اولویت‌بندی راهبردها در تهیه سند "چارچوب طراحی شهری" در مرکز شهر جدید گلبهار با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 8، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1397، صفحه 153-171   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i1.69911

نویسندگان

آزاده جلالی¹؛ محمدرضا پورجعفر^{* 2}؛ احسان رنجبر²

¹دانشگاه تربیت مدرس

²تربیت مدرس تهران

چکیده

بسیاری از شهرهای جدید با هدف جذب سرریز جمعیتی شهرهای بزرگ مکان‌یابی و احداث شده‌اند. شهر جدید بایستی با برنامه‌ریزی و طراحی مناسب از تمام تسهیلات لازم برخوردار ‌باشد. مرکز شهرهای جدید به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر هویت‌بخش، بستری برای فعالیت‌های شهری، حضور و تعاملات میان مردم است، لذا طراحی مناسب مراکز و فضاهای شهری حائز اهمیت است. بنابراین تهیه اسناد هدایت طراحی شهری برای مرکز شهر ضروری است. تهیه سند "چارچوب طراحی شهری" مرکز شهر با هدف کیفیت‌بخشی به مرکز و درنتیجه تمام شهر تاثیرگذار است. هدف مقاله حاضر ارائه راهبردهای اساسی در تدوین چارچوب طراحی مرکز گلبهار و اولویت‌بندی آن‌ها می‌باشد. راهبردهای پیشنهادی در پنج نظام استخوان‌‌بندی، دسترسی، کاربری، کالبدی و منظرشهری با استفاده از مدل سلسه‌مراتبی AHP با استفاده از نظر مدیران و متخصصان تاثیرگذار در گلبهار اولویت‌بندی شده‌است. نتایج حاصل نشان داد که ارتقای کیفیت‌های کالبدی (1418/0)، حمل‌و‌نقل عمومی کارا (1412/0) و طراحی محورهای دید و تقویت کریدورهای بصری (1216/0) از اصلی‌ترین اولویت‌ها می‌باشد. در انتها نیز سیاست‌ها و نقشه‌های چارچوب طراحی شهری با توجه به اهمیت راهبردها پیشنهاد شده‌است.

کلیدواژه‌ها

چارچوب طراحی شهری؛ مرکز شهر؛ شهر جدید گلبهار؛ فرایند تحلیل سلسه مراتبی AHP

مراجع

1. ابراهیم‌زاده، ع.، رهنما، م.ر.، نگهبان مروی، م. (1383). تحلیلی بر ضرورت شکل‌گیری و نقش شهر جدید گلبهار در تمرکززدایی از مادرشهر مشهد. صفه، 14(38)، 5-22.

2. باقری بهشتی، ش. (1384). عرصه‌های عمومی، عرصه‌های فراموش شده در شهرهای جدید. در ر. کربلایی نوری و ف. ریاحی دهکردی (ویرایش)، مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید، ج2 (صص: 68-62). تهران: شرکت عمران شهرهای جدید.

3. بصیرت، م. (1383). مرکز شهر. مدیریت شهری، 5 (17)، 98-109.

4. بنتلی، ی.، الکک، آ.، مورین، پ.، گلین، س. و اسمیت، گ. (1385). محیط‌های پاسخده- کتابی راهنما برای طراحان. مصطفی بهزادفر. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.

5. به‌فروز، ت. (1384). دیدگاه جدید طراحی شهری در شهرهای جدید. در ر. کربلایی نوری و ف. ریاحی دهکردی (ویرایش)، مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید، ج2 (صص: 91-87). تهران: شرکت عمران شهرهای جدید.

6. تختی، ب.، وثوقی، و. (1384). تقویت هویت در شهرهای جدید. در ر. کربلایی نوری و ف. ریاحی دهکردی (ویرایش)، مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید، ج2 (صص:123-117). تهران: شرکت عمران شهرهای جدید.

7. تیبالدز، ف. (1383). شهرسازی شهروندگرا؛ ارتقاء عرصه‌های همگانی در شهرها و محیط‌های شهری. محمد احمدی نژاد. اصفهان: خاک.

