خوانشی متفاوت از جدال کهنه و نو در اساطیر ایران و یونان: نقد نظریه ی « تاریخ مذکر »

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 4، دوره 48، شماره 4، بهمن 1394، صفحه 79-97   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v48i4.46860

نویسنده

وحیده سیدی^*

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این مقاله می‌کوشد تا با استفاده از نظریۀ شرق‌شناسی ادوارد سعید، نظریۀ مطرح‌شده در تاریخ مذکر براهنی را دربارۀ نوستیزی شرق و کهنه‌ستیزی غرب، با تکیه بر داستان رستم و سهراب شاهنامه فردوسی و تراژدی‌های ادیپ شهریار اثر سوفوکل و هرکول و مده‌آ اثر اوریپید، به نقد بکشد. این مقاله به سه بخش تقسیم می‌شود. در مقدمه، ابتدا نظریۀ براهنی در تاریخ مذکر و دیدگاه او نسبت به تاریخ و ادبیات شرق به‌عنوان تاریخ مردسالار و نوستیز در مقابل تاریخ و فرهنگ غرب (یونان) که در آن پیرها جای خود را به جوان‌ها می‌دهند، معرفی می‌شود. سپس به طرح مسئله ‌پردازدخته می‌شو‌د: اینکه چرا با وجود قهرمانی چون هرکول که از هر نظر با رستم همخوانی دارد و همچون رستم، نادانسته مرتکب فرزندکشی شده، براهنی، برای اثبات نظریۀ خود، ادیپ‌شاه پدرکش از تراژدی سوفوکل را هم‌تراز رستم می‌بیند. آنگاه با ارائۀ مثال‌های دیگری از فرزندکشی در ادبیات یونان، نتایج نظری و اجتماعی این یک‌سونگری و الگوی قالبی بررسی می‌شود. این مقاله از نظریۀ «شرق‌شناسی» ادوارد سعید که در آن تفکر غربی «شرق» را تنها مترادف الگوهای قالبی می‌داند، به‌عنوان شیوۀ بررسی استفاده می‌کند. سپس به‌اختصار از آبشخور نظریۀ سعید نزد فانون و نیز تأثیر سعید بر نظریه‌پردازان دیگر پسااستعماری ذکر خواهد شد. آنگاه در پی یافتن ردپای سلطۀ الگوی غربی بر نگرش روشنفکر شرقی (در اینجا در حوزۀ نقد ادبی) در نظریۀ «تاریخ مذکر» خواهد بود. پس از واکاوی مثال‌های براهنی و یافتن نقیض تِز او در همان مثال‌ها، یعنی «مده‌آ» و «ادیپ شاه» و به یاری چند مثال نقض دیگر در اساطیر یونان نشان خواهد داد که «تاریخ مذکر»، آگاهانه یا ناآگاهانه، تحت تأثیر الگوهای غربی، تصویری کلیشه‌ای از فرهنگ شرق ارائه می‌دهد که در نهایت در جهت حفظ و بقای سلطۀ غرب بر شرق است.

کلیدواژه‌ها

ادیپ شهریار سوفوکل؛ هرکول اوریپید؛ مده‌آ اوریپید؛ رستم و سهراب؛ «تاریخ مذکر» براهنی؛ «شرق‌شناسی» ادوارد سعید

مراجع

1. Aeschylus. (458 B.C.E.).Agamemnon(E. D. A. Morshead, Trans.). Retrieved from http://www

2. Akbari Mafakher, A. (2005). RavaneensanidarhamasehayeIrani[](Human Soul in Persian Epics).Tehran:Tarfand.

3. Barahani, R. (1977). The crowned cannibals.NewYork:Vintage Books/ Random House.

4. Barahani, R. (1984). Contemporary history( (Resaleee Piramoone Tashattote Farhangdar Iran, Farhange Hakemva Farhange Mahkoom Adissertation on cultural diversity in Iran: Ruling culture and condemned culture).[].Tehran: NashreAvval.

5. Euripides, (1956).Heracles(W.Arrowsmith, Trans.). Chicago: University of Chicago Press.

6. Euripides,(2007).Alcestis, Medea, Hippolytus (D.A.Svarlien, Trans.). Indianapolis: Hackett Publishing Company, Inc.

7. Ferdowsi, A. (2007). Shahnameh. Ed., Jalal Khaleghi Motlagh,Tehran: Markaz Daeratol Maaref Bozorg Islami.

8. Haj SeyyedJavadi, A. (1966).Oedipe Shahriyar va Rostame pahlevan.(Oedipus the King and Rostam, the Hero). MajjalleNegin, 12,,.66

9. Karachi, R. (2003). BanooGoshasbNameh (The Book of Banoo Goshasb. Tehran:PajuheshgaheOloomeEnsanivaMotale’ateFarhangi.

10. Kawsaj, S. M. (2008). BurzuNamah(Bakhshe Kohan), (The Older Section). Tehran:MiraseMaktub.

11. Leitch, V.B. (Ed.). (2001).The Norton anthology of theory and criticism.NewYork:W. W. Norton & Company.

12. Morgan, R. (1992). The word of a woman: Feminist dispatches.(1968-1992), New York:W. W. Norton & Company.

13. Said, E. (1978). Orientalism. London: Penguin.

14. Said, E. (2006). NaqsheRoshanfekr[](Representations of the Intellectual: the 1993 Reith Lectures). (H. Azdanloo, Trans.). Tehran:Nashre Ney.

15. Simons, J.(2004). Contemporary critical theorists: From Lacan to Said, Edinburgh.: Edinburgh University Press.

16. Sophocles,(1959).Oedipus, the King (B.M. W. Knox, Trans.).New York:Washington Square Press.

17. Vizenor, G. (1994).Manifest manners: Postindian warriors of survivance. In,. The Norton anthology of theory and criticism()New York:.W. W. Norton & Company. pp1977-86.