تحلیلی برجنبه های سینوپتیکی- دینامیکی آلودگی هوا درکرمانشاه

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 3، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 9، اردیبهشت 1393، صفحه 75-96   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i1.26622

نویسندگان

حسن ذوالفقاری^{* 1}؛ جلیل صحرایی¹؛ فریاد شاقبادی²؛ آذر جلیلیان¹

¹رازی کرمانشاه

²رازی کزمانشاه

چکیده

در این مطالعه، با استفاده از داده‌های ساعتی و روزانه عناصر آلاینده، شامل مونو اکسید ازت، دی اکسید ازت، اکسیدهای ازت، مونو اکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ریزگردها و ازن در سال‌های 1385 و 1386 و همچنین نقشه‌های تولیدی پایگاه اطلاعاتی NCEP/NCAR، جنبه‌های سینوپتیک و دینامیک تشکیل و تشدید آلودگی هوا در شهر کرمانشاه مورد مطالعه قرار گرفت. برای تعیین وضعیت جوی در طول دوره‌های آلودگی هوا از نقشه‌های سینوپتیکی سطح زمین و سطوح ژئوپتانسیل 850، 700 و 500 هکتوپاسکال و همچنین برای تعیین شدت وارونگی و پایداری هوا از نمودارهای ترمودینامیکی (اسکیوتی) در استفاده گردید. نتایج نشان داد که تمام انواع آلودگی‌های هوای کرمانشاه در این دوره را می‌توان در قالب سه الگوی مشخص ارائه نمود. الگوی نوع اول (A) زمانی شکل می‌گیرد که پرفشارهای دینامیک اروپایی در دوره سرد سال با پرفشار کوچک قفقاز ادغام شده و تا منطقه زاگرس جنوبی نفوذ می‌کنند. این وضعیت سبب پایداری هوا و کاهش ارتفاع لایه وارونگی دما شده و شدیدترین آلودگی‌های هوا را موجب می‌شود. در الگوی نوع دوم (B)، پرفشارهای آسیائی و سیبری که ناشی از سرمایش سطح زمین در دوره سرد سال هستند، با نفوذ به ایران از سمت شمال شرق و گسترش تا ارتفاعات زاگرس، شرایط را برای تقویت پایداری هوا در کرمانشاه فراهم می‌کنند. در الگوی نوع سوم (C) آلودگی‌های که می‌توان آن را آلودگی ذرات معلق نیز نامید با استقرار فرود مدیترانه‌ای در شرق این پهنه آبی تا شبه جزیره عربستان در سطوح بالای جوی و تقویت سیستم کم فشار دینامیک در سطح زمین، انتقال ریزگرد بیابان‌های عراق و سوریه به داخل ایران و از جمله کرمانشاه، صورت می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

آلودگی هوا؛ تحلیل سینوپتیکی-دینامیکی؛ پرفشار حرارتی؛ کم فشار دینامیک؛ کرمانشاه

مراجع

اردکانی، سهیل سبحان و همکاران؛ 1385. تعیین کیفیت بهداشتی هوای تهران در سال 1383 با استفاده از شاخص کیفیت هوا. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره هشتم، شماره 4 38-33.

امیری، مه‌لقا؛ 1385. تأثیر عوامل و عناصر آب و هوایی در تشکیل آلودگی هوای تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیای دانشگاه تهران.

بلوکی، میترا؛ 1379. مطالعه و بررسی آلودگی هوای اصفهان و عوامل اقلیمی مؤثر بر آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان.

خراسانی، نعمت الله و همکاران؛ 1381. بررسی و مقایسه کیفیت هوا در شهرهای تهران و اصفهان در سال 1378 و ارائه راهکارهایی برای بهبود. مجله منابع طبیعی ایران. جلد 55، شماره 4، 567-559.

ذوالفقاری، حسن؛ حیدر، عابدزاده؛ 1384. تحلیل سینوپتیک سیستم‌های گرد و غبار در غرب ایران. مجله جغرافیا و توسعه. شماره 2، 187-173.

رتالاک، بی.جی؛ 1365. هواشناسی فیزیکی. ترجمه سید علیرضا صادقی حسینی. تهران. مرکز نشر دانشگاهی.

شرعی پور، زهرا؛ عباسعلی، علی اکبری بیدختی؛ 1388. شرایط هواشناسی جو بالا و وضعیت حاد آلودگی هوا؛ مطالعه موردی: شهر تهران. مجله محیط‌شناسی. سال 35، شماره 52، 14-1.

شرعی پور، زهرا؛ 1389. بررسی غلظت آلاینده‌های هوا و ارتباط آن با پارامترهای هواشناسی. مجموعه مقالات فیزیک و فضا. چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک. تهران 21 تا 23 اردیبهشت 89 موسسه ژئوفیزیک. 216- 213.

