محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی کوارتزیتهای قاعده‌ای گروه میلا (سازند فشم) در البرز مرکزی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 2، دوره 8، شماره 1، شهریور 1394، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i1.36599

نویسندگان

ئارام بایت گل¹؛ سید رضا موسوی حرمی^{* 2}؛ اسدالله محبوبی²

¹استادیار، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، زنجان، ایران

²استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

نهشته‌های تخریبی کوارتزیت قاعده‌ای گروه میلا در البرز مرکزی که در این تحقیق سازند فشم نامیده می‌شود، در برشهای شهمیرزاد، تویه دروار، میلاکوه و ده ملا جهت تعیین محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به خصوصیات رخساره‌ای، شکل هندسی لایه‌ها، اندازه شکلها و ساختارهای رسوبی و طرح برانبارش آنها، قاعده فرسایشی، اندازه دانه‌های ماسه، ارتفاع شکلهای ماسه‌ای و وجود شواهد جزرومدی همانند طبقه بندی مورب تراف، دسته های جزرومدی، سطوح دوباره فعال شده و پوششهای گلی، نهشته های سیلیسی آواری سازند فشم در یک محیط خلیج دهانه ای باز تحت تأثیر جزرومد نهشته شده اند. در طول سیلابی شدن نهشته های کامبرین میانی البرز مرکزی همزمان با بالا آمدن جهانی سطح آب دریاها، نهشته های خلیج دهانه ای جزرومدی سازند فشم تشکیل شده اند. سکانس قاعده ای نهشته های کامبرین میانی البرز مرکزی از توالی نهشته های جزرومدی پیش رونده (TST) نهشته های سیلیسی آواری سازند فشم تشکیل شده است که در طول گستره تراز بالا (HST) به وسیله سیستم رسوبی پلاتفرم کربناته سازند ده صوفیان جایگزین می گردد. این روند حاکی از بین رفتن سیستم منشأ نهشته های آواری و جایگزینی سیستم رسوبی کربناته غالب در ابتدای کامبرین میانی در طول البرز مرکزی همزمان با بالا آمدن جهانی سطح آب دریاها است. بر اساس مدلهای پرشدگی محیطهای خلیج دهانه ای در طول پیش روی و سیلابی شدن، رخساره های پهنه جزرومدی در امتداد حاشیه های خلیج دهانه ای و کانالهای ماسه سنگی با سطح قاعده ای همراه با ناپیوستگی فرسایشی تشکیل شده در نتیجه فرسایش گستره تراز پایین (LST) در بخش مرکزی خلیج دهانه ای ایجاد می شوند. مرحله نهایی پرشدن محیطهای خلیج دهانه ای به وسیله گسترش سدهای ماسه ای در بخش خارجی خلیج و به سمت دریای باز تکمیل می گردد.

کلیدواژه‌ها

سازند فشم؛ محیط رسوبی؛ چینه نگاری سکانسی؛ کامبرین میانی؛ خلیج دهانه‌ای؛ سیلابی شدن

مراجع

بایت گل. آ، 1393. ایکنولوژی و چینه نگاری سکانسی سازند میلا (البرز مرکزی) و مقایسه آن با سازند شیرگشت (طبس).

رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد. 501 ص.

Alavi, M., 1996. Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz mountain system in northern Iran. Journal of Geodynamics, 21: 1–33.

Allen, G.P., & Posamentier, H.W., 1994. Transgressive facies and sequence architecture in mixed tide- and wave-dominated incised-valley: example from the Gironde Estuary, France. In: Dalrymple, R.W., Boyd, R., & Zaitlin, B.A., (eds.), Incised Valley Systems: Origin and Sedimentary Sequences. SEPM Special Publication, 51: 225 -240.

Bayet-Goll, A., Neto de Carvalho, C., Moussavi-Harami, R., Mahboubi, A., & Nasiri, Y., 2014a. Depositional environments and ichnology of the deep-marine succession of the Amiran Formation (upper Maastrichtian–Paleocene), Lurestan Province, Zagros Fold–Thrust Belt, Iran. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 401: 13-42.

Bayet-Goll, A., Geyer, G., Wilmsen, M., Mahboubi, A., & Moussavi-Harami, R., 2014b. Facies architecture, depositional environments and stratigraphy of the Middle Cambrian Fasham and Deh-Sufiyan formations in the central Alborz, Iran. Facies, 60: 815-841.

