واکاوی سازوکار رخداد مخاطره برف‌های سنگین جلگه‌ی گیلان در نیم سده اخیر

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 9، اردیبهشت 1393، صفحه 17-36   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i1.25371

نویسندگان

فروغ مومن پور^{* 1}؛ سمانه نگاه²؛ شبنم هادی نژاد صبوری¹؛ نیما فرید مجتهدی¹؛ ابراهیم اسعدی اسکوئی³

¹اداره کل هواشناسی گیلان

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

³دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به‌منظور مطالعه سازوکار همدیدی و دینامیکی بارش‌های سنگین برف در حاشیه جنوب‌غربی دریای کاسپین‌، برای دوره آماری 50 ساله (2012-1963) مجموعاً 80 روز همراه با بارش سنگین برف در 36 موج بارش شناسایی گردید. نتایج نشان می‌دهد، بارش‌های فوق، ماحصل شکل‌گیری دو الگوی مجزای واچرخندهای سطحی با منشأ ‌قاره‌ای و اقیانوسی به‌تنهایی و یا به‌صورت جفت شده با چرخندهای عرض‌های پایین‌تر که حامل شارهای گرما و رطوبت هستند، می‌باشند که در ترازهای میانی وردسپهر با حرکت مداری امواج غربی همراهی می‌کنند. شدت عملکرد براساس عواملی مانند محل شکل‌گیری، استقرار و نحوه گسترش توده‌هوا در سطح زمین، تقویت یا کاهش فشار مراکز چرخندی و واچرخندی، ‌تغییرات پراسنج‌های دینامیکی (نظیر ‌تاوایی، سرعت قائم، همگرایی) ناشی از واداشت‌ کوهساری و عوامل ترمودینامیکی حاصل از استقرار و عبور از روی منابع آبی (‌واداشت شارهای سطحی)در طول فعالیت سامانه‌ها و تغییرات میدان باد به‌ویژه سرعت عبور امواج غربی در وردسپهر میانی‌، مرتبط دانست. برش قائم میدان باد نشان‌دهنده شکل‌گیری منطقه همگرایی در حد واصل دره شاهرود تا شمال دره منجیل و محل دلتای سفیدرود در لایه‌های زیرین وردسپهر است.

کلیدواژه‌ها

مخاطره برف سنگین؛ واچرخند سطحی؛ امواج غربی؛ الگوی ندال؛ منطقه همگرایی، جلگه گیلان

مراجع

استانداری گیلان. 1384. بحران سفید، نگاهی به رخداد برف سنگین در بهمن 1383. چاپ اول. رشت:استانداری گیلان.

سازمان هواشناسی کشور. آمار سه‌ساعته متغیرهای هواشناسی ایستگاه‌های همدیدی رشت، بندرانزلی، کیاشهر، لاهیجان، آستارا.

تالش انسان‌دوست، فرشته. 1374. آتش‌سوزی یا بیماری‌های مهلک، سیل و خشکسالی و... طی سال‌های 1340- 1270 در استان‌های گیلان ‌و ‌مازندران. گیله‌وا. شماره 34. صص 44-46.

خسروی دانش، علیرضا و دیگران. ‌1384. جغرافیای استان گیلان. تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.

خودزکو، الکساندر. 1385. ‌سرزمین گیلان. چاپ اول. ترجمه سهامی، سیروس. رشت: فرهنگ ایلیا.

رابینو، ه. ل. 1374. ولایت دارالمرز ایران، گیلان. چاپ دوم. ترجمه جعفر خمامی‌زاده. رشت: انتشارات طاعتی.

روزنامه اطلاعات، سال 24. اول دی ماه تا 29 اسفند 1328. شماره 7102-7186 . تهران.

‌روزنامه باختر امروز، اول دی ماه تا 29 اسفند 1328. شماره 119-193. تهران.

‌روزنامه کیهان، سال 8 . اول دی ماه تا 29 اسفند 1328. شماره 2003-2087. تهران.

رضایی، پرویز و دیگران. 1389‌. روند بارش برف در جلگه مرکزی گیلان و پیامدهای ناشی از آن. چشم‌انداز جغرافیایی. سال پنجم. شماره 12. 72-57.

سجادی، سید محمدتقی. ‌1378. تاریخ و جغرافیای تاریخی رامسر. چاپ اول، تهران: انتشارات معین.

عباسی،‌هوشنگ. 1386. گیلان در سفرنامه‌های سیاحان ایرانی، دانشنامه فرهنگ ‌و‌ تمدن ‌گیلان‌.چاپ اول. رشت: فرهنگ ایلیا.

علی‌دوست، احمد. ‌1384. خطی بر دیوار. چاپ اول. رشت: گیلکان.

عظیمی دوبخشری، ناصر. 1388. جغرافیای انسانی و اقتصادی گیلان. دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان. چاپ اول. رشت: نشر فرهنگ ایلیا.

فرید‌مجتهدی و دیگران. 1385. واکاوی همدیدی رخداد بارش برف سنگین فوریه 2005 استان گیلان. علوم جغرافیایی. شماره 4. مشهد.

