و بهداشت باروری، تهران، نشر تبلیغ بشری

4. ساعی‌ارسی، احمد (1389): «پرسمان‌های اقتصادی – اجتماعی جمعیت ایران: یک جستار نظری»، فصلنامه تخصصی جامعه‌شناسی، (2)، صص97-69

5. سام‌آرام، عزت الله (1370): «مسائل سالمندان در ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، (1 و 2)، صص 38-24

6. ضرغامی، ح. (1391). نگاهی به تحولات سالخوردگی در ایران، (نوشتهوبلاگ).

http://population-studies.blogfa.com

7. طاهری، ق.؛ ضیاییان، م. و بخشی، پ. (1390). بررسی پارامترهای جمعیتی موثر بر توسعه‌یافتگی کشور با تکیه بر نتایج سرشماری 1385، کنفرانس تحلیل روندهای جمعیتی کشور، آذرماه 1390، مرکز آمار ایران، تهران: دانشگاه تربیت مدرس

8. قدیری‌معصوم، مجتبی؛ یوسفی، حبیبه؛ اکبرپور سراسکانرود، محمد و خلیلی، احمد (1391): «تعارض روستا-گریزی جوانان با روند توسعه روستایی(مطالعه موردی: دهستان دیزمار غربی شهرستان جلفا)»، فصلنامه پژوهش-های روستایی، 3 (2)، صص 117-97

9. قیصیریان، اسحاق (1389): «بررسی ابعاد اجتماعی، اقتصادی پدیده سالمندی در ایران»، فصلنامه جمعیت، (79 و 80)، صص 28-1

10. نوروزی، فیض‌اله و بختیاری، مهناز (1388): «مشارکت اجتماعی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن»، فصلنامه راهبرد، (53)، صص 269-249

11. نیکوقدم، مسعود؛ هوشمند، محمود؛ همایونی‌فر، مسعود و سلیمی‌فر، مصطفی (1392): «بررسی تاثیر ساختار سنی جمعیت بر درآمد سرانه (با تاکید بر نقش جمعیت در عرضه نیروی کار و سرمایه انسانی)»، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، (6)، صص 167-135

12. میرزائی، محمد و قهفرخی، مهری (1386): «جمعیت‌شناسی سالمندان در ایران بر اساس سرشماری‌های 1385-1335»، مجله سالمندی ایران، 2 (5)، صص 331-326

13. Andersson, B. (2001). Scandinavian evidence on growth and age structure. Regional Studies, 35(5), 377-390

14. Bloom, D. )2002). The demographic dividend, a new perspective on the economic consequences of population change, population matters. Population and Development Review, 41, 381–414

15. Gavrilov, L. A., & Heuveline, P. (2003). Aging of Population. In P. Demeny & G. McNicoll (Eds.). The Encyclopedia of Population. New York: Macmillan Reference USA. Retrieved from http://dx.doi.org/10.1007/978-1

16. Malmberg, B. (1994). Age structure effects on economic growth: Swedish evidence. Scandinavian Economic History Review, 42, 79-95

17. Swanson, D., & Siegel, J. (2004). The method and materials of demography (2nd ed.). Elsevier Academic Presses. Demography, Vol. 34, pp. 150–171