مواضع مسلمانان شبه قاره هند در برابر تشکیل پادشاهی سعودی و فرقه وهابیت در نیمه نخست سده 20

تاریخ و فرهنگ

مقاله 3، دوره 49، شماره 2 - شماره پیاپی 99، آذر 1396، صفحه 111-131   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhc.v49i2.75244

نویسنده

فرهاد حاجری^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دولت سوم سعودی بر محور مذهب وهابیت در 1351 هـ/1932 م در حجاز تشکیل شد. تشکیل این حکومت واکنش مختلف مسلمان جهان را در پی داشت. گروه‌های مختلف مسلمان هند نیز متناسب با نگرش و تفکرات خود، به مخالفت یا همراهی و حمایت از پادشاهی آل سعود و باور وهابی برآمدند. بررسی نگرش‌های متفاوت مسلمان شبه قاره از آن جهت دارای اهمیّت است که به نظر می‌رسد بخش مهمی از رویدادهای سیاسی و اجتماعی بعدی آنجا ریشه از همان نگرش و برداشت‌ها می‌گرفت. از میان شخصیت‌های برجسته مسلمانان هند، اقبال لاهوری، نگرشی متفاوت نسبت به دعوت وهابی و آل سعود داشت. مقاله حاضر ضمن بررسی نظر او، به طرح، بررسی و تحلیل برخی دیگر از مهم‌ترین نگرش‌های مسلمانان هند در برابر ظهور دولت جدید سعودی، می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

هند؛ آل‌سعود؛ وهابیت؛ اهل حدیث؛ اقبال لاهوری

مراجع

الآلوسی، محمود شکری، تاریخ نجد، تحقیق محمد بهجة الاثری، قاهره، 1343 هـ/1925م.

ابن غنام، تاریخ نجد، تحقیق ناصر الدین اسد، دارالشروق، 1415 هـ/1994م.

ابن بشر، عنوان المجد فی تاریخ النجد، مطبوعات دار الملک عبدالعزیز، ریاض، 1402 هـ/982م.

ابوالمکرم بن عبدالجلیل، دعوة الامام محمد بن عبدالوهاب بین مویدیها و معارضی‌ها فی شبه القارة الهندیة، دارالسلام لنشر و التوزیع، المملکة العربیة السعودیة، 1421ه.

اللاهوری، محمد اقبال، تجدید التفکیر الدینی فی الاسلام، تحقیق محمد حسن زراقط، تعریب عباس محمود، مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الاسلامی، بیروت، الطبعة الاولی، 2010.

اقبال، محمد، تجدید بنای اندیشه دینی در اسلام، ترجمه مسعود نوروزی، انتشارات دانشگاه امام صادق، تهران، 1390.

اقبال، محمد، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه احمد آرام، رسالت قلم، تهران، 1346.

اقبال، محمد، بازسازی اندیشه دینی در اسلام، ترجمه محمد بقایی، انتشارات فردوس، تهران، 1379.

اقبال، محمد، کلیات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، انتشارات کتابخانه سنایی، تهران، 1343.

حاجری، فرهاد، بررسی زمینه‌های پذیرش وهابیت و راه‌های گسترش آن در شبه قاره هند (از آغاز ظهور وهابیت تا تجزیه شبه قاره هند در 1947 م/1366 ه)، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محسن معصومی، دانشگاه تهران، 1395.

حسنی، عبدالحی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، دائرة المعارف العثمانیه، حیدرآباد، 1399 هـ /1979م.

حسنی الندوی، ابوالحسن علی، المسلمون فی اله‌اند، دار ابن کثیر، دمشق، 1420 هـ/1999م.

خلیل الرحمن، عبدالوهاب، الدعوة السلفیة فی شبه القارة الهندیه و اثرها فی مقاومتی الانحرافات الدینیه، جامعة ام القری، 7-1406ه.

فتح الله مجتبایی، «اسلام»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1385.

قندیل موسوی سید عباس و مهدی کریمی، «جنبش خلافت»، ، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر حداد عادل، تهران 1383.

دهلوی، اسماعیل، رسالة التوحید، ترجمه ابوالحسن علی الحسنی الندوی، لکهنو، 1394 هـ/1974م.

