شناسایی پهنه‌های آسیب پذیر شهرک شهید باهنر مشهد از منظر پدافند غیر عامل

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 3، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 9، اردیبهشت 1393، صفحه 37-49   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i1.26926

نویسندگان

شهاب عباس زاده¹؛ براتعلی خاکپور²؛ حمید گوهری^{* 3}

¹حکیم سبزواری

²فردوسی مشهد

³کارشناس ارشد طراحی شهری

چکیده

تأمین پدافند غیر عامل شهر در شرایط پیش از بحران از مهم‌ترین وظایف برنامه ریزان و طراحان شهری است. در بررسی پدافند غیر عامل، عوامل و عناصر متعددی مانند کاربری اراضی، شبکه دسترسی، تراکم و... تأثیرگذارند که به وسیله آن‌ها می‌توان پهنه‌های آسیب پذیر شهر در شرایط بحرانی را تشخیص داد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی پهنه‌های آسیب پذیر پدافند غیر عامل در یک تحلیل چند معیاری و ارائه پیشنهاد‌های کاهش دامنه آسیب پذیری پدافند غیر عامل در شهرک شهید باهنر مشهد می‌باشد. بدین منظور پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی – تحلیلی و با بررسی و تحلیل ادبیات موضوع گسترده پدافند غیر عامل به ارائه چارچوب نظری پژوهش پرداخته است و پس از تهیه نقشه‌های تحلیلی توسط نرم‌افزارهای (GIS) و (Space Syntax)، در ادامه با استفاده از روش‌های تحلیلی کیفی (Delphi) و (AHP) به تحلیل و اولویت‌دهی پهنه‌های آسیب پذیر پدافند غیر عامل اقدام نموده، و در انتها توسط روش تحلیل‌گر همپوشانی وزن‌دار (Weighted Overlay) به شناسایی پهنه‌های آسیب پذیر بافت شهرک شهید باهنر مشهد اقدام نموده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از میان شاخص‌های قابل بررسی، سه شاخص معابر شریانی درجه یک، مراکز امدادی و مخازن آب بیشترین و شاخص‌های تراکم جمعیتی کم و بافت مرمتی کم ترین اهمیت را در فرایند شناسایی پهنه‌های آسیب پذیر داشته‌اند. از نتایج مهم این پژوهش می توان به تاثیر نبود دسترسی های جمع و پخش کننده پیرامونی بر آسیب پذیری محدوده و مشخص شدن میزان درصد پهنه های آسیب پذیر محدوده در سه طبقه حیاتی، حساس و مهم اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

پدافند غیرعامل؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)؛ تحلیل‌گر همپوشانی وزن‌دار (Weighted Overlay)؛ شهرک شهید باهنر مشهد

مراجع

اساس شهر شرق، مهندسان مشاور؛ 1391. طرح تفصیلی شهرک شهید باهنر مشهد، مطالعات پیش نیاز تدوین الگوی توسعه.

احمدی، فضل اله؛ نصیریانی، خدیجه؛ اباذری، پروانه؛ 1387. تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. شماره 1. صص 175-185. اصفهان.

احمرلوئی، محمد حسین؛ 1389. پدافند غیر عامل در جنگ‌های نوین. چاپ. تهران: دانشکده علوم و فنون

فارابی.

پاکزاد، جهانشاه؛ 1386. مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. چاپ. تهران: انتشارات شهیدی.

ص 78.

پریزادی، طاهر؛ حسینی امینی، حسن؛ شهریاری، مهدی؛ 1389. بررسی و تحلیل تمهیدات پدافند غیر عامل در شهر سقز در رویکردی تحلیلی. فصلنامه مدیریت شهری. شماره26. صص 191-206. تهران.

جلالی فراهانی، غلامرضا؛ 1389. الزامات پدافند غیرعامل در شهر امن و توسعه پایدار. سرویس خبر: جبهه و جنگ. روزنامه جمهوری اسلامی.

زبردست، اسفندیار؛1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. نشریه هنرهای زیبا. شماره 10. صص 13-21.

طهان، فرزاد. طبسی، محسن؛ 1387. شوشتر شهری بر پایه معیارهای پدافند غیر عامل. چاپ در مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین المللی مقاوم سازی لرزه‌ای. تبریز. صص4 - 8.

عباس‌زادگان، مصطفی؛ 1381. روش چیدمان فضا در طراحی شهری؛ با نگاهی به شهر یزد. فصلنامه مدیریت شهری. شماره 9. صص 64-75.