Bayet-Goll, A., Chen, J., Moussavi-Harami, R., & Mahboubi, A., 2015. Depositional processes of ribbon carbonates in middle Cambrian of Iran (Deh-Sufiyan Formation, Central Alborz). Facies 61: 9. DOI:10.1007/s10347-015-0436-6.

Bayet-Goll, A., & Neto de Carvalho, C., 2015. Ichnology and sedimentology of a tide-influenced delta in the Ordovician from the Northeastern Alborz range of Iran (Kopet-Dagh region). Lethaia, 49, 327–350.

Catuneanu, O., 2006. Principles of Sequence Stratigraphy. Elsevier, Amsterdam, 375 p.

Cattaneo, A., & Steel, R., 2003. Transgressive deposits: a review of their variability. Earth Science Reviews, 1277: 1-43.

Dalrymple, R.W., Zaitlin, B.A., & Boyd, R., 1992. Estuarine facies models: conceptual basis and stratigraphic implications. Journal of Sedimentary Petrology, 62: 1130–1146.

Dalrymple, R.W., & Choi, K., 2007. Morphologic facies trends through the fluvial-marine transition in tide-dominated depositional systems: a schematic framework for environmental and sequence- stratigraphic interpretation. Earth Science Reviews, 8: 135–174.

Desjardins, P.R., Pratt, B.R., Buatois, L.A., & Mangano, M.G., 2010. Stratigraphy and sedimentary environments of the Lower Cambrian Gog Group in the southern Rocky Mountains of western Canada: evolution of transgressive sandstones on a broad continental margin. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 58: 1–37

Fedo, C.M., & Cooper, J.D., 1990. Braided fluvial to marine transition: the basal Lower Cambrian Wood Canyon Formation, Southern Marble Mountains, Mojave Desert, California. Journal of Sedimentary Petrology, 60: 220–234.

Geyer, G., Bayet-Goll, A., Wilmsen, M., Mahboubi, A., & Moussavi-Harami, R., 2014. Lithostratigraphic revision of the middle and upper Cambrian (Furongian) in northern and central Iran. Newsletters on Stratigraphy, 47: 21-59.

Haq, B.U., & Schutter, S.R., 2008. A chronology of Paleozoic sea-level changes. Science, 322: 64–68.

Harris, P.T., Heap, A.D., Bryce, S.M., Porter-Smith, R., Ryan, D.A., & Heggie, D.T., 2002. Classification of Australian clastic coastal depositional environments based upon a quantitative analysis of wave, tidal and river power. Journal of Sedimentary Research, 72: 858– 870.

Hein, F.J., 1987. Tidal/littoral of fshore shelf deposits–Lower Cambrian Gog Group, southern Rocky Mountains, Canada. Sedimentary Geology, 52: 155–182

Johnson, H.D., & Baldwin, C.T., 1996. Shallow clastic seas. In: Reading, H.G., (ed.), Sedimentary Environments: Processes, Facies and Stratigraphy. Blackwell Science, London, pp. 232–280.

Kwon, Y.K., Chough, S.K., Choi, D.K., & Lee, D.J., 2006. Sequence stratigraphy of the Taebaek Group (Cambrian-Ordovician), mideast Korea. Sedimentary Geology, 192: 19–55.

Landing, E., Geyer, G., & Heldmaier, W., 2006. Distinguishing eustatic and epeirogenic controls on Lower–Middle Cambrian boundary successions in West Gondwana (Morocco Iberia). Sedimentology, 53 (4): 899-918.

Legler, B., Johnso, H.D., Hampson, G.J., Massart, B.G., Jackson, C.L., Jackson, M.D., El-Barkooky, A., & RavNas, R., 2013. Facies model of a fine-grained, tide-dominated delta: Lower Dir Abu Lifa Member (Eocene), Western Desert, Egypt. Sedimentology, 60: 1313–1356.

MacEachern, J.A., & Gingras, M.K., 2007. Recognition of brackish-water trace fossil assemblages in the Cretaceous western interior seaway of Alberta. In: Bromley, R.G., Buatois, L.A., Mangano, M.G., Genise, J.F., & Melchor, R.N., (eds.), Sediment–Organism Interactions: A Multifaceted Ichnology. SEPM Special Publication, 88: 149–194.