صفوی، سید یحیی؛ بهلول، علیجانی؛ 1385. بررسی عوامل جغرافیای در آلودگی هوای تهران. پژوهش‌های جغرافیایی.شماره 58 ؛ 112-99.

عابدینی، علی؛ 1378. اثر پایداری شدید بر تمرکز آلودگی هوای شهرهای دره‌ای. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.گروه هواشناسی دانشگاه تربیت مدرس.

عزتیان، ویکتوریا؛ 1386. بررسی تأثیر عوامل هواشناسی بر روی شاخص کیفیت هوا در شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان.

علیجانی، بهلول؛ 1384. رابطه بین توزیع فشار و تراکم آلاینده‌ها در تهران. مجله پژوهش‌های جغرافیایی. شماره37، 40-29.

قسامی، طاهره و همکاران؛ 1386. بررسی شرایط سینوپتیکی حاکم بر چند دوره بحرانی آلودگی هوای شهر تهران. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. شماره 90 ، مسلسل 34، 238-229.

گندمکار، امیر؛ 1385. مدیریت بحران آلودگی هوای شهر اصفهان با پیش‌بینی استقرار پرفشار سیبری. اولین کنفرانس مهندسی برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم‌های محیط زیست. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.

لشکری، حسن؛ پریسا، هدایت؛ 1385. تحلیل الگوی سینوپتیکی اینورژن های شدید شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیایی. شماره 56 . 82-65.

Abedini, A., 1999. The effects of sever stability of weather on air pollutions in vally shape cities. M.A.Thesis. Meteorology department. Tarbiat modarres University.

Alijani, B., 2003. The relationships between pressure distribution and pollution density in Tehran city. Geographical Researches. 37, 29-40.

Amiri, M., 2006. Effects of climate factors and elements in construction of air pollutions in Tehran. M.A.Thesis. geography department of Tehran University.

Ardakani,S.S,; Esmaili Sary, A.; Cheraghi,M.;Tayyebi,L;and Ghasempour ,M., 2006.The determination of air quality in Tehran in 2004 using air quality index.Environmental Science and Technilogy.Vol 8,No 4:33-38

Bahaattin Celik, M.; and Kavy, I., 2004. Relation Between Meteorological factors and pollutants concentrations in karabuk city. Journal of Science 20, 87- 95.

Blooki, M., 2000.The study of air pollution in Isfahan and review their effective factors. M.A. Thesis. Geography department of Isfahan University.

Ccoyllo, S. O. R., and Andrade, M. F. ; 2002. The influence of meteorological conditions on the behavior of pollutants concentrations in São Paulo, Brazil; Environmental Pollution.Vol 116, Issue 2, 257-263.

Elminir, H. K., 2005. Dependence of urban air pollutants on meteorology. Science of The Total Environment. Vol 350,225-237.

Ezzatian, V., 2005. The review of impacts of meteorological elements on air quality index in Isfahan city. M.A. Thesis. Geography department of Isfahan University.

Gandomkar, A., 2004. Critical air pollution management Isfahan city in relation to Siberian High. The first conference on planning engeneering and management of environmental systems. Azad University.Najafabad.

Ghasemi, T.; Alakbari Bidokhti, A.; Sedaghat Kerdar , A. and Sahraiyan, F., 2005. The study of synoptic condition of critical air pollution periods in Tehran. Science and technology of Environment. Vol 90 No 34: 229-238.

Finardi, S. and Pellegrini,U., 2002. Systematic analysis of meteorological conditions causing severe urban air pollution episodes in the central Poo Vally. ARIANET 9, 250-254.

Khorasani, N.; Cheraghi, M.; Naddafi, K.; and Karami, M., 2002. Review and comparision of air quality in Tehran and Isfahan cities in 1999. Natural Resources of Iran Journal. Vol 55 No 4: 559-567.

Lashkari, H.; Hedayat, P., 2004.The analysis of synoptic patterns of severe Inversions in Tehran. Geographical Researches 56, 65-82.

Retalac, B.G., 1984. Physical meteorology. Translated by: Sadeghi Hoseyni. Tehran. University Press center.

Safavi, S.Y.; and Alijani, B., 2004. The review of geographical factors impacts on Tehran air pollution. Geographical researches 58: 99-114.

Shareepour, Z., 2010. Review of air pollution density and its relation to meteorological elements. Physic and Space conference proceeding.21-23 May.Tehran.

Shareepour, Z.; Aliakbari Bidokhti, A., 2007. Meteorology condition of upper level and critical air pollution periods, case study: Tehran city. Environmental studies 52,1-14.

Zolfaghari, H.; and Abedzade, H., 2003. Synoptic Analysis of dust systems in west of Iran. Geography and development 2, 173-187.