رسوب گذاری در ارتباط با تکتونیک راندگیها در کوههای بینالود

رخساره‌های رسوبی

مقاله 3، دوره 7، شماره 2، اسفند 1393، صفحه 218-235   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v7i2.31482

نویسندگان

بهنام رحیمی؛ فرزین قائمی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کوههای بینالود با تصادم خرد ورق ایران و توران در تریاس پسین تکوین یافته و کوه زاییهای سیمرین و آلپین سبب کوتاه‌شدگی آن شده است. روی هم قرارگرفتن نسلهای مختلف ورقه‌های رورانده نوار چین خورده ـ گسلیده، بینالود و البرز را ایجاد کرده است. شمال خاوری ایران که پیش از این یک حاشیه واگرا در کرانه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس بوده است، در نتیجه تصادم و خمش لیتوسفر به یک حوضهً فورلند دریایی تبدیل شده است. ستون چینه‌ نگاری حوضه‌های فورلند معمولاً از چند توالی رو به بالا درشت‌شو و کم عمق‌شو تشکیل می شوند که هر یک از آنها معرف یک مرحله بارگذاری و برداشت بار از لیتوسفر است. نسل اول راندگیها، با رانده شدن ورقه رورانده مشهد (بقایای پالئوتتیس) بر روی طبقات رسوبی سازند شمشک و همزمان با کوه زایی سیمرین آغاز شده است. در نتیجه فرسایش ارتفاعات، مقادیر بسیار زیادی از رسوبات آواری به حوضه فورلند در جنوب حمل و به شکل طبقات کنگلومرایی و ماسه سنگی آغنج و طبقات آواری فریزی به سن ژوراسیک میانی نهشته شده‌اند. این توالیها به سمت بالا درشت‌شو و ضخیم‌شو با جهت جریانی به سمت جنوب هستند. حرکات آلپ میانی در پایان کرتاسه، سبب تشکیل راندگیهای نسل دوم بینالود، بالاآمدگی، فرسایش و حمل مواد آواری به سمت بالا درشت‌شو و ضخیم‌شو (حوضه فورلند) با سن پالئوژن شده است. این توالی بیانگر رسوب گذاری در بخشهای مختلف مخروطهای افکنه با جهت پیش روی به سمت جنوب هستند. راندگیهای نسل سوم همراه با حرکات آلپ پسین، پس روی محیط دریایی به سمت جنوب و تشکیل محیط کولابی در حوضه فورلند را سبب شده اند. رسوبات تبخیری در قاعده توالی آواری نئوژن حاصل چنین فرآیندی است. بالاآمدگی نهشته‌های حوضه فورلند به وسیله راندگیهای جدید و فرسایش آنها سبب حمل مقادیر فراوانی رسوبات آواری به سمت حوضه فورلند و ایجاد توالی رو به بالا درشت‌شو و ضخیم‌شو نئوژن تا عهد حاضر شده است.

کلیدواژه‌ها

تکتونیک؛ رسوب‌گذاری؛ بینالود؛ حوضه فورلند؛ راندگی

مراجع

آقانباتی، ع.، 1365. نقشة زمین شناسی چهارگوش 250000/1 مشهد. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

رحیمی، ب.، 1371. تحلیل ساختاری ارتفاعات بینالود در شرق و شمال شرق نیشابور (چهارگوش درود). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده علوم. 159ص

طاهری، ج.، قائمی، ف.، 1375. نقشة زمین شناسی چهارگوش 100000/1 مشهد. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

قائمی، ف.، 1371. بررسی زمین شناسی و ساختاری ارتفاعات شمال شرق نیشابورـ بینالود (چهار گوش باغشن گچ).

پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 186ص.

قائمی، ف.، رحیمی، ب.، 1393. سامانه راندگیها در کوههای بینالود. فصلنامه زمین شناسی ایران، 29: 3-20.

کریمپور، م.ح.، لارج، م.، 1371. ژئوشیمی گرانیت، گرانودیوریت و کوارتزمونزودیوریتهای مشهد و مقایسه آنها با گرانیتهای حاوی قلع در استرالیا و آسیای جنوب شرقی. اولین سمپوزیوم زمین شناسی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، صص

47-54.

بلوکی، ط.، محبوبی، ا.، محمودی قرائی.، م.ح.، موسوی حرمی، ر. .1389. منشأ و جایگاه تکتونیکی رسوبات سیلیسی ـ آواری میوسن منطقه باغشن گچ، شمال غرب نیشابور، زون بینالود. چهارمین همایش ملی زمین شناسی دانشگاه پیام نور،

صص 1689-1697.