الدهلوی المدنی، احمد بن محمد، تاریخ اهل الحدیث، مکتبة الغرباء الاثریة، مدینه، 1417ه.

دریابادی، عبد الماجد، سفرنامه حجاز، ترجمه سمیر عبد الحمید ابراهیم، المجلس الاعلی للثقافة، قاهره، 2004م.

ریاض، محمد، کتابشناسی اقبال، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، تهران، 1364.

زرکلی، خیرالدین، الاعلام، دارالعلوم للمیادین، بیروت، 2005م.

سهارنپوری، خلیل احمد، المهنّد علی المفنّد، اداره الاسلامیات، لاهور، 1403 هـ/1983م.

سهسوانی هندی، محمد بشیر، صیانة الانسان عن وسوسة الشیخ دحلان، مطبعة المنار، مصر، 1351هـ.

سهسوانی هندی، محمد بشیر، صیانة الانسان عن وسوسة الشیخ دحلان، مطبعة الفاورقیه، دهلی، بی‌تا (چاپ سنگی).

عبد الرحمن بن عبد اللطیف، مشاهیر علماء نجد و غیرهم، دارالیمامه للبحث و الترجمة و النشر، ریاض، 1394هـ.

العقیل، المستشار عبدالله، من اعلام الدعوة و الحرکة الاسلامیة المعاصرة، دار البشیر، قاهره، 1429 هـ /2008م.

کشمیری، محمد انور، فیض الباری علی صحیح البخاری، دارالمعرفة للطباعة و النشر، بیروت، بی‌تا.

معصومی، محسن؛ کاظم بیگی، محمدعلی؛ حاجری، فرهاد؛ نخستین آشنایی مسلمانان شبه قاره هند با اندیشه وهابیت، تاریخ و تمدن اسلامی، سال یازدهم، شماره 20 مو دوم، پاییز و زمستان 1394، 171-192.

مصلح الدین، محمد، الحرکة السلفیه فی البنغال، جامعة الامام محمد بن سعود، ریاض، 1412هـ..

معوض، احمد، العلامه محمد اقبال حیاته و آثاره، مصر، 1980م.

مؤلفات الشیخ الامام محمد بن عبدالوهاب، المرکز الاسلامی للطباعة و النشر، ریاض، بی‌تا.

الندوی، مسعود، محمد بن عبدالوهاب مصلح مظلوم و مفتری علیه، ترجمه عبد العلیم عبد العظیم البستوی، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیه، 1404 هـ/1984م.

نامه‌ها و نگاشته‌های اقبال لاهوری، ویراسته آ.ب. دار، به کوشش بشیر احمددار، ترجمه عبدالله ظهیری، انتشارات جاوید، مشهد، 1368.

گنگوهی، رشید احمد، فتاوی رشیدیه، دار الاساعت، کراچی، بی‌تا.

Ahmad, Qeyamuddin, THE WAHABI MOVEMENT IN INDIA, Calcutta,1966.

Allen, Charles,The Hidden Roots of Wahhabism in British India, World Policy Journal, 22: 2,2005.

Burckhardt, John Lewis, The Bedouins and Wahabys, Vol.2,London,1831.

Commins,David, The Wahhabi Mission and Saudi Arabia, London,2006.

EI1,Vol.8, S.V.''WAHHABIYA''(by D.S. MARGOLOUTH),Leiden,Brill,1987.

EI2,Vol.11,S.V.''WAHHABIYA''(byESTHERPESKES-W.ENDE),Leiden,Brill,2002.

Iqbal,Muhammad, The Reconstruction of Religious Thought in Islam, edited by M.Saeed Sheikh, Lahore,1996.

Philby,J.B, Arabia of The Wahhabis, London,1928.

Records of The Hajj, A Documentary History of the Pilgrimage to Meca, Vol.10, Archive Editions, 1993.

SPEECHES, WRITINGS AND STATEMENTS OF IQBAL, COMPILED AND EDITED By LATIF AHMAD SHERWANI, IQBAL ACADEMY PAKISTAN, 4th Edition, Lahore, 1995.

www.wmc.org.sa