8. زبردست، ا. (1380). کاربرد فرایند تحلیل سلسه مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. هنرهای زیبا، 9 (10)، 13-21.

9. زیاری، ک. (1389). برنامه ریزی شهرهای جدید. تهران: سمت.

10. صابری، ح.، ضرابی، ا.و محمدی، ج. (1391). اولویت‌بندی استراتژی‌های توسعه شهری (CDS) با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP، مطالعه موردی: کلان شهر اصفهان. فصلنامه فضای جغرافیایی، 12 (39)، 59-75.

11. عنابستانی، ع. ا. و عنابستانی، ز. (1391). ارزیابی عوامل موثر بر تحقق پذیری اهداف کالبدی طرح جامع شهر جدید گلبهار. آمایش محیط، 5 (18)، 59-84.

12. عنابستانی، ع. ا. و عنابستانی، ز. (1391). تاثیر عملکرد مدیریت شهری بر ارتقا کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: شهر جدید گلبهار). مطالعات توسعه اجتماعی ایران،4 (16)، 23-34.

13. عنابستانی، ع. ا.، وطن‌پرست، م. و عنابستانی، ز. (1391). تحلیل رضایت مندی ساکنان شهر جدید گلبهار از شرایط زندگی و تاثیر آن بر جذب جمعیت از مادرشهر مشهد. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1 (2)، 1-25.

14. کوکبی، ا. (1384). برنامه‌ریزی به منظور ارتقا کیفیت زندگی شهری در مرکز شهر، مورد مطالعه: پهنه مرکزی شهر خرم آباد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.

15. گلکار، ک. (1386). ساختار و محتوای فرایند طراحی شهری راهبردی، طراحی شهری در عمل؛ الگویی برای هدایت و کنترل چند سطحی در طراحی شهری. آبادی، 17 (56) ، 30-37.

16. گلکار، ک. (1387). طراحی شهری سیاستگذار و طراحی شهری طرح ریز، الگوهایی عملیاتی برای تدوین ابزارهای هدایت و کنترل در ایران. صفه، 17 (46)، 51-66.

17. لینچ، ک. (1383). سیمای شهر. منوچهر مزینی. تهران: دانشگاه تهران.

18. مهندسین مشاور مهرازان. (1372). سند طرح جامع شهر جدید گلبهار. مشهد: اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی.

19. مهندسین مشاور مهرازان. (1376). سند طرح تفصیلی شهر جدید گلبهار. مشهد: اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی.

20. مهندسین مشاور مهرازان. (1386). سند بازنگری طرح تفصیلی مرکز شهر جدید گلبهار با رویکرد طراحی شهری. مشهد: اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی.

21. مهندسین مشاور مهرازان. (1389). سند بازنگری طرح جامع شهر جدید گلبهار. تهران: شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید.

22. وارثی، ح.، عامل بافنده، م. و محمدزاده، م. (1389). بررسی و تحلیل مولفه‌های هویت شهری و رابطه آن با میزان تعلق مکانی ساکنین شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر گلبهار). پژوهش و برنامه ریزی شهری، 1 (2)، 17-36.

23. Bohl, Ch. (2002). Place making, developing city centers, main streets and urban villages. Washington, D.C,: ULI–the Urban Land Institute.

24. Carmona, M., Heath, T., Oc, T. & Tiesdell, S. (2003). Public places, urban spaces. Amsterdam, Netherlands: Architectural Press.

25. Cowan, R. (2002). Urban design guidance, urban design framework, development briefs and master plans. London, England: Thomas Telford.

26. Cowan, R. (2005). The dictionary of urbanism. Wiltshire, England: Streetwise Press.

27. DETR (Department of the Environment, Transport and the Regions) and CABE (Commission for Architecture and the Built Environment). (2000). By design, urban design in planning system: Towards better practice, commission for architecture and built environment. London, England: Thomas Telford.

28. Jacobs, J. (1965). The death and life of great American cities. New York, NY: Random House.

29. Paumier, C. (2004). Creating a vibrant city center: Urban design and regeneration principles. London, England: Urban Land Institute.

30. Trancik, R. (1986). Finding lost space: Theory of urban design. New York, NY: Van Nostrand Reinhold.