عبدالهی، مجید؛ 1383. مدیریت بحران در نواحی شهری. چاپ. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها. صص

76-77.

فرنهاد، مهندسان مشاور؛ 1388. طرح جامع کلان‌شهر مشهد مقدس. گزارش مطالعات پایه کیفیت محیط شهری (ایمنی و امنیت). صص 225-230.

مقررات ملی ساختمان؛ 1388. پیش‌نویس مبحث 21، پدافند غیر عامل. چاپ. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. ص 14.

محمودی نژاد، هادی؛ صادقی، علی رضا؛ 1388. طراحی شهری از روانشانسی محیطی تا رفاه اجتماعی. چاپ. تهران: نشر هله. ص 53.

نیاز تبار، حسن؛ 1386. آسیب شناسی پدافند غیر عامل در برابر اقدامات (NBC)، نشریه مدیریت نظامی، شماره 25. صص 79- 112.

نوروزی خطیری، خدیجه؛ امیدوار، بابک؛ ملک محمدی، بهرام؛ گنجه ای، سجاد؛ 1392. تحلیل ریسک مخاطرات چندگانه شهری در اثر سیل و زلزله ( مطالعه موردی: منطقه بیست تهران). مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 7. صص 53- 68.

Abbaszadegan, M., 2002. Space Syntax Methods in Urban Design with a Look at the Yazd City. Journal of Urban Management9, 64-75.

Abdollahi, M., 2004. Crisis Management in Urban Regions. Municipality publisher. Tehran, 76-77.

Ahmadi, F., Nasiriani, K., Abazari, P., 2008. The Delphi Method: a Research Tool. Iranian Journal of Medical Education 1, 175-185.

Ahmarlui, M. H., 2010. Passive Defense in Modern Wars. Faculty of Science and Technology Farabi.

Asas Shahr Shargh Consulting Engineers., 2012. Shahid Bahonar Settlement Detailed plan, prerequisite of Development Model Studies.

Babbie, E. R., 2012. The Practice of Social Research, Cengage Learning. Boston. USA.

Civilian protection (why, what, how, who, where, when) protection Washington D.C, 2001. U.S office of civilian defense. Washington. USA.

Farnahad Consulting Engineers., 2009. Master Plan of Mashhad city. Urban Environmental Quality studies (Safety and Security), 225-230.

Fry, M, Burr, G., 2001. Using the Delphi Technique to Design a Self-Reporting Triage Survey Tool, PubMed, 35-41.

Hillier, B., 2007. Space is the Machine, Space Syntax Publisher, Cambridge University, UK.

Jalali Farahani, R., 2010. Passive Defense Requirements in a Safe and Sustainable Development. Service News war. Jomhuri Eslami newspaper.

Mahmoudinejad, H. Sadeghi, A. R., 2009. Urban Design, From Environmental Psychology to the Social Welfare. Publication Halle. Tehran. pp 53.

National Building Regulations., 2009. Passive Defense (issue 21). Building and Housing Research Center. Tehran. pp 14.

Niyaz tabar, H., 2007. Pathology of Passive Defense against (NBC) Actions, Journal of Military Management 25, 79-112.

Norouzi Khatiri, k.,Omidvar, B., MalekMohamadi, B., 2013. Multi Hazards Risk Analysis of Damage in Urban Residential Areas (Case study: earthquakeandflood hazards in Tehran- Iran). Journal of Geography and Environmental Hazards. Vol2. No. 7, 53-68.

Pakzad, J., 2007. Articles on Architecture and Urban Design Concepts. Shahidi publisher. Tehran. pp 78.

Prizadi, T., Hossein Amini, H., Shahriari, M., 2010. Passive Defense Arrangement Analysis of Saqez City in the Approach. Journal of Urban Management. 26, 191-206.

Spatial Analysis., 2013. Understanding Overlay Analysis, ArcGIS Software Desktop Help.

Tahan, F., Tabasi, M., 2008. Shooshtar, Urban Based on Passive Defense Criteria. Proceedings of the First International Conference on Seismic Retrofitting. Tabriz. Pp. 4-8.

Turner, A., 2004. Angular Analysis, Symposium on Space Syntax, Istanbul, Turkey.

Zebardast, E., 2001. Application of Analytic Hierarchy Process in Urban and Regional Planning. Journal of Honar ha ye ziba 10, 13-21.