جعفریان، آ، محمودی قرائی، م.ح، قائمی، ف، قائمی، ف، کریمیان، ا.، 1389. رخساره‌ها، عناصر ساختاری و محیط

رسوب گذاری نهشتههای آواری ائوسن زیرین، واقع در شمال غرب نیشابور. چهارمین همایش ملی زمین شناسی دانشگاه پیام نور، صص 237-230.

موسوی حرمی، ر.، محبوبی، ا.، هاشمی، ف.، 1385. لیتوفاسیس و پتروفاسیس رسوبات سیلیسی ـ آواری ژوراسیک میانی در شرق بینالود و ارتباط آن با موقعیت تکتونیکی منشأ. فصلنامه زمین شناسی ایران، جهاد دانشگاهی شهید بهشتی، 4: 33-44.

Alavi, M., 1991. Sedimentary and structural characteristics of the Paleo-Tethyse remnants in Northeastern Iran. Geological Society of America Bulletin, 103: 983-992.

Alavi, M., 1992. Thrust tectonic of the Binalood region, NE Iran. Tectonophysics, 11: 360-370.

Boyer, S.E., & Elliot, D., 1982. Thrust systems. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 66: 1196-1230.

Boyer, S.E., 1986. Style of folding within thrust sheets: examples from the Appalachian and Rocky Mountains of U.S.A and Canada. Journal of Structural Geology, 8: 325-339.

Cant, D.J. & Stockmal, S., 1989. The Alberta foreland basin: relationship between stratigraphy and cordilleran trrane-accretion events. Canadian Journal of Earth Science, 26: 1964-1975.

Dahlen, F.A., Suppe, J., & Davis, D.M., 1984. Mechanics of fold-and-thrust belts and accretionary wedges: coulomb theory. Journal of Geophysical Research, 89: 10087-10101.

Decelles, P.G., Gehrels, G.E., Quade, J., & Ojha, T.P., 1998a. Eocene - Early Miocene foreland basin development and the history of Himalayan thrusting, western and central Nepal. Tectonics, 17 (5):

741-765.

Decelles, P.G., Gehrels, G.E., Quade, J., Ojha, T.P., Kapp, P.A., & Upreti, B.N., 1998b. Neogene foreland basin deposits, erosional unroofing, and the kinematic history of the Himalayan fold-thrust belt, Western Nepal. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 110 (1): 2-21.

Decelles, P.G., Tolson, R.B., Graham, S.A., Smith, G., A., Ingersoll, R.V., White, J., Schmidt, C.J., Rice, R., Moxon, I., Lemke, L., Handschy, J.W., Follo, M.F., Edwards, D.P., Cavazza, W., Caldwell, M., & Bargar, E., 1987. Laramide thrust-genarated alluvial- fan sedimentation, Spinex conglomerate, Southern Montana, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 71 (2): 135-155.

Dickinson, W.R., 1974. Tectonic and sedimentation. Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, Special Publication, 22: 1-27.

Fleming, S.P., & Jordan, T.E., 1990. Stratigraphic modeling of foreland basins: Interpretation thrust deformation and lithosphere geology. Geology, 18: 430-433.

Jordan, T.E., 1981. Thrust loads and foreland basin Evolution, cretaceous, western united state. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 65 (12): 2506-2520.

Jordan, T.E., Flemings, P.B., & Beer, J.A., 1988. Dating thrust –fault activity by use of foreland-basin strata. In: Kleinspehn, K.L., & Paola, C., (eds.), New perspectives in basin analysis. Springer-verlag, New York, pp. 307-330.

Meigs, A.J., 1997. Sequential development of selected Pyrenean thrust faults. Journal of Structural Geology, 19 (3/4): 481-502.

Puigdefabregas, J.A., Munoz, J.A., & Marzo, M., 1986. Thrust belt development in the eastern

Pyrenees and related depositional sequences in the southern foreland basin. In: Allen P.A., & Homewood, P., (eds.), Foreland basins. Special Publication of International Association of Sedimentologists, 8: 229-246.

Tankard, A.J., 1986. On the depositional response to thrusting and lithosphere flexure:

examples from the Appalachian and rocky mountain basins. In: Allen P.A., & Homewood, P.,

(eds.), Foreland basins. Special Publication of International Association of Sedimentologists,

8: 369-392.

Weddige, K., 1983. New stratigraphic data on Devonian and Carbonferous formation from the Binalud and Ozbak-kuh Mountain, NE-Iran. In: Geodynamic project (Geotraverse) in Iran, Geol. Min. Sorv. Iran, 51: 105-116.