فخرایی،ابراهیم. 1355. گیلان در گذرگاه زمان. چاپ اول. تهران: انتشارات جاویدان.

فهیمی‌نژاد، الهام و همکاران. 1386. .تحلیل سینوپتیکی و فضائی توفان برف استان گیلان(فوریه 2005).، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه. تهران.

گنجی، محمدحسین. 1378. هواشناسی گیلان، کتاب گیلان. چاپ اول. تهران: گروه پژوهشگران ایران.

مشایخی،حبیب ا... .1381. نگاهی همه‌سویه به تنکابن. چاپ اول. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

Ahrens, C. D., 2009. Meteorology Today: An Introduction to Weather, Climate, and the environment. Ninth edition, Brooks/Colecengage Learning Academic Press, 1-549.

Alidost, A., 2005: Line on the wall.First Edition. Rasht: Gilakan press.

Azimi dobakhsheri, N,. 2008. The Econiomical and the human geography of Guilan, the encyclopedia of guilan culture and civilization, Nashre-farhangh-e ilia. Rasht.

Bakhtar Emroz newapaper., 1949. No 193-119, 1 Dey-29 Esfand, Tehran.

Brown, Richard., Russell, J. Y., 1970. Some Relationships between 850 Millibar Lows and Heavy Snow Occurrences Over the Central and Eastern United States. monthly weather review, vol 98, NO 5, 399-401.

Bryant, E., 2005. Natural Hazards. Cambridge Press, 1-312.

Changnon, S. A., Changnon, D., 2005. SnowStorm Catastrophes in the United State. Environmental hazard, 9, 158-166.

Changnon, D., Merinsky C., Lawson M,. 2008. Climatology Of Surface Cyclone Tracks Associated With Large Central And Eastern U.S Snowstorms 1950-2000. Monthly Weather Review,136, 3193-3203.

Ettelaat newapaper, 1949. No 7186-7120, 1 Dey-29 Esfand, Tehran.

Evans, M., Michael L. J., 2009. correlation between analyses and forecasts of banded heavy snow ingredients and observed snowfall. Weather and forecasting, 24, 337-350.

Esteban, Pere., Jones, D. P., Martin-Vide, J., Mases, M., 2005. Atmospheric circulation patterns related to heavy snowfall days in andora, Pyrenees. Internatonal Journal of Climatology, 25, 319–329.

Fahiminezhad, E., hejazizadeh, Z.,B., ziaeeyan, P,. 2007. Synoptic and spatial analysis snow storm province. 3rd International Conference on Integrated Natural Disaster Management. Tehran.

Fakhrai, E., 1976. Guilan in the passage of time. Javidan Press, Tehran.

Farid, M. Nima., Khoshakhlagh, F., Naeeri, M., Afsharmanesh, H., 2006. Synoptic analysis of heavy snowfall in 2005 February province. Journal of Geographic Sciences, 4,133-157.

Ganji, M, H., 1999. Guilan book. Groups of Iranian researchers Press, Tehran.

Glossary of Meteorology., 2009. Snow. American Meteorological Society. Retrieved 2009-06-28.

General Governor Office, 2005. White Crisis, A Glance to Heavy Snowfall Event in February 2005.Firat edtion.Rasht: General Governor Office.

Kunkel, K. E., Pielke Jr, R. A., Changnon, Stanley. A., 1999. Temporal Fluctuation in Weather and Climate Extremes That Cause Economic and Human Health Impact: A Review. Bulletin Of The American Meteorological Society, Volume 80, Issue 6, 1077-1098.

Mashayikhi, H., 2001. A comprehensive study on Tonekabon, Society for the appreciation of cultural works and dignitaries, Tehran.

Miyazawa, S., 1968. A Mesoclimatological Study on Heavy Snowfall, Meteorology and Geophysics, vol 19, no 4, 487-550.

Ohara, B., Kaplan, M., Underwood, J., 2009. Synoptic climatological analysis of extreme snowfall in the Sierra Nevada. Weather and forecasting. 24. 1610-1624.

Khosravi Danesh, A., 2005. Guilan geography. Publishing company of books. Tehran

Sajadi, M., 2008. History and historical geography of Ramsar. Moein press, Tehran.

Jianqi, Sun., Huijun, Wang., Wei, Yuan., Huopo, Chen., 2010. Spatial-temporal feature of intense events in china and their possible change. Journal of geophysical research, vol 115, 1-8.

Smith, K., Petley, N. D., 2009. Enviromental Hazards, assessing risk and reducing disaster. Routledge Press, 1-383.

Talesh Ensandost, F., 1995. Fire or fatal diseases, floods and droughts during 1340 – 1270 in Gilan and Mazandaran provinces. Gileva, 34, 44.

Uccellini, L. W., Kocin, P. J., 1987. The Interaction Of Jet Streak Circulations During Heavy Snow Events slong The East Coast Of The United States. Weather and Forecasting, 2, 289-308.