تبیین رئالیستی منازعۀ بین‌المللی قدرت در سوریه و پیامدهای آن برای امنیت جمهوری اسلامی ایران

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

مقاله 3، دوره 1، شماره 2، تیر 1392، صفحه 70-93   

نوع مقاله: مقالات

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jipr.v1i2.36795

نویسندگان

مجید عباسی^{* 1}؛ وحید محمدی²

¹استاد روابط بین المللی دانشگاه علامه طباطبایی

²دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

زمانی‌که دومینوی سقوط سران کشورهای عرب از تونس آغاز شد، پیش‌بینی رسیدن این موج به سوریه و ایجاد منازعه ای گسترده در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای دشوار بود، اما با گذشت اندک زمانی پس از گسترش اعتراضات در سوریه، تلاش بازیگران مختلف برای جهت‌دهی تحولات به نفع خود آغاز و منازعۀ تمام عیاری در این نقطۀ حساس از خاورمیانه میان بازیگران مختلف منطقه ای و فرامنطقه ای شروع شد. با توجه به وابستگی متقابل امنیتی جمهوری اسلامی ایران و سوریه بررسی چرایی شکل گیری این منازعه و نیز تأثیر آن بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است. سؤال پژوهش این است که علل شکل گیری منازعه بین المللی (در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای) در سوریه و تأثیرات آن بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در پاسخ به بخش نخست پرسش، این پژوهش بیان می دارد که علت شکل گیری منازعه میان کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در سوریه دنبال شدن الگوهای رفتاری ناشی از ساختار آنارشیک (ترس، بقامحوری و قدرت‌طلبی) بوده که با ایجاد منافع متعارض و به هم زدن موازنۀ قوا سبب‌ساز منازعه می گردد. برای بررسی تبعات سقوط بشار اسد(بخش دوم سؤال)، از مفهوم تهدید وجودی «باری بوزان» بهره گرفته شده و بیان می گردد این مسأله می تواند با تاثیرگذاری منفی بر عمق استراتژیک خارجی و نظامی جمهوری اسلامی ایران و نیز تغییر موازنۀ قوا به ضرر آن، زمینه‌ساز تهدیدی وجودی گردد. چون در این پژوهش مجال بررسی منافع تمامی بازیگران بین المللی درگیر در منازعۀ سوریه وجود ندارد، با استفاده از سطوح تحلیل «پاتریک مورگان» (سطوح منطقه ای و نظام بین‌الملل)، منطق قدرت های کم‌شمار «کنت والتز» و نیز دولت‌‌محوری مورد تأکید در نظریه رئالیسم، تنها رفتار چهار بازیگر قدرتمند در این دو سطح (آمریکا و عربستان به عنوان طرفداران تغییر وضع موجود در سوریه و روسیه و جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشورهای طرفدار حفظ وضع موجود) مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

منازعه؛ جمهوری اسلامی ایران؛ موازنۀ قوا؛ سوریه؛ امنیت ملّی؛ واقع گرایی

مراجع

Bush, G. W. (2002). U.S. National security strategy. Available at:
http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/nsc/nss/2002/. (accessed on 2013,
December 22).
Buzan, B., & LWeaver, O. (2003). Regions and power; the structure of
international security. Cambridge: Cambridge University Press.
Buzan, B.; LWeaver, O., & Wilde, J. (1998). Security; a new framework for
analysis. London: Lynne Rienner.
Horen, B., & Sydney, A. (2005). Oxford advanced dictionary. London: Oxford
University Press.
Ilman, C. (2007). Realism. in Griffiths, M. (Editor), International relations theory
for the Twenty-First century. London and New York: Routledge.
Iqbal, K. (2012, February 2014). Notions of strategic depth. Available at:
http://pakobserver.net/detailnews.asp?id=132042. (accessed on 2012, January
28).
Kojm, C. (2013). Global trends 2030: alternative worlds, a publication of the
national intelligence council. Available at: http ://www.dni.gov /index.php /
about/organization/national-intelligence-council-global-trends. (accessed on
2012, January 23).
Mearsheimer, J. (2001). The tragedy of great power. New York: WW.Norton.
Membe, S. (2012). Strategic depth. Available at: http://www.cssforum.com.pk/css-
compulsory-subjects/current-affairs/55474-strategic-depth.html. (accessed on
2014, February 2).
Poul, T. V. (2004). Introduction; the enduring axioms of balance of power theory
and their contemporary relevance. in Poul, T. V., Wirtz , J., & Fortmann, M.
Balance of power; theory and practice in the 21 st century. Stanford: Stanford
University Press.
Singer, D. (1961). The level of analysis problem in international relations. in:
Rosenau, J. (Editor). International politics and forein policy. N.Y: Free Press
Walt, S. (1994). Alliance formation and balance of world power. in: Mechel E. B.
(editor). The perils of anarchy; contemporary realism and international
security. London: MIT Press.
Walt, S. (2005). Taming American power; the global response to US primacy. New
York: W. W Norton.
Waltz, k. (1979). Theory of international politics. New York: Random House.

Bush, G. W. (2006). U. S. National security strategy. Available at:
http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/nsc/nss/2006/. (accessed on 2013,
December 5).
Obama, B. (2010). U. S. National security strategy. Available at:
http://www.whitehouse.gov/sites/default/files/rss_viewer/national_security_stra
tegy.pdf. (accessed on 2013, December 6).