Meng, X., Ge, M., & Tucker, M.E., 1997. Sequence stratigraphy, sea-level changes and depositional systems in the Cambro-Ordovician of the North China carbonate platform. Sedimentary Geology, 114: 189–222.

Nio, S.D., & Yang, C., 1991. Diagnostic attributes of clastic tidal deposits: a review. In: Smith, D.G., Reinson, G.E., Zatlin, B.A., & Rahmani, R.A., (eds.), Clastic Tidal Sedimentology. Canadian Society of Petroleum Geologists, Memoir, 16: 3–28.

Osleger, D., & Read, J.F., 1991. Relation of eustasy to stacking patterns of meter -scale carbonate cycles, Late Cambrian, U.S.A. Journal of Sedimentary Petrology, 61: 1225–1252.

Osleger, D.A., & Montañez, I.P., 1996. Cross-platform architecture of a sequence boundary in mixed siliciclastic-carbonate lithofacies, Middle Cambrian, southern Great Basin, U.S.A. Sedimentology 43: 197-217.

Peng, S., Geyer, G., & Hamdi, B., 1999. Trilobites from the Shahmirzad section, Alborz Mountains, Iran: Their taxonomy, biostratigraphy and bearing for international correlation. Beringeria, 25: 3–66.

Seilacher, A., 1991. An updated Cruziana stratigraphy of Gondwanan Palaeozoic sandstones. In: Salem, M.J., (ed.), The Geology of Libya 4, Elsevier, Amsterdam, pp. 1565–1581.

Seilacher, A., 2007. Trace Fossil Analysis. Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, 226 p.

Sim, M.S., & Lee, Y., 2006. Sequence stratigraphy of the Middle Cambrian Daegi Formation (Korea), and its bearing on the regional stratigraphic correlation. Sedimentary Geology, 191: 151-169.

Simpson, E.L., & Eriksson Jr., K.A., 1991. Early Cambrian progradational and transgressive sedimentation patterns in Virginia: an example of the early history of a passive margin. Journal of Sedimentary Petrology, 60: 84–100.

Stöcklin, J., Ruttner, A., & Nabavi, M., 1964. New data on the Lower Paleozoic and pre-Cambrian of North Iran. Geology Survey Iran, Reprt no.1: 1-29.

Torsvik, T.H., & Cocks, L.R., 2013. Gondwana from top to base in space and time. Gondwana Research. 24 (3-4): 999-1030.

Willis, B.J., 2005. Deposits of tide-influenced river deltas. In: Giosanand, L., & Bhattacharya, J.P., (eds.), River Deltas: Concepts, Models and Examples. SEPM Special Publication, 83: 87-129.

Willis, B.J., & Gabel, S.L., 2003. Formation of deep incisions into tide-dominated river deltas: implications for the stratigraphy of the Sego Sandstone, Book Cliffs, Utah, U.S.A. Journal of Sedimentary Research, 73: 246–263.

Willis, B.J., Bhattacharya, J.P., Gabel, S.L., & White, C.D., 1999. Architecture of a tide-influenced river delta in the Frontier Formation of central Wyoming, USA. Sedimentology, 46: 667–688.

Wrona, R., & Hamdi, B., 2001. Palaeoscolecid sclerites from the Upper Cambrian Mila Formation of the Shahmirzad section, Alborz Mountains, northern Iran. Acta Geologica Polonica, 51: 101–107.

Zand-Moghadam, H., Moussavi-Harami, R., Mahboubi, A., & Bavi, H., 2013. Comparison of tidalites in siliciclastic, carbonate, mixed siliciclastic-carbonate systems: examples from Cambrian Devonian deposits of east-central Iran. ISRN Geology 2013, Article I 435761, p. 21.

Zaitlin, B.A., Dalrymple, R.W., & Boyd, R., 1994. The stratigraphic organization of incised valley systems associated with relative sea-level change. In: Dalrymple, R.W., Boyd, R., & Zaitlin, B.A., (eds.), Incised Valley Systems: Origin and Sedimentary Sequences. SEPM Special Publication, 51: 45-60.